​Дамба Аюшеев малшан болохонь

Хяагтын аймагай Ехэ Худара нютагта ажалша малша зон ажаллаһаар. Тэдэ­нэй нэгэн Цырем­пил Аюшеевэй гэр бүлэ болоно.

Анханһаа үхэр мал үдхэжэ ябаһан айлай хүбүүн Дамба хара багаһаа хүдөөгэй ажалтай танил юм аабза. Тэрэ ВСГУТУ-да һуража, «металлургия» гэһэн шэглэлээр мэргэжэлтэй болобошье, хүдөө нютагаа бусажа, хүдөө ажахы һэргээхэ гэжэ шиидээ. Оройдоол 22 наһатай Дамба эсэгынгээ найдамтай түшэбэри, түрүүшын туһамарша.

- Бага наһанһаа эхилжэ, аба эжыдээ туһалжа үндыгөөб. Эдэ хоёрни намайгаа хүдөөгэй ажалай амта танюулаа, хүдэлжэ һургаа. Эсэгынгээ заһабариин ажал хэхэдэнь, түмэр түдэгыень, түлхюурнүүдыень һарбайһаар, өөрөөшье энэ ажалда дүршөөб. Нэгэ хэды амаралтын үдэрнүүд гаража үгэбэлнь, нютагаа ерэжэ, гэртэхиндээ хамһалсажа байгша һэм, - гээд, хүдөөгэй хүндэхэн ажалай эхин дээрэ байһан Дамба Аюшеев зугаална.

Дээдэ һургуули дүүргэһэн оюутад ехэнхи ушарта хотын нэгэ хабшууда өөрынгөө байра түхеэрээд, энэ тэрэ ажал хэжэ, ажамидаралаа зохёохо гэжэ оролдодог болонхой. Энэньшье зүб юм ааб даа, хүдөө тала гарахадашни, бэлэн ажалшье байхагүй. Хүдөө ажахын мэргэжэлтэдэйшье ошожо хүдэлхэ томо үйлэдбэринүүд хурга дарама үсөөн. Гэртэхинэйнгээ үдхэжэ байһан үхэр малыень үшөө олон болгожо, томо ажахынуудые зохёоһон зон баһал байха. Хүн бүхэндэ тиимэ арга үгы гээд ойлгохо хэрэгтэй бшуу.

- Хооһон талада ерээд, бууса түхеэржэ, мал үсхэжэ эхилхэ гээшэ нэгэ үдэрэй юумэн бэшэ ха юм. Гэр байра, хорёо хото бариха, мал адууһа худалдан абаха хэрэгтэ амаргүй ехэ мүнгэн гараха. Тэрэнээ томо болгоод, мүнгэн болготоршни, хахад наһан үнгэрхэ. Һара бүхэн багашье һаа, амиды мүнгэн хэрэгтэй - тэрээн бүхэндэ мал гаргажа байхагүйш. Тиимэһээ эхэ, эсэгынгээ алдаагүй буусада ерэжэ, хоёр залуушуулай ажаллаха болоо һаань, үрэ дүнтэй байха. Жэшээнь, һамганиинь багшаар гү, али эмшэнээр хүдэлжэ, һарадаа салин асарбалнь, нүхэрынь үхэр малайнгаа хойноһоо ябаха болоно, – гээд, олон жэлдэ һаалишанаар ажаллаһан минии танил Людмила эгэшэ хэлэнэ.

Мал үдхэхэдэ, баһал тааруу, зохид уларилтай, үбһэ ногоогоор баян, һайн бэлшээритэй нютаг хэрэгтэй. Жэшээнь, манай Хурамхаанда мал харахада, ажалынь, ябадалынь амаргүй ехэ. Хахад жэл шахуу дулаан хотондо үхэр малаа барихаш. Хотон соохиёо газааһаань шабажа дулаалха хэрэгтэй. Малаа хара үглөөгүүр газаашань гаргажа, үбһэ тэжээлынь үгөөд, аргалаа суглуулжа гаргаһаар байтар, уһалха сагынь ерээд байха. Тиигэһээр байтараа, һөөргэнь малаа хотолхо саг ерэхэ. Үбэлдөө мал бэлшээхэ арга байхагүй - үбдэг хүрэмэ саһан. Тиимэһээ зундаа ехээр үбһэ тэжээл бэлдэхэ хэрэгтэй. Харин ондоо нютагуудаар ябахада, малынь үбэлдөө үүдэшьегүй дал доро өөрөө орожо хоноод гаража байгша. Эзэниинь унтажа садаад, газаа сэбэр агаарта амилангаа, хэдэн аса үбһэ үрижэ үгөөд, өөрөө сайлахаяа орохо. Хэдыхэн сагай үнгэрхэдэ, уһалаад, газаашань бэлшээридэ тууха, заримдаа юрэ гаргахадань, малынь уһа горхондо ошожо уһалха. Үдэшэ тээшэ үнеэдэйнгээ ерэхэдэнь, үнөөхил хэдэн аса үбһэ үгөөд лэ дүүрээ. Хурамхаан-Баргажанда иимэ аргаар мал барибал, яаха хаб? Амитан ямаршье оршон байдалда һурадаг гэлсэдэг ха юм.

- Хотодо хүнэй барлаг боложо байнхаар, хүдөөдэ, өөрынгөө түрэһэн нютагта, малаа хараһанһаа дээрэ юумэн үгы. Өөрынгөө ургуулһан эдеэтэй - мяха шүлэтэй, һү тоһотой һуухаш. Эгээл ехэ баялигни гэхэдэ, өөрын газартай болоно гээшэб. Саашадаа бүри хүгжэжэ, талха таряагаа ургуулха түсэбтэй байнабди, - гээд, Дамба Аюшеев хөөрэнэ.

Хэлэһэн үгэнүүдшни бурханай шэхэндэ хүрэг! Ажалшни амжалтатай, мал адууһан үдэсэтэй байг!