Буряад Уласта «Эжыдээ туһалнаб» гэһэн түсэл бэелүүлэгдэхэ

«Эжыдээ туһалнаб» гэжэ нэрлэгдэһэн түсэл гэр бүлын нангин заншал үндыжэ байһан хүүгэдтээ дамжуулха зорилготой юм. Энэ болбол нёдондо бэелүүлэгдэһэн «Урлагша» гэһэн түсэлэй үргэлжэлэлынь болоно.

Илангаяа манай буряад арад зон хэр угһаа хойшо аха заханартаа, үндэр наһатандаа хүндэтэйгөөр хандажа, үргэжэ ябадаг байгаа. Сагай эрьесын түргэн болоһон хаһада бүхы юумэн нюдэ сабшаха зуура ондоо болошоно. Гэр бүлэ доторхи байдалшье хубилаа. Хүүгэдэй түрэлхид тэдэнэйнгээ һайн байдал түхеэрхын түлөө олзо оршо олохо гэжэ шармайһаар, үри бэетэеэ зугаалха сагшье олоногүй гэжэ хэлэхэдэ, алдуу болохогүй.

- Мүнөө үеын хүүгэд мансыдаа шахуу гартаа телефон баряад хэбтэнэ. Тархяа үргэжэ үндыхэ сүлөөгүй тэрэ телефон соогоо наадана, элдэб видео харана. Энээнэй хойшолон гэхэдэ, гансашье нюдэнэй хараада, бэедэ ехэ муугаар нүлөөлнэ бэшэ, харин сэдьхэлэй байдал муудана. Хүүгэдэй хажууда ехэшүүлшье Интернет соо орожо, «аяншалжа» сагаа барана. Иигээд ерэхэдээ, нэгэ гэр бүлэ дотор хүн зон олоншье һаа, үгыдэ тоотой болоно бшуу, - гээд, тус түсэл зохёогшодой нэгэн Дулма Содномова хэлээд, иигэжэ дээрэнь нэмэнэ. – Хүн зоной хоорондо амиды харилсаа байгуулха гэһэн зорилго бидэ урдаа табина гээшэбди.

Тус түсэл Мухар-Шэбэрэй аймагай Суулга болон тэрэнэй ойро тойрон оршоһон нютагта бэелүүлэгдэхэ юм. Гол түлэб хүүгэд болон наһатайшуул эндэ хабаадуулагдаха. Түсэл зохёогшодой хэлэһээр, эндэ 40 гэр бүлэ хабаадажа, өөртөө шэнэ юумэ абаха аргатай болоно. Тэдэнэртэй хүнэй һанаа сэдьхэл тэгшэлхэ (психолог) мэргэжэлтэд хүдэлхэ. Мүн лэ хүндэ байдалда ороһон гэр бүлэнүүдтэ эхин шата дээрэнь туһаламжа үзүүлхэ зорилготой. Юундэ энэ түсэл «Эжыдээ туһалнаб» гэһэн нэрэтэйб гэжэ зохёон байгуулагшаһаа асуухада, иимэ харюутай:

- Энэ минии зохёоһон нэрэ. Өөрөө хүгшын эжытэеэ үндыһэн хадаа иимэ нэрэ абаа гээшэ гүб. Теэд энэ дэлхэйдэ бүхы юумэн хуу эжыһээ эхитэй гээшэ ааб даа. Тиимэһээ наһатай зоной хүгшэрхын хүнгэн бэшэ байдалда туһа үзүүлхэ гэһэн зорилгомнай.

«Байгалай һахюуһад» («Хранители Байкала») гэһэн хүдэлөөнэйхид мэнэ иигэһээр ажалаа ябуулжа эхилхэнь. Тус түсэл 7 һарын туршада эмхидхэгдэхэ юм. Һургуулиин хүүгэд наһатайшуулдаа мэдэхэ эрдэмээ дамжуулха. Жэшээнь, тэдэ компьютераар, телефоноор яажа хүдэлхэб, гүрэнэй эмхи зургаануудта мэдүүлгэ яажа барихаб гэхэ мэтэ юумэндэ һургаха. Харин үндэр наһанай эрмэг гэшхэһэн үбгэд, хүгшэд сэсэн мэргэн ухаан бодолоороо хубаалдаха, арадайнгаа ёһо заншал дамжуулха. Энэ хүдэлөөндэ хүдөөгэй бүхы ажаһуугшад яаха аргагүй оролсохо болоно. Һарын нэгэ дахин эдэнэр сугларжа, хэһэн ажал тухайгаа тоосохо, дундаа хөөрэлдэхэ, халуун сайгаа уужа байжа хүхилдэхэ болоно.

