Зунай зулгы хаһа - бэеэ амаруулгын эгээл зохид үе гээд һанагдана. Амаралтын үедэ арад зон жэлэйнгээ туршада суглуулһан эсэбэриеэ гаргажа, ябагдаа үзэгдөөгүй газарнуудтай танилсаха аргаяа бэдэрдэг.
Үндэр түрэлтэ Далай багшын хэлээшээр, жэл бүри гэр бүлөөрөө шэнэ юумэ хараха, үзэхэ гэжэ оролдодогбди. Теэд халдабарита ковид үбшэнэй захиржа байгаа сагта аяншалгын олон газарнуудай хорюултай байһан аад, Турциин хилэ нээгдэхэтэй сасуу олон түмэн зон тиишээ тэгүүлээ. Бидэшье энэ удаа Урда Ази болон Баруун Европо холбоһон Турци гүрэнөөр аяншалха гэжэ шиидэһэн байгаабди. Анха түрүүн тиишээ ошоһон аяншалагшадта ехэ һонин байгаа. Аюулгүй байдал баримталжа, аяншалгын компанида тур захижа, холын орон ниидээбди. Хэлэлтэйнь гэхэдэ, июль, август һарануудта тэндэ эгээл халуун уларил тогтодог байжа, бидэ алтан наранай эгээн шангаар шарадаг үедэнь тудажа ошообди.
Манай гүрэнһөө Турци руу визэгүйгөөр гараха аргатай тулань аяншалагшад аргагүй олон байгаа. Мүн тиихэдэ Польшо, Украина, Иордани, Казахстан, Белорусси гүрэнүүдһээ аяншалагшад зүндөө ерэнэ. Аяншалгын компаниин гэшүүдэй хэлэһээр, үшөө Хитад гүрэн хилэеэ нээгээгүй байна. Октябрь һарада нээхэдэнь, айлшадай буудалнууд хитадуудаар халиха юм. Энэл сагта ерэһэндээ жаргалтай зон байнат гэжэ хэлэнэд һэн.
Түүхэтэ хотодо
Турцида аяншалгын талаар хангалта дээдын хэмжээндэ түхеэрэгдэнхэй. Хонолго, эдихэ уухань тэрэ түлбэри соонь булта ороно. Бидэ табан мүшэтэ айлшадай буудалда орожо, амаралтаяа эхилээбди. Айлшадай буудалнай Средиземнэ далайн хажууда, урданай антична Сиде хотохондо оршоһон байба. Антали можоһоо 70 километр зайда болоно. Мүнөө сагта Сиде аяншалгын багахан хото гээшэ. Тэндэ баһал аяншалагшадые дахуулжа, урданай байдалтай танилсуулдаг, хэдэн зуун жэлэй саана тэндэ ажамидарһан арадуудай ажабайдалай үлэгдэл газар дороһоо малтагдажал байдаг.
Шоргоолжоной бута мэтэ
Турци гүрэнэй эгээн һайхан үзэсхэлэнтэ газарнуудаар ябахада, баһал зохид. Аяншалагшадые гайхуулха, һонирхуулха газарнууд, хотонууд элбэг. Жэшээлхэдэ, Стамбул хото тухай ехэ һонин мэдээнүүдые бидэниие дахуулагша гид хөөрэжэ үгөө. Тон түрүүн Ахмед Султанай һүмэ (мечеть) орожо харахадаа, гайхахын ехээр гайхаабди. Хэдэн үе сагай саана баригдаһан һүмэ гайхамшагта томо, түүхэтэ ордон соо ороһон мэтэ – нэгэ-хоёр үгөөр хөөрэхын аргагүй, өөрынгөө нюдөөр хараха хэрэгтэй. Үшөө нэгэ һонин юумэн гэхэдэ, Нангин Софиин hүмэ. Мянган жэлһээ үлүү дэлхэй дээрэхи эгээн томо һүмэ гээд тоологдодог байһан. Урдань христос һүзэгшэдэй, һүүлээрнь ислам һүзэгшэдэй һүмэ боложо үгөө. Мүнөө сагта Айя София мечеть гэжэ алдаршаһан. Досоонь ороходо, сошордомо ехэ ордоной байра, үндэр майхантай, үнгэ бүриин мрамор, алтан мозаика, ислам хэлэн дээрэ урданай бэшэлгэнүүд. Нэгэ дороо 60 мянган мүргэлшэдые багтааха аргатай гэжэ гид хөөрөө. Стамбул хото Турциин томо хотонуудай нэгэн болодог. 20 сая ажаһуугшадые багтаана. Тоолошогүй олон аяншалагшадай буужа ерэхэдэ, шоргоолжонуудай бута шэнгеэр харагдаа һэн. Бүхэли үдэртөө гидэй хөөрөө шагнаһанай һүүлээр Ази болон Европо хоёрой дундуур таһалан урдадаг Босфор проливта уһанай онгосодо һуужа, нэгэ үдэрэй аяншалга хээбди. Босфор Хара болон Средиземнэ далайнуудые холбоно. Хүхэ мүнхэ тэнгэри доро оршоһон музей гээшэ.
