​Адууһа малаа аршалхын тулада

© фото: Буряад Уласай Засагай газар

Буряадаймнай бүхы хүдөө нютагуудта COVID-19 элирүүлэгдээд байна. Адуу малда энэ үбшэн хабаатай гү гэжэ Буряад Уласай ветеринариин хүтэлбэриин дарга Эрдэм Гончикбалович САНГАДИЕВТА хандажа асуубабди.

- Амитанһаа хүндэ халдаһан үбшэн баһал хүнһөө амитанда халдаха аргатай гү?

- Энэ үбшэн һайнаар шэнжэлэгдээгүй байна, харин гэртэхи амитанда халдахадаал болохо гэжэ һананаб. Урда жэлнүүдтэ гахайн, шубуунай хамшаг тараһан ха юм. Энэмнай баһал адлирхуу байха гэжэ бодомжолноб. Мүнөөдэрэй байдалаар, манай уласта бодо малай үбшэлхэ ушар бүридхэгдөөгүй. Энээн тухай Россельхоз-хиналтын мэргэжэлтэд бүри тодорхой харюу үгэжэ шадаха. Энэ эмхи адууһа малай дунда иимэ ушарнуудые элирүүлхэ, шэнжэлхэ уялгатай.

Ородой Холбоото Уласай дэбисхэр дээрэ мал амитанай аймагта халдабарита үбшэнэй дэлгэрхэ ушарнуудые Россельхоз-хиналтын мэргэжэлтэд хинажа, шалгажа байдаг юм. Энээн тухай шэнэ мэдээнүүдые тус эмхиин сайт дээрэ харахада болоно. Мүнөөдэрэй байдалаар, дэлхэйн 17 гүрэндэ элдэб амитадай үбшэлхэ ушарнууд элирүүлэгдэнхэй. Эрдэмтэдэй тэмдэглэһээр, гол түлэб гэртэхи нохой ба миисгэйнүүд бэлээр халдадаг байна ха. Гэхэ зуура Дани болон Нидерланда гүрэнүүдтэ уһанай булга үдхэдэг фермэнүүдтэ энэ үбшэн ехээр һүжэржэ, тэндэ байһан хэдэн мянган амитадые бултыень усадхаха шиидхэбэри абтаһан юм. Юуб гэхэдэ, үбшэлһэн амитадһаа боложо, тэндэхи ажалшадынь халдаһан байна гээд элирүүлэгдээ. Харин Ородой Холбоото Уласта амитанай үбдэхэ түрүүшын ушар байгша оной май һарын 21-дэ бүридхэгдэһэн юм. Энэ хадаа Москва хотодо ажаһуудаг айлай миисгэйн бэедэ коронавирус элирүүлэгдэһэн. Тиимэһээ үбдэһэн хүн гэртэхи амитадтаяа дүтөөр харилсабал, энэ үбшэн баһал амитанда дамжаха аргатай байна.

- COVID-19-өөр нэрбэгдэһэн амитанай үбшэнэйнь шэнжэ ямар бэ?

- Ехэнхи ушарта юрын хамшаг ханяаданай шэнжэнүүд үзэгдэдэг. Гол түлэб халууржа, хахажа ханяажа эхилээд, хамар аманһаань болон нюдэнһөөнь уһа нойто ехээр гарадаг ха. Зарим амитадай хото гэдэһэн муугаар хүдэлжэ, бөөлжэжэ, шэшэжэшье эхилдэг.

- Гэртэхи амитадаа энэ үбшэнһөө яагаад аршалхаб? Тэдэнээ хайшан гээд аргалхаб?

- Үбшэндэ нэрбэгдэһэн хүн гэртэхи амитадаа аршалхын тула тэдээнтэеэ багаар харилсаха болоно. Хүсэд эдэгэтэрээ миисгэй болон нохойнуудаа эльбэжэ, тэбэрижэ байнгүй, эдеэ хоолойнь амһарта, байрыень сэбэрлэжэ, угаажа байха хэрэгтэй. Үбшэлһэн амитадые аргалхадаа, баһал вирус дарадаг эм дом шудхадаг. Гэхэтэй хамта, тэрэ үбшэлһэн амитанаа амяарнь байлгажа, тэрээнтэеэ ехээр харилсангүй байха хэрэгтэй. Ондоо амитадые баһал дүтэлүүлхэ хэрэггүй.

- Хүдөө ажахын адууһа малнуудые яагаад аршалхаб?

- Үхэр малай үбдэхэ ушарнууд бүридхэлдэ абтаадүй. Тиигэбэшье һэргылэмжэтэй байха шухала. Россельхоз-хиналтын мэргэжэлтэд тусхай зууршалга-дурадхал бэлдэнхэй. Тоолоһуу:

Нэгэдэхеэр, мал ажахын байра байдал ариг сэбэрэй эрилтэнүүдтэ харюусаха ёһотой. Эндэ хүдэлдэг ажалшадһаа бэшэ хүнүүдые дүтэлүүлхэгүй. Үлэгшэн зайгуул амитадһаа, ойн зэрлиг амитадһаа баһал аршалха хэрэгтэй;

Хоёрдохёор, үбшэ хабшангүй, гансал элүүр мэндэ хүнүүдые ажалдань гаргаха;

Гурбадахяар, малаа үбдэбэ гэжэ һэжэглээ һаа, малай эмшэдтэ тэрэ дороо дуулгаха хэрэгтэй;

Дүрбэдэхеэр, Ородой Холбоото Уласай Хүдөө ажахын яаманай баталһанай ёһоор, халдабарита үбшэнэй һүжэрхэ үедэ хүдөөгэй ажахынуудые эрхилхэ тухай тусхай зууршалгын эрилтэнүүд гүйсэд бэелүүлэгдэхэ ёһотой.

Октябриин 20-һоо халдабарита үбшэнһөө һэргылэмжын тарилга гэрэй амитад дээрэ туршагдажа эхилэнхэй. ФГБУ «ВНИИЗЖ» гэһэн эмхи иимэ тарилга 40 нохой болон 40 миисгэйдэ тарижа, шэнжэлэлгэ үнгэргэнэ. Һүүлэй мэдээгээр, тарилга абаһан амитадай бэе махабад гэмгүй байна ха. Тэрэнэй удаа һолонго, булган мэтын амитад таригдажа, шэнжэлэлгын ажал үргэлжэлүүлэгдэхэ ёһотой.