Үндэр наһатанай үүсхэлнүүд

- Үнгэржэ байһан жэлнай Дурасхаалай болон алдар солын жэл гэжэ бүхы гүрэн түрэдэмнай соносхогдожо, Агуу Илалтын 75 жэлэй ойе үндэр дээдэ хэмжээндэ үнгэргэхэ гэһэн айхабтар ехэ удха шанартай һэн. Теэд бүхы дэлхэйгээр дэлгэрһэн халдабарита хорон үбшэн ехэ һаалта болобо. Хэды тиигэбэшье, хараалагдаһан түлэбүүд ондоохон хэмжээгээршье һаа, яһала бэелүүлэгдээ, - гэжэ Буряадай Ветерануудай нэгэдэлэй түрүүлэгшэ Ф.Н. Булдаев тэмдэглэнэ.

Буряадай Ветерануудай нэгэдэлдэ 26 хото болон аймагай, нютагуудай болон эмхи зургаануудай 618 эхин эмхи ветерануудай эрхэнүүдые хамгаална.

Түхэреэн жэл соо Агуу Илалтын 75 жэлэй ойе яажа угтахаб, тэмдэглэхэб гэһэн шухала асуудалнуудаар эмхидхэлэй хорооной суглаанууд, зүблөөнүүд үнгэргэгдэжэ байгаа. Ветеранууд болон ветерануудай нэгэдэлнүүд Алдар солын үдэрнүүдые үнгэргэлгэдэ, Сталинградай, Курскын байлдаануудта хабаадагшадые амаршалгануудта, Москвае хамгаалагшадта, Ленинградые сүлөөлэгшэдтэ зорюулагдаһан хэмжээ ябуулгануудта хабаададаг, нютагайнгаа баатарнуудай ойн баярнуудые болон Россиин түүхэтэ үдэрнүүдые тэмдэглэлсэдэг.

Дурасхаалыень ёһолон...

Дайн байлдаануудта зорюулагдаһан хүшөөнүүдые һэльбэн шэнэлэлгын ажал ехэ үргэнөөр ябуулагдаа. Нютаг нютагуудта оршодог 370 хүшөө шэнэлэгдэжэ, сэрэгшэдэй нэрэнүүд нэмэгдэн һиилэгдээ. Мүн баһа Агуу Илалтые шэрээлсэһэн ара талын ажалшадта, дайнай үеын үхибүүдтэ хүшөөнүүд бодхоогдоо. Хүшөөнүүдээ болбосон түхэлтэй болгохо, һандалинуудые, һарабшануудые бариха, модонуудые һуулгаха ажалнууд бүри үргэнөөр ябуулагдаа. Эдэ бүгэдэ ажал хэрэгүүдтэ, илангаяа алдарта нютагаархидайнгаа нэрэ мүнхэлэлгэдэ дайнай, ара талын, ажалай ветеранууд өөһэдөө үүсхэл гаргажа, ехэ эдэбхитэйгээр хабаадалсаа.

Улаан-Үдын Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай баатарнуудай мемориал дээрэ ветерануудай нэгэдэлнүүдэй үүсхэлээр граждан дайнай үедэ эндэ дайлалдаһан, Буркавдивизион байгуулалсаһан хоёр дахин Советскэ Союзай Герой, суута жанжан Константин Рокоссовскиидо хүшөө бодхоогдоо.

Алдар солын талмай дээрэхи хүшөө шэнэлэгдээд, үшөө ара талын ветерануудта болон дайнай үеын үхибүүдтэ хүшөөнүүд табигдаа.

Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай Хизаар ороноо шэнжэлэлгын болон аяншалгын эдиршүүлэй түбтэй хамта бэдэрэлгэ шэнжэлэлгын ажал үргэнөөр ябуулагдажа, Дурасхаалай номой шэнэ боти хэблүүлэгдээ. 11-дэхи боти соо үшөө 10 мянган хүнэй нэрэнүүд оруулагдаа. Бүхыдөө 123 мянган нютагаархиднай Дурасхаалай номдо оруулагданхай.

Эсэгын дайнай ветеран Д.М. Цыреновэй «Буряадай баатарнууд» гэһэн ном заһагдажа нэмэгдээд, дүрбэдэхиеэ хэблэгдээ. Эндэ 48 Советскэ Союзай Геройнуудай болон 12 Алдар Солын орденой дүүрэн кавалернүүдэй дайшалхы намтар үгтөөтэй.

Олон жэлэй бэдэрэлгэ - шэнжэлэлгын ажалай үрэ дүн болгожо, «Алтан одотой болон одогүй баатарнууд» гэжэ ном манай сурбалжалагша Баясхалан Дабаин бэлдэжэ гаргуулаа. Энэ ном соо Советскэ Союзай Геройн үндэр нэрэ зэргэдэ дэбжүүлэгдэһэн аад, ямар нэгэн ушараар Герой болгогдоогүй эрэлхэг баатарнууд тухай дэлгэрэнгыгээр хэлэгдэнэ.

Улаан-Үдэдэ хэблэгдэдэг фашизмын баряанда байһан наһаа гүйсөөгүйшүүлэй нэгэдэлэй “Судьба” сонинтой хамта “Бидэ – Агуу Илалтын уг залгамжалагшадбди” гэһэн урилдаанай 4-дэхи шата үнгэргэгдэжэ, ном боложо гаргагдаа. Энэ урилдаанда һурагшад, оюутад, ажалшад, наһажаал зон, ветеранууд эдэбхитэйгээр хабаадажа, 160 гаран найруулга бүхы аймагуудһаа ерээ.

