1250
Һуралсалай гуламтын үхибүүдэй, багшанарай, хүмүүжүүлэгшэдэй ажалаа нэгэ амяар хэжэ, холо ойгуур амжалтатайгаар нютаг ороноо суурхуулхадань, эдэ үхибүүдынь хэзээ номоо үзэдэг юм гэһэн һанамжа бодол улас доторнай 2000-аад онуудта гарагша бэлэй. Дүрбэн тэгшэ бэрхэ эрхэтэдые бэлдэжэл байгаа бшуу. Холын оршон байдалтай танилсажа, олон хүбүүд, басагад саашанхи ажабайдалаа таарамжатайгаар зохёогоо. Теэд хүүгэн наһандаа хараһанаа бүхы наһаараа мартахагүй бшуу.
«Riddu-Riddu» гэһэн уласхоорондын хойто арадуудай аман зохёолой фестиваль Норвегидэ болодог заншалтай. 1-дэхи лицейинтернадай шабинар тэрэ холо хүрэһэн байна.
- Манай мэдээжэ дуушан Намгар Лхасаранова, “Урагшаа” гэһэн хамталиг, Жамбаловтанай театральна бүлгэм, хоолойгоо хашан дууладаг Тувагай үндэһэтэнэй ансамбль Ород гүрэниие түлөөлөө. Тэдэнэй дунда бидэшье юрын һурагшад байһандаа баяртайбди, - гэжэ 2001 ондо 10-дахи ангида һураһан Света Лиджиева (Жамбуева) һанамжаараа хубаалдана. – Дарима Ябжанова шадамар бэрхээр ятаг дээрэ наадажа, сугларагшадые гайхуулаа. Би Раджанатай буряад хатараа дурадхаабди. Намгар Лхасаранова тэрэ үедэ Буряад орондоо бэлигтэй эстрадна дуушан гэжэ мэдээжэ байгаа. Норвеги ошоод, арадай дуу гүйсэдхэхэдэнь, гансашье сугларагшад гайхаа бэшэ, бидэшье, Буряадһаа ошоһон түлөөлэгшэд шэнэ талаһаа Намгарай бэлиг талаан нээһэн байнабди. Тус фестивалиин үедэ табан үдэрэй туршада США-гай Аляскын бага арадуудтай нягтаар харилсааб. Өөһэдынгөө арадай ёһо заншалтай тэдэ намай танилсуулһан байна.
“Һургуули-2001” гэһэн уласхоорондын үзэсхэлэндэ һуралсалай гуламтын түлөөлэгшэд хабаадаһан юм. Хүтэлбэрилэгшэдэй үндэр хэмжээнэй хэлсээнүүдтэ хабаадаха үедэнь үхибүүд өөһэдынгөө концерт-наада Москва хотодо хэдэн газар дэлгээгээ. Сүлөө сагтаа тэдэ Ородой ниислэлээр аяншалаа. Москвагаар ябаһан тухайгаа бэлигтэй үхибүүд шүлэгүүдые зохёожорхёо һэн.
- Москва – мантан томо хото. Бидэнэй байрлаһан газарһаа гараһаар байтар, 9 саг болошобо. Газаа бүхы яларха толорхо юумэниинь ялараад байгаа. Тэрэ томо гэрнүүдэй хажууда би өөрыгөө төөришэһэн шоргоолзон мэтэ һанаа һэм, - гэжэ Эржена Пархаева ерэмсээрээ, элидхэл соогоо бэшээ.
- Ехэ театр орожо хараһандаа хэзээдэшье мартахагүйб даа. Ямар гоё залтай томо театр гээшэб - гайхажа баранагүйб. Мүн артистнуудай партинуудаа наадахань һайшаагдаа. Оперо минии зүрхые эзэлээ, - гэжэ Саша Очирова дуулгаа.
Эржена Пархаева “Зуун жэлэй һургуули” гэһэн хэмжээ ябуулгада хабаадалсаһанаа мэдээсэһэн байна. Тус хэмжээ ябуулгада захиралнуудые суглуулһан хуралдаан һэн. Лицейн захирал Жалсан Батуевич һуралсалайнгаа гуламтатай танилсуулхаяа бүлэг үхибүүдые абаад ошоо.
- Поездһоо буугаад, эгээл түрүүн пальма модо харажархёоб. Баярлаһан гээшэмни. Түрүүшээр хари гүрэндэ байнаб гэжэ һанагдаа. Сочи хотомнай хадаа Ород гүрэн соо ха юм даа. Ородой һургуулинуудай түрүү захиралнуудай урда концерт наадаяа ерэһэн үдэшэдөө дэлгээбди. Дельфинари, аквапарк ошоһоноо мартахагүйб. Эдэ бүгэдые ганса кинодо хараһан байнаб, - гэжэ Эржена баяртай байһанаа мэдүүлээ һэн.
