​Мартын 2  - зуруулай уласхоорондын үдэр

Жэл бүри мартын 2-то эгээл һонирхолтой һайндэрнүүдэй нэгэн болохо шиирын үдэр тэмдэглэгдэдэг.

Олон зуугаад жэлэй туршаада шиирэ хүнүүдэй ажабайдалда удха шанартай. Зуруул аһаахадаа, химиин ямар хубилалтанууд болоноб гэжэ  бидэ бодолготошье болоногүйбди. Иимэ бэлээр галтай болохо талаар ямар ехэ ажал хэгдээб гэжэ ойндоошье оруулнагүйбди.

Зуруулай бии болоһон тушаа олон һанамжанууд хэлэгдэдэг. Шиирэ Хитадта 577 ондо Ци династиин үедэ байгуулагдаһан гэжэ тоологдодог. 127- ондо Ханчжоу хотын дэлгүүрнүүдтэ худалдагдажа байһан гэжэ хэлэгдэнэ. Гэхэтэй хамта, XVIII-дахи зуун жэлэй эсэстэ химик Клод Луи Бертолле химиин хубилалтануудай ашаар гал аһаахаар гэжэ баталһан байна.

Тиигэбэшье 1805 ондо Франциин химик Жан-Жозеф-Луи Шансель эгээ түрүүшын зуруул болбосоруулһан. Тэрэнь тиимэ бэлээршье аһадаг бэшэшье һаа, хэтэ сахюурһаа һураггүй дээрэ һэн.

1847 году Австриин Антон Риттер фон Кристелли Шреттер хорото бодосгүй аморфно улаан фосфор нээһэн байна. Бэлээр аһадаг галтай болохо талаар ехэ ажал хэгдээ. Немец химик  Рудольф Кристиан Беттгер улаан фосфор хэрэглэжэ,  шиирэ носооходонь, тэрэнь утаагүй, үнэргүй байгаа. Тиигэжэ тэрэ эрдэмтэн бүтээлдээ патенттэй болоһон байна. Теэд энэнь фабрикантнуудые һонирхуулаагүй. Хожомынь энэ патентынь Швециин үйлэдбэрилэгшэд аха, дүү Лундстремууд худалдажа абаһан байна. 1851 ондо улаан фосфорой Англида элбэг болоходонь, тэдэнэр шиирэ үйлэдбэрилжэ эхилээ. Энэл шиирэ дэлхэй дүүрэн тараа һэн.

Бидэнэй мэдэхэ шиирэ 1889 ондо Джошуа Пьюси зохёогоо. Тиигэбэшье тэрэнэй патент Diamond Match Company Америкын компанида үгтэһэн юм. Аюулгүй зуруулай удха шанар ехэ байжа, Америкын юрэнхылэгшэ У. Тафт тус компанида хандажа, патентһээ арсахыень гуйһан байна. Тиигэжэ 1911 оной январь һарада Diamond Match Company патентһээ арсажа, дэлхэйн бүхы хүнүүдтэ дамжуулаа.

Ород гүрэндэ XIX зуун жэлэй гушаад онуудта худалдагдажа эхилээ.