Холын Саха (Яхад) Уласта буряад хэлээр диктант бэшэбэ

Эжымнай мандаа энжэ болгоожо,

Эльгэнэй шуһаар дамжуулһан хэлэн.

Абымнай мандаа зэбсэг олгоожо,

Аянай жаргалые юрөөһэн хэлэн.

Дулгар Доржиева.

Һүүлэй үедэ буряад хэлэнэй талаар олон хөөрэлдөөнүүд, арсалдаануудшье гарана. Хэлэеэ хүгжөөхэ, үргэнөөр хэрэглэдэг болохо тухай олон һанамжанууд, дурадхалнуудшье ороно. Теэд юрэ хооһоор хэлэ ама гаргангүй, хүн бүхэмнай оролдожо, гэртээ үхибүүдээрээ буряадаараа хөөрэлдэжэ эхилээ һаамнай, нэмэри болохо һэн. Дуһал дуһалаар далай суглардаг ха юм. Эгээл иимэ бодолдо абтажа, аяар холын Яхад Уласта ажаһуудаг Буряадһаа гарбалтай хүнүүд эдэ үдэрнүүдтэ буряад хэлээрээ диктант үнгэргэбэ.

Саха (Яхад) Уласай Айхал һууринда казах, киргиз, татаар, башкир, осетин, яхад, молдаван, буряад яһатанай болон хасагуудай эблэлнүүд байгуулагданхай. Эндэ ажаһуудаг Буряадһаа гарбалтай хүнүүдэй байгуулһан «Эрдэни» гэһэн нютаг зоной эблэл эдэнэй дунда эгээл мэдээжэ юм.

- Манай эблэл эгээл эдэбхитэй, эгээл эбтэй гэжэ олондо мэдээжэ болонхой. Угсаата арадайнгаа ёһо заншалтай, соёл уралигтай танилсуулжа, ондоо үндэһэ яһатанай эблэлнүүдэй хэмжээнүүдтэ оролсодогбди. Саашадаашье олон түсэбүүдтэйбди. Үхибүүдэй дунда буряадаар уран уншалгаар мүрысөө эмхидхэхэ, эблэлэйнгээ һүлдэ тэмдэг байгуулха болон бусад, - гэжэ «Эрдэни» эблэлэй түрүүлэгшын уялга дүүргэгшэ, Саха (Яхад) Уласай соёлой отличник, Мирнинскэ аймагай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Соли Содномова хэлэбэ.

Үнгэрһэн жэлэй эхиндэ Яхадай Айхал һууринда Буряадтаа мэдээжэ болоһон ирагуу найрагша Долгор Энэбишиева «Галхан» гэһэн буряад хэлэнэй һургуули нээһэн байна. Энэ һургуулида багашуулшье, томошуулшье ябажа эхилһэн юм. Ажалайнгаа түрүүшын дүнгүүдые согсолхо, буряад хэлээрээ диктант бэшэхэ гэһэн дурадхал эблэлэй түрүүлэгшэ ябаһан Цыдып Содномов оруулаа һэн. Уридша зантай буряадай хүбүүнэй энэ түсэбүүдтэнь тахал үбшэн һаалта болоо. Өөрөө сагһаа урид наһа баража, һанаһанаа бэелүүлжэ үрдеэгүй. Эблэлэйнь зон нютагайнгаа хүбүүнэй дурасхаал мүнхэлжэ, энэ хэрэг байгша ондо бэелүүлээ.

- Нютагаархиднай диктант бэшэжэ, эрдэм мэдэсэеэ, тиихэдэ буряад хэлэеэ хэр зэргэ мэдэхэ байһанаа шалгаа, - гэжэ хэмжээ ябуулгын жюриин түрүүлэгшэ Долгор Энэбишиева тэмдэглэбэ.

Буряад хэлээр диктант бэшэлгэдэ 86 хүн хабаадаа. Тэдэнэр хоёр бүлэгтэ хубааржа бэшэһэн байна. Нэгэдэхи бүлэгтэнь - буряад хэлэеэ һайн мэдэхэ, һургуулида шудалһан зон, хоёрдохи бүлэгтэнь – хүсэд һайнаар түрэлхи хэлэеэ мэдэхэгүй хүнүүд оролсоо. Тэдэнэр нэгэ доро арба-арбан хүнүүдээр орожо, диктант бэшээ. Тиихэдэ эгээл залуунь - 16 наһатай, эгээл наһатайнь - 61-тэй хүнүүд хэр зэргэ буряад хэлэеэ мэдэхэ байһанаа шалгаа.

- Хаанашье ябахадаа, хүнүүд уг гарбалаа мартаха ёһогүй. Түрэл хэлээрээ хөөрэлдэжэ, түрэл хэлэеэ сэгнэжэ, хэлэнэйнгээ баялиг үхибүүдтээ дамжуулха шухала, - гэжэ «Эрдэни» гэһэн нютаг зоной эблэлэй аха захатан, жюриин гэшүүн Жамьян Балдандоржиев онсолбо.

Угсаата арадайнгаа заншалта һайндэр Сагаалган болон Айхал һууринай байгуулагдаһаар 60 жэлэй ойдо зорюулагдаһан болбосоролой хэмжээ ябуулга Буряадай һайхан дангинанарнай - Соли Содномова, Сэсэг Будацыренова, Арюна Ямпилова, Долгор Энэбишиева, Оля Дымчикова гэгшэд эмхидхээ.

Мүрысөөндэ илагшада Гран- при шан, бүлэг бүхэнэй түрүүшын гурбан һуури эзэлэгшэдтэ эблэлэй зүгһөө мүнгэн, Айхал һууринай захиргаанай зүгһөө медальнууд болон үнэтэ бэлэгүүд барюулагдаа. Цыдып Содномовой аха дүүнэр энэ хэмжээндэ оролсожо, гэр бүлын зүгһөө тусхай шан барюулаа.

Буряадһаа гарбалтай нютаг зоной «Эрдэни» эблэлэй дүршэл халан абажа, февраль һарада Мирный хотодо яхад хэлээр диктант бэшэлгэ эмхидхэгдэхэнь. Тиихэдэ гараха жэлдэ Мирный, Удачный хотонуудта ажаһуудаг буряадуудые нэгэдүүлэн, Мирнинскэ аймагай хэмжээндэ буряадаар диктант бэшэлгэ үнгэргэхэбди гэжэ эмхидхэгшэд тэмдэглэбэ. Мирный хотодо гурба мянган шахуу буряадууд ажаһуудаг, Удачный хотодо – 200-гаад гээд тэмдэглэлтэй.

Ехэ юумэн багаһаа эхилдэг гэдэгтэл, буряад хэлэнэйнгээ хуби заяанда һанаата боложо, түрэл нютагһаа хэдышье холо ажаһуугаа һаа, хүнгэн бэшэ ажалда горитойхон хубитаяа оруулһан эмхидхэгшэд, хабаадагшадта алдар соло.