Олзотой ажал хаана бэ?

Буряад Уласай тоо бүридхэлгын албан салин хүлһэнэй хэмжээн 42 мян­ган түхэригһөө дээшэлбэ гэжэ дуулгана. Теэд иимэ тоо баримтанууд ехэнхи улад зонииемнай гайхуулдаг. Хайшан гээд, ямар аргаар тоолоод гаргадагынь яахамнайб, бултанда мэдээжэ хэрэг. Һайн салин абажа байбал, залуушуулнай ондоо гүрэнүүдээр, хүршэ можо нютагуудаар ажал бэдэржэ ябахагүй һэн. Халдабарита ханяаданһаа боложо, гадаадын гүрэн түрэнүүдэй хилэнүүд хаагдажа, хариин газар ошожо, ажал хэхэ арга һалаад байна. Тиигэ­бэшье «хүн аргатай, аргалай сог галтай» гэжэ урданай буряадууд хэлэдэг һэн. Амиды мэндэ ябаһан хойноо арга боломжонууд олдоод лэ байха. Мүнөө Viber болон WhatsApp мессенджернүүд соо тоогүй олон ажал хүдэлмэри дурадха­даг бүлгэмүүд байна. Эндэ орожо харахада, 5-10 мянган хүнүүдтэй томо-томо бүлгэмүүд ажалай элдэб һууринуудые дурадхана. Эдэ зон хайшаа ошожо ажал хэнэб, хэр зэргэ салин хүлһэн эдэ зондо түлэгдэнэб гэжэ асуубабди.

Алдар Будаев:

- Мүнөө олон танилнуудни хари гүрэнүүдээр, Россиин можо нютагуу­даар ажал хэдэг. Шэнэ жэлэй үедэ 100 гаран буряад хүбүүд сугларжа, Бангла­деш гараба. Тэндэ АЭС «Руппур» гэжэ атомна станциин барилга эхилэнхэй. Минии танилнууд баһал тиишээ ошон­хой. Ородой Холбоото Уласай барил­гын эмхинүүд энэ станциин барилга эрхилнэ, тиимэһээ ород хэлэ бэшэгтэй мэргэжэлтэд хэрэгтэй болонхой. Салин хүлһэниинь тиимэ ехэ гэжэ хэлэхээр бэшэл даа. Зуугаад мянган түхэриг абадаг. Анхан би баһал иигээд хари гүрэнүүдээр һайса ябаад ерээ һэмби. Солонгосой Квонджу хотын заводто ажаллааб. Һая ошоод байхадаа, хэлэ мэдэхэгүй ябахаш. Тиимэһээ эхин дээ­рээ таряалан дээрэ, халуун наран доро хара ажал хэгшэ һэмди. Тэндэ хүдэлжэ, солонгос хэлэндэнь һуража ойлгодог болоһонойнгоо удаа томохон завод­то ажалда орооб. Заводто хүдэлхэдэ, хүндэ юумэн үгы. Тэндэ хуушарһан, эбдэрһэн телевизор, телефон мэтын техникэ хуби-хуби болгожо задала­ад, досоохи үнгэтэ түмэр түдэгыень «Samsung» гэжэ бүлгэмдэ абаашаад тушаадаг һэмди. Энэ заводто хоёр жэ­лэй туршада ажаллаад, гэртээ бусааб. Буряадай залуухан хүбүүд, басагад тоогүй олон, хэдэн мянган хүн ябагша һэн. Хэн тэдэниие тоолохоб даа. Тоогүй олон гэхэһээ бэшэ. Энэмнай һайтай бэшэ. Хариин гүрэнүүдээр ажал хэжэ ябахада, юуниинь гоё байха юм. Мүнөө би «Алмазбурстрой» гэжэ үмсынгөө ба­рилгын эмхи эрхилжэ ябанаб. Барилга­шадаймнай хуу хари гүрэн ябашахада, эндээ хүдэлхэ зон олдоногүй. Хитадай, Узбекистанай ажалшадые асархань хо­рюултай, хилэ хаагданхай.

Бадма Шодхоев:

- Амурай можын Свободный хото­до барилга дээрэ ажаллажа байнаб. Буряадай хүбүүд эндэ аргагүй олон, хамтадаа 700 гаран буряадууд гансал манай барилгада хүдэлдэг. Һайн са­лин дурадхахадань, иишээ ерэнэл даа. Юрын барилгашадта 90-110 мянган түхэригэй салин түлэнэ. Эдеэ хоолой, хубсаһа хунарай болон байрын мүнгэ дарадаггүй. Ерэхэ ошоходош, харгынш­ни мүнгэ хүдэлжэ байһан барилгын эмхи даажа абадаг. Эндэ хаана мүнгэ һалгахабши даа. Тиимэһээ олоһон ол­зошни бүхэли зандаа гэртээ хүрэдэг. Би өөрөө 6 жэлэй туршада вахтаар ажал хээд ябанаб. Ажалһаа айдаггүйб, теэд гансал хүүгэдни намайгаа харангүй үндыжэ байна гэжэ һанаата болохош. Хоёр хүбүүтэй, нэгэ басагатай хүм. Ню­таг дээрээ ажалтай һаа, һайн байгаа ааб даа. Теэд яахабши - шүдөө зуугаад ябаа гүбши.

