544
Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицейинтернадай түүхэдэ 1980 он бүхы талаһаань баяртай жэл байгаа. 41 жэлэй саана тус һуралсалай гуламтын дэргэдэ урлалай 8-дахи һургуули нээгдэһэн байна. Мүн тиихэдэ Буряад ороноо холо ойгуур суурхуулһан “Наран” ансамбль байгуулагдаа һэн. Хэдэн үе һурагшадай соёлой талаар хүмүүжүүлгэдэ аргагүй ехээр нүлөөлөө гэбэл, алдуу болохогүй.
1978 ондо һуралсалай гуламтада хатарай багшаар хүдэлхөө Татьяна Базаровна Вампилова ерээ һэн. Мэдээжэ Виктория Владимировна Абгалдаевагай хэжэ ябаһан хэрэгые бэлигтэй мэргэжэлтэн үргэлжэлүүлээ. Тэрэ тон һонирхолтой, баян удхатай хатарнуудые табижа эхилһэн байна. Тэдэнииень үхибүүд дээдэ шатын мэргэжэлтэн мэтэ гүйсэдхэхэдэнь, гайхалтай һэн. Хатарай бүлэг Улаан-Үдэ хотын, уласай хэмжээ ябуулгануудта эдэбхитэйгээр хабаадажа, ходо амжалтануудые туйлаа. Иигээд лэ “Наран” ансамблиин байгуулгада бүхэ үндэһэн табигдаа гээшэ. 1980 ондо интернат-һургуулиин захирал байһан Филипп Ефремович Долбеев болон һаял нээгдэһэн хүүгэдэй урлалай 8-дахи һургуулиин захирал Эржен Эрдыниевна Шагаева гэгшэд “Наран” ансамблиин эхи табигшад гэхэдэ, буруу бэшэ. Теэд, бүхы хүмүүжүүлэгшэдэй, багшанарай оролдолгоор хүнгэн бэшэ түрүүшын алхамууд хэгдээ ааб даа.
1981 ондо ансамблиин гэшүүд анха түрүүшынхиеэ нютагһаань холо гаража ошоһон байна. Владивосток хотодо үнгэргэгдэһэн бүхэсоюзна фестивальда тэдэ хабаадаа. Захиралай орлогшо Д.О.Занданова, хатарай багша Т.Б.Вампилова болон хүмүүжүүлэгшэ В.Ф.Вампилова гэгшэд үхибүүдые абаад, һуралсалай жэлэй хабарай амаралтын үедэ зүүн зүг руу харгылаа. Буряад үхибүүдые нэрьемэ альга ташалганаар хэмжээ ябуулгада угтан абаа. Иигэжэ харагшад, шүүгшэд үхибүүдэй бэлиг шадабарие үндэрөөр сэгнэһэн байна. Хилын харуулшадай, уһанай сэрэгшэдэй урда концерт наадаяа харуулжа үрдиһэн юм. Тэдэнэй хабаадалгатай тоглолто Владивосток хотын телевиденидэ харуулагдаа. СССР-эй Номгон далайн дэргэдэхи Улаан Тугай ордентой хилын харуулшадай тойрогой грамотада “Наран” ансамбль хүртэһэн түүхэтэй.
Владивосток хотодо ошоод, ансамблиин гэшүүд ганса хатараад, дуулаад ерээ бэшэ. Фестиваль эмхидхэгшэд олон тоото амаралгын баян программа зохёогоо.
Владивосток хото ехэ һайхан газар гээшэ. Фуникулёр дээрэ һуужа, гоёор наадаабди. Шубуунай ниидээнһээ бүхы хото һайханаар харагдана даа. Мэдээжэ композитор Эдуард Шаинскийтэй уулзаһанаа хэзээшье мартахагүйб. Сахалинда, Камчаткада, Яхадта, Красноярскда, Магаданда, Шэтэдэ олон нүхэдтэй болообди, - гэжэ ерэмсээрээ Саяна Шарагулова найруулга соогоо бэшээ һэн.
1982, 1983 онуудта хоёр дахин удаа дараалан ансамблиин хатарай бүлэг “Орлёнок” гэһэн бүхэсоюзна лагерьта амарангаа, хэдэн урилдаануудта хабаадаһан байна. 1-дэхи шатын дипломууд ансамблиин амжалтануудые гэршэлнэ.
“Наранай” түрүүшын хатаршадай дундаһаа Инесса Алсыева болон Туяна Будаева гэгшэд хатарай мэргэжэл шэлэһэн байна. «Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ» гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэдэ хоюулаа хүртэнхэй.
1988 ондо “Наран” Шэтэ хото ошожо, тэндэхи хүгжэмэй һуралсалай 1-дэхи интернат-һургуулитай дүй дүршэлөөрөө хубаалдаһан юм. Тэрэл жэл ансамблиин гэшүүд дахинаа Владивосток хүрэжэ, хүүгэдэй уран урлалай бүхэсоюзна фестивалиин шэлэн абалгын шатада шалгараа.
“Океан” гэһэн бүхэсоюзна амаралгын түбтэ 1990 ондо анха түрүүшынхиеэ “Арадай соёлой һургуули” гэһэн шэглэлээр нэгэ халаан эмхидхэгдээ. “Наран” ансамблиин тэндэ хабаадаһан ушар аза талаантай, бэлиг ехэтэй үхибүүдые багшанарай бэлдэһые тэмдэглэнэ бшуу. 10- дахи классай һурагшад Эрдэм Мункуев, Баярма Хабтагаева, 8-дахи классай Намсалма Хаптагаева, 4-5 классуудай Боря Зимин, Цырен Цыренов гэгшэд “Океанда” амаржа, Ород гүрэнэй олон тоото арадуудай ёһо заншалнуудтай танилсажа ерээ. Мүн өөһэдынгөө баян заншал харуулжа шадаа.
Буряад угсаатанай үдэрнүүд “Океан” лагерьта 1992 ондо эмхидхэгдээ. Түрэл соёлоо Агын болон Усть-Ордын буряадай тойрогуудай үхибүүдтэй хамта “Наран” ансамблиинхиид харуулаа.
Иигэжэ “Наран” ансамбль түрүүшынгээ алхамуудые хэһэн юм.
Татьяна ИЛЬИНА, һуралсалай гуламтын шаби, хүмүүжүүлэгшэ, багша, захиралай орлогшо.
Борис БАЛДАНОВ
