​Шэнэ наһан

«Алта мүнгэеэ алдабал, багые алдахат, нэрэ түрэеэ алдабал, ехые алдахат, элүүр мэндэеэ алдабал, бүхыгөө алдахат» гэжэ урданай үгэ бии юм. Элүүр мэндэ ябахада, ямархан сэнтэйб даа? Хүн түрэлтэн байһанаа сэгнэдэггүй, азатай байдалтаяа хахасахадаал, олон юумэ ойлгожо эхилдэг ха юм. Хорото үбшэн баян хооһон, залуу хүгшэн гэжэ илгадаггүй, ямаршье хүнэй хубида тудажа магад. Хүнэй хуби заяан орёохон, бэрхэшээлгүй дардам харгы байдаггүй гэжэ мэдээжэ. Мүнөөшье манай дунда эдэгэдэггүй элдэб үбшэндэ нэрбэгдэһэн олон зон ажаһууна. Эмшэдэй аша туһаар тэдэнэр амидарха, шэнэ наһа наһалха аргатай болоно.

Эдэ үдэрнүүдтэ Буряад Уласай Н.А. Семашкын нэрэмжэтэ эмнэлгын газарта «Практические вопросы трансплантации и донорства» гэһэн гаршагтай эрдэмэй конференци үнгэрбэ. Эндэ Эрхүү можын клиническэ больницын түлөөлэгшэд, Буряад Уласай Элүүрые хамгаалгын яаманай мэргэжэлтэд, Буряад Уласай хүүгэдэй клиническэ больницын болон Гусиноозёрск хотын түбэй эмнэлгын газарай эмшэд хабаадаһан байна.

Хүршэ Эрхүү можын эмшэд трансплантологиин арга боломжонууд тухай хөөрэжэ, дүй дүршэлөөрөө хубаалдаба. Гол түлэб дүтын түрэл зоной дунда бөөрын операци хэхэ асуудалнууд зүбшэн хэлсэгдээ.

- Буряад Уласта трансплантологиин операцинуудые хэхын тулада түрүүшын алхамууд хэгдэнэ. Залуу мэргэжэлтэдые һургаха, шэнэ тоног түхеэрэмжэнүүдые болон лицензи абахын түлөө одоол ута зам гаталагдаа. Эгээл түрүүн манай эндэ бөөрын операцинуудые хэжэ эхилхэ зорилго табигдана. Энэ хадаа хамагай шухала хэрэгнай. Юундэб гэхэдэ, мүнөө Буряад Уластамнай 300 гаран хүн бөөрын эдэгэдэггүй үбшэнтэй, эдэ зомнай үнжөөд лэ диализай түб ошожо, шуһаа арилгуулна, сэбэрлүүлнэ ха юм. Анхан иимэ үбшэнтэй зон ондоо можо нютагуудай гү, али хариин гүрэнүүдэй эмнэлгын газарнуудта хандажа, операци хүүлэдэг байһан юм, - гээд, Н.А. Семашкын нэрэмжэтэ клиническэ больницын ахамад врач Игорь Шпак хэлэбэ.

Эрхүү можын эмшэд эмнэлгын дүй дүршэлөөрөө хубаалдажа, олон һонин мэдээнүүдые хөөрэжэ үгэбэ. Эрхүүдэ иимэ хангалтанууд 2003 онһоо эхилжэ үзүүлэгдэдэг болонхой. Эдэ эмшэд хүнэй нюдэнэй эбэрлиг бүреэһэ һэлгэжэ, эльгэ бөөрэ мэтын доторой үе мүсэнүүдые хүнһөө хүндэ һуулгадаг дүршэлтэй болонхой.