- Энэ хэрэг бэелүүлхэдэмнай, «Найдал» гэһэн ТОС-ой түрүүлэгшэнь Нина Галсанова, Суулгын һомон дарга Марина Дардаева, Суулгын дунда һургуулиин захирал Владимир Тимофеев болон Хашиин һургуулиин захирал Полина Бухольцева гэгшэд тон ехэ туһа үзүүлнэ. Тиихэдэ һайн дуратанай бүлгэмүүд хамһалсадаг, - гэжэ «Байгалай һахюуһад» («Хранители Байкала») гэһэн ниитын хүдэлөөнэй түрүүлэгшэ Дулма Содномова хэлэнэ.

Хүдөөдэ ганса бэе үлэһэн, али хоюулаа үлэһэн үбгэд хүгшэд олон. Тэдэнэй хүүгэд ажабайдалай һайниие бэдэржэ, түрэл нютагһаа холо ажамидарха баатай. Аша зээнэрээ жэлэй нэгэ дахин харадаг хүгшэн аба, эжынэр тэдэнээ ехээр һанана. Эгээл иимэ зоной сэдьхэл тэниилгэхэ, боро юрьеэниие һэлгэхэ гэһэн һэдэлгэтэйгээр тус түсэл зохёогдонхой ха юм. Мүнөө сагта наһатай зон ехэнхидээ гэртээ һуужа, сагаа барана ха юм даа. Харин залуу гэр бүлэ хүүгэдээ гэртэнь аминдань орхёод, ажалаа хэхэдэнь, тэдэнь гансаардана. Яажашье һамааруулха гэжэ тэдэ оньһото техникэ гартань барюулха болоно гээшэл даа. Тиигэжэ ургажа ябаһан улаан бургааһад болон буурал толгойто үбгэд, хүгшэдтэ тон туһатай хэрэг боложо үгэхэнь. Урдандаа бидэ, малша арад, нэгэ ехэ гэр бүлөөрөө буусаа түхеэржэ һуудаг заншалтай байдаг байгаа гээшэбди. Дунда наһанай шадалтай зон ажабайдалаа түхеэржэ, мал адууһаа хаража ябадаг һаань, сэсэн мэргэн үбгэд, хүгшэд аша зээнэрээ үбдэгөө тойруулжа хүмүүжүүлдэг һэн. Тиихэдээ тэдэ аалин намдуу оршон байдалда арадайнгаа ёһо заншал, түүхэ хөөрэхэ, түрэл хэлэнэйнгээ баялиг хэрэглэжэ, үльгэр домогоо түүрээдэг байгаа ха юм даа. Иигэжэ үе таһалдуулангүй, эртэ урда сагай заншал баримталан, үри бэе хүмүүжүүлэгдэдэг һаа, мүнөө сагта бүхы юумэн ондоо болоо. Түрэһэн үдэһэн тоонто газарһаа холодон ошоһон зон ондоо оршон байдалда ажаһуухадаа, хэдэн мянгаад жэлэй туршада сахигдажа байһан заншал эбдэрнэ. Энээнһээ боложо, бидэ мүнөө эхэ хэлэеэ алдаха туйлдаа хүрөөд байна гээшэбди. Ажабайдалай эгээл иимэ сагаан толбо багаханааршье бүглэхэ һанаатайгаар тус түсэл хэгдэнэ.

- Нёдондо жэл ехэ хүндэ байгаа ха юм даа. Хорото үбшэнэй дэлгэржэ эхилхэдэ, ама, хамарай хаалтанууд олдохоёо болёо һэмнай даа. Тиихэдэнь бидэ, «Урлагша» гэһэн оёдолой студиин гэшүүд, иимэ хаалтануудые оёод, нютагаархидтаа тараагаабди. Хүндэ байдалда ороһон нютагай 10 гаран айлда эдихэ ууха юумэ абажа туһалаабди, - гээд, тус нэгэдэлэйхид хөөрэнэ.

«Байгалай һахюуһад» («Хранители Байкала») гэжэ олониитын эмхи энэ түсэл Юрэнхылэгшын грантын ашаар бэелүүлхэ аргатай болобо. Тус хүдэлөөн 10 жэлэй саада тээ байгуулагдаад, ажаллажа эхилһэн юм. Харин 2018 онһоо эхилжэ, Дулма Содномова тус нэгэдэл ударидана. Энэ хугасаада тус хүдэлөөн яһала олон урагшатай түсэлнүүдые бэелүүлээ. Арад түмэндөө туһатай хэрэг эрхилжэ байһан зоной харгынь арюухан байхань болтогой!