Буряадууд харида нэрэтэй гүбди?

Байгал далайнгаа үбэртэ гуламтаяа зохёоһон үсөөн тоото арадай үринэрбди – буряадуудбди. Монгол туургата арадай таһардаһамбди. Нютагтаа ажаһуугаад, буряад “нюураашье” алдажа байһан “нюһануудбди” гээд, заримашуул дураа гутадаг аабза. Бэе бэетэеэ эбгүй, хоролхуу, хобууша, тэрэ мүртөө аймхай гэхэ мэтын олон тоото муу талануудыемнай хүгшөөдэйнүүдэй хэлээр дамжуулһан “Корея-03” Буряадай гүрэнэй драматическа театрнай найруулан табяа бэлэй. Тиимэшье гэлэйбди. Гэбэшье “өөрын бааһан үнэргүй” ха юм. Муутайшьебди. Теэд һайтайшьебди! Һайн таланууднай зүндөө – эрдэм номдо эльгэтэй, үри хүүгэдтээ үлүү мээхэй... Муугаа дараад, һайнаа үргөөд ябаха гэжэ оролдодогбди. Тиихэдээ даншье һаа нялуунууд гүүлэдэгбди. Тиигэлдэг лэ! Хайшаашье байбал – буряадуудбди, түрэл гарал, худа ураг, нүхэд һүүдэр... Иимэ мэдэрэлдэ абтан, Буряадһаа гадуур ажаһуудаг ба холо гадуур хододоо ябадаг нютагаархидһаа асуулта хэхэ гэжэ бодобоб. Буряад арад тухай хариин зон юу мэдэдэг хаб?

Виталий Гармажапов, Москва хото:

- Һаяхана Польшо, Германи болон Голланди гүрэнүүдээр ябаад ерээб. Байгал далай тухай мэдэнэ. Хэд юуд тэндэ ажаһуудаг бэ? Мэдэнэгүй. Буряад арад тухай юушье дуулаагүй байна. СНГ-һээ таһардаһан зоной зариманиинь буряадууд тухай мэдэһэн хэбэр харуулна. Буряадууд тухай мэдэхэгүйшүүл намайе монгол хүн гээд ябана.

Оюна Батурова, Испаниин Барселона хото:

- Олонхинь мэдэхэгүй байнал даа. Россиһаа ерээб гэжэ намайе этигэдэггүй. Хитад лэ гэжэ бододог. Заримашуулынь Байгал далай тухай мэдэсэтэй байдаг. Монголшуудбди гэжэ ойлгуулдагби. Түүхэтэ үйлэ ябадалнуудай ашаар Россиин бүридэлдэ оронхойбди гэдэгби. Тиигэхэдэмнил азиат түхэлтэй аад, юундэ Ород гүрэнһөөбиб гэжэ мэдэжэ абадаг. Каталонцууд ехэ соёлтой зон. Үсөөн тоото арад хадаа үндэһэ яһатанай асуудалые ехэ хүндэтэйгөөр дайрадаг.

Баярма Бимбаева, Италиин Кальяри хото:

- Италиин зон буряадууд тухай юушье мэдэдэггүй. Хүйтэн Сибирьһээ ерэнхэйб лэ гэжэ ойлгодог.

Светлана Цыренова, Солонгос:

- Буряад орон хаанаб гэжэ намтай ушарһан олонхи зон мэдэнэгүйл даа. Байгал далай тухай хэлэхэдэмни, гугл соо бэдэржэ эхилнэ.

Монгол арадтай нэгэ үндэһэтэйбди, адлирхуу хэлэтэйбди гэнэб. Монголшуудые хэн мэдэхэгүйб даа? Бүхы дэлхэй мэдэнэ ха юм!

Мүнөө Солонгосто манайхин олон. Тиимэһээ буряадууд тухай мэдэдэг болонхой.

Наталия Санжеева, Японой ниислэл Токио хото:

- Бидэнтэй танил зон буряадууд тухай мэдэнэ. Буряад орон тухайгаа хөөрэнэб. Илангаяа Байгал далайн дэргэдэхи байгаали бузарлагдажа байна гэжэ ойлгуулнаб. Тиигээшье һаань, бултадаа Буряад руу аянда гараха хүсэлтэйнүүд лэ!

Аяна Самбуу, Италиин ниислэл Рим хото:

- Буряад арад өөрын онсо түүхэтэй, үндэһэн соёлтой, заншалтай... Монгол туургатанай тон тархитай сэхээтэд болохо буряад арадай үзүүр хүбүүдые үнгэрһэн зуун жэлдэ хайра гамгүйгөөр хюдаһаниинь харамсалтай. Шэнэ засагта эсэргүү үзэл бодолтой гээд, түрүү эрдэмтэдые, нюдарган баяшуулые түрмэ яамаар түреэ, хашахыень хашаа, хюдахыень хюдаа. Монгол руу тэрьедэн ошоод, тэндээшье тамаа үзөөд, бүтэн бүлеэн үлэхэ талаантайшуулай үри бэе би ябанаб гэхэдэ болоно. Нагаса абамни – Цэбээнэй Зандраа, Түгнын талаһаа гарбалтай байһан.

Һүүлэй үедэ буряад арад түрэлхи хэлэеэ аршалан хамгаалха талаар ажал ябуулна гээд, монголшууд хажууһаа хараад баярлана. Россиин бүридэлдэ Буряад орон амяараа улас байжа, үндэһэн соёлоо үргэхэ аргатай ха юм.

Түүхын ёһоор, Сибириин хизааргүй газар дайда хаанта засагта эсэргүүсэжэ сүлүүлһэн зоной хоёрдохи орон нютаг болоһон гээд хэлэгдэнэ. Совет һургуули түгэсхэһэн намда Пушкинай эдэ мүрнүүд сээжээр хадуугдан үлэнхэй:

Во глубине сибирских руд

храните гордое молчанье.

Не пропадет ваш скорбный труд

и дум высокое стремление!

Тиимэһээ холын Сибириин хүйтэн дайда Россиин ажаһуугшадай толгойдо зэрлиг газар мэтээр үлэнхэй шэнги.

Европын эрдэмтэд Сибирь ерээд, ехэтэ гайхадаг байһан гээд мэдэнэбди. Нютагаархидай заншал даган, ехэ һайнаар ажаһуухаар газар ха юм гээд дуулгадаг байһан. Диваажанай ороншье гээд, зарим аяншалагшад бэшэһэншье. Минии наһанай нүхэр үри басаган хоёрни Буряадай үзэсхэлэнтэ байгаали буулгаһан гэрэл зурагуудые байнгүй харадаг. Ехэтэ һайхашаадаг. Басагандаа Байгал баабай Ангара хүүхэн хоёр тухай үльгэр туужа хөөрэдэгби.

Буряад орон тухай Монголдол хөөрэлдэдэг. Бусад орон нютагуудай зондо Буряад орон һонирхолтой бэшэ. Юундэб гэхэдэ, Буряадай үндэһэн продукт гадаадын газарнуудта үгы гэхээр лэ. Буряадай оперо болон баледэй театрай концертмейстер Дарима Линховоиной бэлдэһэн монгол дуушад олондо мэдээжэ болоо. Буряад дуушадтай Европын зониие танилсуулхал байгаабди.