- Буряад Уласай эмшэдэй трансплантологиин түрүүшын операцинуудые хэжэ эхилхэдэнь, манай мэргэжэлтэд ерэжэ хамһалсаха аргатай. Эмшэдэй дүй дүршэл дээшэлүүлхын тула һуралсал эмхидхэхэ шухала. Тэрээнһээ гадна, иимэ эмнэлгэ эмхидхэхын тулада олон элдэб дансанууд хэрэгтэй болодог. Энэ мэтыень бидэн хуу заажа, һургаха аргатайбди, - гээд, Эрхүү можын Элүүр мэндын яаманай ахамад хирург Павел Сандаков тэмдэглэбэ.

Байгша оной туршада Ородой Холбоото Уласта 1759 хүндэ трансплантаци хэгдэһэн байна. Тодорхойлбол, эльгэн – 495 хүн, уушхан – 9 хүн, зүрхэн – 221 хүн, бөөрэ – 1032 хүн, зүрхэн болон уушхан – 2 хүн.

Мүнөө Буряад Уластамнай иимэ арга гараһан олон хүн ажаһууна. Эдэ зоной элүүр мэндые эмшэд саг үргэлжэ хинажа, шалгажа байдаг юм.

Эмшэдэй аша туһаар шэнэ эльгэ зүрхэтэй болоһон зоной дунда багахан хүүгэдшье бии юм. Арбатайхан Артём Бойков эдэгэдэггүй үбшэнтэй тэмсэжэ, эрэлхэг зоригтой байжа, мүн эбтэй эетэй гэр бүлэтэй байһандаа хорото үбшэ диилэжэ шадаа.

- Хүбүүмни арбатайхан байгаа юм. 2017 ондо УЗИ гараха үедэнь эльгэниинь харлаад байна гэжэ элирүүлэгдээ һэн. Тиигээд лэ, тэрэнэй удаа манай гэр бүлын ажабайдал үндэһөөрөө хубилаа. Юунэйшье болоо һаа, хүбүүнэйнгээ ами наһа абархаб гэжэ шиидээ һэмби. Эмшэд хэды олон шэнжэлгэнүүдые хэжэ, эльгэнэй эдэгэдэггүй хабдар хүрөө гэжэ намда дуулгаа һэн. Эндээ элдэб арга гараабди, 4 дахин химиотерапи хэгдээ. Теэд энэнь ехэ туһа болоогүй. Тэрэнэй удаа өөрынгөө эльгэнэй хахадыень хүбүүндээ үгэхэ гэжэ шиидээб. Москва хотын академик В.И. Шумаковай нэрэмжэтэ трансплантологиин түб ошожо, арга гараабди. Тэндэхи эмшэд минии эльгэнэй зарим хубииень абажа, хүбүүнэйм бэедэ һуулгажа үгөө бэлэй. Хахад жэлэй туршада хоюулаа эдэгэжэ, гэртээ бусаа һэмди. Бидэ хоёрто туһалһан эмшэдтэ би баяр баясхалан хүргэнэб. Мүнөө хүбүүмни эдэгэжэ бараг болонхой, һургуулидаа ябана. Би өөрөө түмэр замда поездын жолоошоноор хүдэлдэгби. Хорото үбшэнтэй тэмсэхэдэмнай маанадта арга шадалаараа туһалһан зоной түлөө мүргэжэл ябахаб, - гэжэ Артёмой эсэгэ Алексей Бойков хэлэнэ.

Иимэ эдэгэдэггүй үбшэнтэй бүхы наһаараа тэмсэжэ, амиды мэндэ үлэһэн зон өөрынгөө үбшэн тухай хүн зондо хөөрэхэ дурагүй байдаг. Шадаал һаа, һайхан сэдьхэлтэй, сэбэр бодолтой ябаха гэжэ оролдоно. Мүнөөшье хөөрэлдэһэн зоноймнай ехэнхинь нэрэ обогоо хэлэхэ дурагүй, дараһан хорото үбшэн тухай һанаха хүсэлгүй юм. Хүн бүхэнэйнь хуби заяан һонирхолтой, тэдэнэй зориг ямарханшье үндэр дабаа гаталхаар бата бэхи байһаниинь гайхамаар. Үшөө нэгэ хөөрэлдэһэн хүмнай нэрэ обогоо хэлэнгүй, өөрынгөө намтар тухай иигэжэ хөөрэбэ:

