​Түрэл буряад хэлэмнай хэрэгтэйл!

Үсэгэлдэр дүү басагантаяа гар утаhаар хөөрэлдэжэ hуутарнай, дүрбэтэйхэн Гэрэлма аша басагамни: «С кем долго, громко говоришь», - гэбэ. Бишье урдаhаань ородоор: «Это моя сестра, ваша тетя», - гэжэ тулмаашалбаб. «Үхибүүнтэеэ юундэ ородоор хөөрэлдэнэбши, таанад булта ородууд боложо байгаа зон гүт?» - гэжэ Эржэн дүүмни намайгаа зэмэлбэ.

Нээрээшье голхормоор болоhон саг. Үнгэрхэдөө, хүдөөгэй үхибүүд, өөрымнишье аша зээнэр булта ород хэлэтэй болошоо. Хүдөө гүүртэдэ байдаг хүбүүндээ ошоод, 3-тайхан басаганайнь кукла бүүбэйгээ гарай аршуул соо орёонхой: «Доченька моя, умаялась», - гэжэ бааюулжа ябахадань, Эржэн бэриhээ: «Таанар гэртээ ородоор дуугаралсадаг зон гүт? - гэжэ асуухадам, -телевизорээр мультик хараад, энэмнай иижэ байна. Аяар 2 саг тухай газаагуур малаа түхеэрхэдэмнай, гансаараа гэртээ үлэнэ». Бархираал үгы хадаа болоо гээшэ гээд, телевизор харуулшантай орхидог юм ха.

Аяар гушаад жэлэй саана Эржэн дүүтэймни болоhон ушар hанаандамни оробо. Москвада МГУ-да hуража ябахадаа, 3-дахи курсын hүүлээр хани басагантаяа Прибалтика аяншалhан ха. Рига хото дээрэ нүхэр басаганһаа таhараад, айшоод, яахамни гээшэб гэжэ ябатарнь, мантагар томо латыш дүтэлжэ, сэбэр буряадаар: «Хаанахи буряадбши?» - гэжэ асууhан ха.

Саашань өөр тухайгаа хөөрөө, гэр бүлөөрөө Буряад орондо Хэжэнгэдэ сүлэлгэдэ байhан тухайгаа, Хэжэнгын буряадуудай hайгаар орооhотой шүлэ, аарсаар үл хоол залгажа, хари газарта шархяа хатаангүй, элүүр мэндэ нютагаа бусаhан, уг унгияа таhалангүй үдэжэ үнэржэhэн тухайгаа дулааханаар дурсаа. Сэдэнжаб, Сэрэндоржо гэжэ нэрэтэй хүбүүдээр наададаг байhан тухайгаа, заалгаhан багшанарайнгаа нэрэнүүдые дулааханаар дурсажа, сэбэр буряадаар хөөрэлдэhэн тухайгаа Эржэн дүүмни аяар гушаад жэлэй саана намда хөөрэhэн юм. “Буряадаар дуугаржа шадахагүй байгаа hаа, намда ямар аягүй байха байгаа гээшэб - Москвада дүүрэн буряадууд ябадаг лэ буряад хэлэгүй”, - гээ hэн тиихэдэ Эржэн.

Үхибүүн наhандаа мэдэхэ болоhон буряад хэлэеэ, хожомынь хэнтэйшье буряадаар дуугаралсаагүй ха юм. Олон жэлэй туршада мартангүй, hанажа ябаhан мантагар латышhаа доро болоhон зон гүбди, бидэ буряадууд? Ядашаhан арад бэшэ ха юм буряадууд - өөрын ёhо заншалтай, үндэhэн hайхан хубсаhатай, уран зохёолтой, хүгжэмтэй, баян бардам байдалтай лэ.

Буряад энгэртэй самса үмдэhэн шэмээшэг басаганай «Буряад үнэнөө» захиит гэжэ уряалжа байхадань, армян дуушан хүбүүнэй буряадаар дуулажа байхада, бидэ өөhэдөө ород хэлэтэй болошонхой байхабди.

Харыт, шагныт - Улаан-Үдэдэмнай элбэг болоhон узбек, таджик, армян яhатанай зон хоорондоо өөрынгөө хэлэн дээрэ хөөрэлдэжэ байдаг. Һургуулида буряад хэлэнэй хэшээлдэ үсөөн саг үгтэнэ гэдэг. Тэрэ саг соонь элдэбын дүрим, причасти деепричасти, аялган хашалган гэхэ мэтэдэ сагаа hалгаангүй, ганса яряанай хэлэ үзөө hаань, яадаг юм?

Үхибүүдэй буряад хэлэтэй болохын тулада гэртэхин ехэ оролдохо ёhотой. Гэртээ буряадаар хөөрэлдэхэ, оньhон үгэ, таабари таалсажа hургаха, ородоор хэлэhэн үгэнүүдыень буряадта оршуулха, шүлэг сээжэлдүүлхэ болоно. Буряад хэлэнэй багшанар номой сантай ехэ харилсаатай хүдэлхэ, уран шүлэг уншалгын урилдаа, нютагай уран зохёолшодой авторска уншалгануудые үнгэргэхэ байгаал даа.

Би буряад хэлэнэй багша бэшэб, юрын малшан, буряад хэлэеэ хайрлаhан эжыб.

ШЭМЭДДАШЫН Сэрэндулма

Үльдэргэ