Һуралсалай гуламтада үхибүүдые һургалга ба хүмүүжүүлгэдэ олон арганууд дурадхагдадаг һэн. Хүбүүд, басагад сүлөө сагтаа хари хэлэнүүдые шудалха аргатай байгаа. Мүн Ази түбиин гүрэнүүдэй хэлэнүүдэй олондо һайшаагдадаг байһан саг гээшэ. Тиигэжэ япон хэлэ шудалһан табан үхибүүд “Азиин үхибүүд” гэһэн уласхоорондын фестивальда хабаадаа. Буряад хэлэнэй бэлигтэй бэрхэ багша Янжима Цыдендамбаевна Ивахинова түрүүтэй бүлэг хүүгэд Япон гүрэндэ 2002 оной июлиин 23-һаа августын 3 болотор ошожо, дээрэ нэрлэгдэһэн фестивальда хабаадаа бэлэй.
- Эмхидхэгшэдэй һанамжаар, фестивальда хабаадагшад зочид буудалнуудта зогсонгүй, Японой гэр бүлэнүүдтэ тараагдаа. Йокогама хотодо байгааб. Шэнэ “гэр бүлэтэеэ” оло дахин экскурсида ябажа, Японой оршон байдалтай, ёһо заншалтай танилсаһандаа баярлааб. Фейерверкнүүдэй наадан намай ехэтэ һонирхуулаа. Япондо нэгэшье найр наадан удхагүйгөөр болодоггүй гэжэ абаһаар лэ ойлгооб. Энэ үдэр бүхы япон угсаатан бүхы муу һаналаа орхидог, хаядаг. Тиимэһээ хүн бүхэниинь арадайнгаа кимоно үмдэнэ. Харин фестивалиин үедэ холо ойроһоо ерэһэн бүлгэмүүд өөрын концерт-наада харуулаа. Бэе бэетэеэ нүхэсэхын тула зурагуудые бэлдээд, томо замбуулин болгон нэгэдүүлээбди, - гэжэ һургуулиин шаби Ольга Халбаева тэмдэглэһэн байна.
Багша Янжима Ивахиновагай тэмдэглэһээр, Жалсан Батуевич захиралай оролдолгоор энэ фестивальда үхибүүд хабаадажа, холын газар үзэжэ ерээ.
- Фестивалиин үеын гурбахан үдэртэ хүүгэд хадын ташаланда оршодог лагерьта байжа, бэе бэетэеэ дүтөөр танилсаа, мүрысөө, арадайнгаа ёһо заншал харуулаа. Бусад үдэрнүүдтэ гэр бүлэнүүдээр тараагдаа. Раджана Санжиева, Оля Ринчинова, Оля Халбаева, Доржо Дамбаев, Нима Чагдуров гэгшэдэй бэлдэһэн программа бултанда һайшаагдаа. Бултадаа уран зурагай, тамирай урилдаануудта эдэбхитэйгээр хабаадажа, бэеэ харуулаа, - гэжэ Янжима Цыдендамбаевна Япон ошоһоноо хөөрэнэ.
2003 ондо “Наран” ансамблиин болон лицей-интернадай 40 гаран үхибүүд, багшанар, хүмүүжүүлэгшэд Европын табан гүрэнүүдээр ябажа ерэһэн байна. “Право на мир” гэһэн ЮНЕСКО-гэй зохёоһон программада Буряадай түлөөлэгшэд оруулагдаа бэлэй.
Польшо, Нидерланды, Бельги, Германи, Франци гүрэнүүдтэ тэдэ хүрөө һэн.
- Берлин хотодо хуушанай байшангууд үгы гэжэ харааб. Дайнай үедэ хосороо. Ганса “Сломанный зуб” гэһэн байшан 2-дохи дэлхэйн дайниие һануулна. Урдамни суута Бранденбургскэ бартаа харагдана. Аяар холын Улаан-Үдэ хотын юрын һурагша Агуу дайнай эхиеэ абаһан газарта ерээд байнаб гэжэ зосоогоо бодооб. Миниишье түрэлхид тэрэ муухай дайнда хабаадалсаа һэн. 1945 ондо совет сэрэгшэдэй Рейхстаг хүрэһэндэл, би мүнөө гараараа хүрэжэ, тэрээниие дайраба гээшэб. Мүн Амстердам хотоһоо холохоно бэшэ тюльпан сэсэгүүд олоор жэрылдэнэ. Бүхы гүрэниинь тюльпанаар бүрхөөгдэһэн шэнги. Брюссель, Париж хотонуудые наhан соогоо үшөө хараха гээшэ гүб? – гэжэ һургуулиин шаби Арина Очирова бэшээ һэн.
Үшөө Тайвань, Хитад, Монгол болон хэдэн арба гаран гүрэнүүдээр ябаhан үхибүүд, түрэл һургуулияа хэзээдэшье мартахагүй гээд һанагдана.
Татьяна ИЛЬИНА, Һуралсалай гуламтын шаби, хүмүүжүүлэгшэ, багша, захиралай орлогшо
Борис БАЛДАНОВ