Александр Доржиев:

- 2013 онһоо эхилжэ, вахтаар ябаад ажал хэнэб. Мүнөө Ямал дээрэ бай­гаалиин газай завод баригдажа эхи­лэнхэй. Минии хүдэлдэг Веллесстрой гэжэ эмхи энэ барилгада оролсодог. Барилгашадай байха хамтын байра­нуудые, эдеэ хоол бариха байшануу­дые бодхоонобди. Обь голой бэлшэр дээрэ энэ завод оршодог юм. Эндэ үйлэдбэрилэгдэһэн байгаалиин шэн­гэн газ танкернуудта ашагдажа, хари гүрэн руу наймаалагдадаг болохо юм. Эндэ олон зон хүдэлөөб даа. Серби, Киргизиин ажалшад олон байдаг. Буряад хүбүүд 200 гаран хүн хүдэлнэ. Мүнөө амаралтада гэртээ ерээд бай­наб. Үсэгэлдэр ажалһаамнай хонхо­дожо, бэлэн болоод байгты, һаядаа ажалдаа гарахат гэжэ дуулгаа һэн. Иигээд удаан саг соо хүдэлхэдөө, хүнэй бэе һурашадаг байна. Гэр бүлэһөөнь холо байхадал хүшэршэг. Хүүгэдээ һанахаш. Һүүлшымни вахта хахад жэл болоо. Гэртээ ерэхэдэмни, багамни хэ­лэндэ орошоод, дуугардаг болошоод байгаа. Энэл даа эгээл ехэ бэрхэшээл­най. Ажалдаа ябашахадашни, хүүгэд эсэгэеэ харангүй байна. Теэд манай эндэ һайн салинтай хүдэлмэри үгы ха юм. Зарим хүбүүд вахтаһаань болёод, нютаг дээрээ элдэб ажалда хүдэлөөд туршадаг. Хори-гуша мянган түхэригэй салин мүнөө сагта юуншье бэшэ. Хоёр хүүгэдтээ үбэлэй дэгэл абаад лэ дүүрээ. Ехэ салинда һураһан зон вахтаһаа бо­лиходоо ядараад абадаг.

Түмэн Нимаев:

- Манай гүрэн дотор ябуулагдажа байһан барилгануудай ехэнхи хубинь нефть болон газтай холбоотой. «Сила Сибири» гэһэн түмэр соргын гараһан зам зубшаад лэ, томо барилганууд ябуулагдадаг. Эндэ ганса манай ула­сай ажалшад хүдэлдэг бэшэ, ондоо яһатанай хара мянган улад бүхы дэлхэйһээ сугларанхай. Би өөрөө При­мориин можодо заводой барилгада хүдэлнэб. Энэдхэг, Серби гүрэнүүдһээ ерэһэн хэдэн мянган барилгашад бидэнтэй хамта хүдэлжэ байна. Хамта дээрээ арбаад мянган хүнүүд болоноб­ди. Буряадууд мянгаад хүн болохоб­ди гэжэ һананаб. Алас Дурнын бүхы можо нютагуудай дэбисхэр дээгүүр энэ сорго гарадаг. Гансал Буряад Ула­сай газар дайдыень хүрэнгүй гарана. Түмэр соргын барилгын хажуугаар, байгаалиин газ шэнгэн болгодог заво­дууд баригдана. Иимэ барилгануудта түлэдэг салингай хэмжээн хаанашье адлирхуу байхал даа. Дунда зэргэнь 90-100 мянган түхэриг болодог. Са­лин хүлһэнэй хэмжээн мэргэжэлһээш болохо. Жэшээлхэдэ, эндэ хүдэлдэг экскаваторай жолоошод 130-140 мян­ган түхэриг абадаг, юрын ажалшад 90 мянга абаха. Архил ууһан зон хооһоор гэртээ бусадаг. Архиин охиндо һогтожо, ажал хүдэлмэридөө гараагүй зониие тэрэл үдэртэнь гэртэнь ябуулдаг. Ма­най гүрэнэй эдэй засаг нефть газ хоёр дээрэ үндэһэлжэ, ондоо үйлэдбэри хүгжөөнэгүй. Энэ шэгээрээ байбалнь, манай хүүгэд баһал иимэрхүү ажал хээд ябахал даа.