«Багахан үхибүүн наһанһаа хойшо хоолойм ехээр үбдэгшэ һэн. Удаань томохон болоод, хойто аймагуудта ажал хэхэеэ ошоо һэмби. Тэндэл хүйтэ нойтон соо хүдэлжэ, түрүүшынхиеэ ехээр үбдөөб. Залуухан, тэнэгхэн ябагдаал даа. Тэрэ сагтаа эмшэдтэ хандаашьегүйб, өөрөө элдэб эмүүдые уужа эдэгээб. Энэ минии эгээл ехэ алдуумни. Залуу үетэндэ бэеэ гамнажа ябагты гэхэ байнаб. Дороһоол хүйтэ абахадаа, хоолойн үбшэ аргалангүй ябахада, иимэ муухай үбшэн хүрэдэг юм. Тэрэнэй удаа УлаанҮдэ зөөжэ ерээд, хадамда гарааб. Хээлитэй болоод байхадамни, бөөрын үбшэ элирүүлэгдээ һэн. Хүбүүмни 1-дэхи ангиин болоод байхадань, энэ үбшэн бүришье дортожо эхилээ. Үхибүүгээ үншэрөөхэгүй гэжэ элдэб аргаар энэ үбшэнтэй тэмсээб. Олон номуудые уншажа, бэеэ нарилжа, һорижо байгааб. Иигээд лэ арбан жэлни үнгэрөө. 2005 ондо бэемни һуларжа, бөөрэмни шуһаа арилгахаяа болиһон байгаа. Нэгэ жэлэй туршада диализта ябажа, шуһаяа сэбэрлээд байгааб. Тэрэ үедэ абамни нэгэ бөөрэеэ намдаа үгэхэ боложо, Москва хото ошообди. Тэрэ үедэ Ирина Владимировна Дашибальжирова Буряад Уласаймнай ахамад нефролог байгаа юм. Тэрэ хүн намда аргагүй ехэ туһа хүргэһэн байна. Энэ туһыень хэзээдэшье харюулжа шадахагүйб. Мүнөө би абынгаа бөөрэтэй 13 жэл соо ябанаб. Абамнишье мүнөө элүүр мэндэ һууна, 80 хүрэхэеэ ябана. Залуушуулда үшөө дахин хэлэнэб, үбшэн хүрэхэдэнь, өөһэдөө арга хэнгүй, эмшэдтэ хандаха хэрэгтэй. Эмшэдэй аша туһаар би гурбан зээнэрээ хаража, тэдээндээ туһатай, хэрэгтэй хүн ябанаб. Элүүр мэндэ гээшэ манай тон ехэ баялиг».

Ородой Холбоото Уласта анха түрүүшынхиеэ хүнэй зүрхэ ондоо хүндэ һуулгаха операци Валерий Иванович Шумаков хэһэн юм. Элитэ хирург, Россиин Эрдэмэй академиин академик 1987 оной мартын 12-то иимэ арга хэһэн юм. Тэрэнэй урдахана, 1965 ондо, мэдээжэ академик Борис Васильевич Петровский хүнэй бөөрэ һэлгэхэ түрүүшын амжалтатай эмнэлгэ хэһэн габьяатай. Тэрэ сагһаа хойшо энэ һалбари улам хүгжэжэ, хэды мянган хүнэй ами наһан абарагдаа. Мүнөө Буряадаймнай эмшэдэй дунда дээдын мэргэжэлтэй, иимэ орёо хүндэ арга хэхэ дүршэлтэй мэргэжэлтэдые бэлдэжэ байһаниинь урматай.