Турци гүрэндэ аяншалга дээдын шатада табигданхай. Амархаяа ерэһэн зон энэ тэрэ дутуу дунданууд тухай бодолгото болоногүй - сэдьхэлээрээшье, бэеэрээшье амарна.
Сагаан хадада һүгэдэн...
Дэлхэйн наймадахи шэди гэжэ алдаршаһан Памуккале гээшэ. Энээн тухай уулзаһан, ошоһон зонтой хөөрэлдэхэдэмнай, үзэсхэлэнтэ һайхан газар - заатагүй ошооройгты гэхэдэнь, бидэ ошоо гээшэбди. Памуккале ошоходоо, ганса сагаан хадада байгаалиин хэһэн бассейн бэшэ, харин Клеопатрын бассейн, урданай театр, хэдэн зуун жэлэй саанахи газар дороһоо малтагдажа олдогдоһон түүхэтэ зүйлнүүд. Сагаан хадада олон аяншалагшад анхаралаа табина. Хүн зон иимэ һайхан газарта гэрэл зурагаа буулгахал гэжэ булта оролдоно бэлэй. Эм домто аршаантай Клеопатрын бассейн соо уһанда ороошод баһал олон. Хэлэлтэйнь гэхэдэ, манай Буряадта аршаан булагууд ямаршье үбшэниие аргалжа шадаха хүсэтэй гээшэ ха юм даа. Теэд юундэ манай нютагта хари гүрэнүүдһээ зон амархаяа ерэнэгүйб? Аяншалагшадые дээдын шатада угтан абаха байра байдал үгы байһанһаа энэ талаар тулюурданабди. Дахуулаад, бүхы юумэ хөөрэдэг гидүүдынь ехэ мэдээсэлтэй түүхэшэд юм. Ёһо заншал гээшые бултыень сахина. Ганса Турциингаа бэшэ, харин дэлхэйн түүхэ һайн мэдэнэ.
Хүндэтэй ажал
Үшөө нэгэ һонин гэхэдэ, Турцида хүдөөдэ ажал хэхэнь ехэ хүндэтэй гээд тэмдэглээб. Тэндэхи нэгэ фермертэй хөөрэлдэхэдэмни, иигэжэ хэлээ: «Антали можодо жэлдээ дүрбэ дахин овощ, фрукт ургуулжа абадаг байна. Хүдөөдэ зоной урматайгаар ажаллахын түлөө гүрэн ехэхэн дэмжэлгэ хэнэ, тоһо түлишэ абалгадань хүнгэлэлтэ үгэнэ”. Ургуулһан эдеэниинь нютагуудаар сэхэ наймаалагдана. Эндэхидэ адли “перекупүүд” үгы. Жэшээлхэдэ, хэды шэнээн помидор, үгэрсэ хэрэгтэйб гэжэ хэлсээ баталаад, тэрэнээ тарижа ургуулаад, захилыень бүтээнэ. Тиимэһээ газараа элдүүрилхэ техникэ абалганда баһал бэрхэшээл үгы.
Россиин олон уладууд Турцида имагтал амаралгын газарнуудта дүтэ гэр байра худалдан абаад, зунайнгаа сагта ажалланашье, амарнашье. Гэрнүүдынь үүлэндэ хүрэтэр үнэтэй бэшэ. “Хоёр таһалгатай болбосон түхэлтэй гэр дунда зэргээр 4 500 сая түхэригтэ”, - гээд, Павел гэжэ нэрэтэй Ростовһоо ерэһэн хүбүүн хэлэнэ бэлэй. Хүн зоной хандалга ехэ дээрэ хэмжээндэ байна. Аяншалагшадаа дээрэ үргөөд, урдаһаань ходол энеэбхилжэ хандана.
Тобшолол
Манай Буряад орон Байгал далайн хажууда байгаад, һайн шанартай аяншалга юундэ зохёожо шаданагүй гээшэбибди? Ехэ мүнгэн хэрэгтэй юм ааб даа - һанаһанаа хэлэжэ, бэшэжэ байхада бэлэн. Харин тиигэбэшье, гүрэн түрэ арад зонойнгоо һайн, баян бардам ажаһуухын түлөө оролдолго гаргаха ёһотой байгаал даа. Тобшолол хэхэдээ, иигэжэ һанамжалха байнам. Хари гүрэнүүдтэ хэды һайн, зохид байгаашье һаа, өөрын нютагһаа дулаан орон үгыл даа. Саг зуура аяншалаад, эгээн һайнииень шэлэн абажа, нютагтаа нэбтэрүүлэн оруулжа шадабал, ехэл зохид байхал даа.
Автор: Эрдэни РАДНАЕВ
Фото: Эрдэни Раднаевай гэрэл зурагууд