Жэл бүхэндэ ветерануудай дунда үнгэргэгдэдэг Агуу Илалтада зорюулагдаһан шатар нааданда хуушанаймнай бэрхэ шатаршад эртээнһээ бэлдэжэ хабаададаг.

Ветеранууд, дайнай үеын үхибүүд ерээдүйн сэрэгшэдые бэлдэлгэдэ горитой хубитаяа оруулдаг. Сэрэгтэ таталгын газарнуудта, сэрэгэй “Зарница” наадануудай үедэ уулзалгануудые үнгэргэнэ. “Юнармия” гэһэн хүдэлөөндэ баһал хубитаяа оруулна. 2019 ондо сэрэгэй дээдэ һургуулинуудта 128 залуушуул һурахаяа ороо.

Хэтын жагсаал үнгэргэлгэдэ нютаг бүхэнэй булта зонойнгоо хабаадахын тулада ветерануудай нэгэдэлнүүд хам оролсоно. 2018 ондо Улаан-Үдэдэ 26 мянган хүн хабаадаһан һаа, харин Агуу Илалтын 74-дэхи ойн жэлдэ аяар 30 мянган хүн хабаадаа. Үнэхөөрөөл бүгэдэ арадай энэ хүдэлөөндэ зорюулагдаһан “Байгал-гео” сэдхүүл, “Манай мүнхын жагсаал” ном хэблэгдэжэ, аймагуудаар тараагдаа.

Эхэ орондоо дуратайгаар...

Ургажа ябаһан залуу үетэниие Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ хам оролсодог ааб даа. Эсэгэ ороноо хамгаалагшын, интернационалист сэрэгшэдэй, мэдэгдээгүй сэрэгшын үдэрнүүдые, “Бидэ һананабди, бидэ омогорхонобди”, “Ветеран хажуудамнай”, “Дурасхаалай адха шорой” гэһэн хэмжээ ябуулгануудта, янза бүриин тоглолтонуудта хабаадажал байдаг.

Бэдэрэлгын “Рысь” отряд жэлһээ жэлдэ дайн байлдаануудай газарнуудаар бэдэрэлгын ажал ябуулна. Москва, Ленинград хотонуудай, Балтиин далайн шадар, хүршэ Монголой Халхын Голдо бэдэрэлгын ажал ябуулхадаа, Буряадайнгаа олон сэрэгшэдэй хүүрнүүдые олоһон байна. Тиигээд тэндэхи нютагай зонтой хамта болон Буряадайнгаа сэрэгшэдые олобол, эндэһээ түрэл гаралнуудыень урижа, баярай оршон байдалда дахин хүдөө табидаг дэмбэрэлтэй, буянтай ажал бүтээдэг.

Һургуулинуудай Алдар солын, хизаар ороноо шэнжэлэлгын музейнүүдэй ажал һайжаруулха талаар ажал ябуулагдана. Буряадаймнай 210 һургуулиин музейнүүдтэ болон Алдар солын булангуудта 3150 һурагша бэдэрэлгэ-шэнжэлэлгын ажалнуудта хабаадана. 2019 ондо зургаан эрхим музей мүнгэн шангуудаар болон дипломуудаар шагнагдаа. Долоон музей Баярай бэшэгүүдтэ болон үнэтэ бэлэгүүдтэ, урмашуулгын шангуудта хүртөө. Табан музейн ажал Бүхэроссиин урилдаанда хабаадуулагдажа, Хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагдаа, хоёрынь Россиин хүндэлэлэй номуудта оруулагдаа.

Августын 31-һээ сентябриин 4 болотор Буряадай түлөөлэгшэд Хабаровск хотодо үнгэргэгдэһэн “Эстафета поколений” гэһэн Россиин форумдо хабаадажа, табан үдэр соо бүхы можо хизаарнуудһаа сугларһан ветерануудай нэгэдэлнүүдэй түлөөлэгшэдтэй болон залуушуултай, эдиршүүлтэй дүй дүршэлөөрөө хубаалдажа, илангаяа эдиршүүлые хүмүүжүүлгын талаар олон түлэбүүдтэй танилсаа. Манай волонтёр Евгений Малушко “Үе үеын холбоо” гэһэн түсэлөөрөө түрүү һуурида гаража, Россиин Герой В.А. Бочаровай гарһаа Хүндэлэлэй грамота абаа.

2019 онһоо дайнай үеын үхибүүд уласай госпитальдо эмнүүлнэ. Табан сая түхэриг протезнүүдые табюулгада шэглүүлэгдээ.

- Үндэр наһатай болоошье һаа, дайн балдаануудай, дайнай һүүлээрхи хүшэр хүндые ээм дээрээ даажа гараһан урма зоригтой аха захатамнай иигэжэл бултанда жэшээ боложо, залуушуулаа зоригжуулжа байһыень юунтэй сасуулхаб, юугээр сэгнэхэб? Сэгнэшэгүй! – гэжэ хөөрэлдөөнэйнгөө түгэсхэлдэ Фёдор Николаевич омогорхолоо мэдүүлнэ.