​Ирагуу дуунай долгин дээрэ

Монгол туургата арад түмэн хэр угһаа хойшо дууша сэдьхэлтэй, ямаршье хүнэй зүрхэ сэдьхэл уяруулха арга шадалтай, һайхан уянгата зөөлэн хоолойтой юм гээд мэдээжэ. Буряад монгол арад гээшэ ажаллахадаашье, амархадаашье аялгата хүгжэмөө зэдэлүүлжэ, баяр баясхалангаа мэдүүлжэ, уйдхар гашуудалаа тараажа ябадаг байгаа. Манай нютагта алдар суутай мэдээжэ дуушад байгаашье, байнашье, мүн саашадаа урган гаражал байхань гайхалгүй. Бууралхан Буряад оронойнгоо ажаһуугшадһаа танай эгээл дуратай дуун, мүн дуушан хэн болоноб гэһэн удхатай асуулта үнгэргэбэбди.

Шойнхор Намжилов:

- Эгээл багаһаа ходол минии шагнаха дуратай дуун гэхэдэ, Буряадаймнай алтан гургалдай Дондок Улзытуевай зохёоһон «Үүрэй сайхын урда тээ» гэһэн дуун болоно. Ямархан гүнзэгы удхатай, уянханаар зэдэлдэг аянгатай дуун гээшэб даа. Дуратай дуушад гэхэдэ, олон ааб даа - аха үеын мэдээжэ талаан бэлигтэй Бадма Балдаков, Дугаржаб Дашиев гэгшэдһээ эхилээд байна. Тиихэдэ 1990-ээд онуудаар ехэ мээдээжэ болоһон дуушан Жаргал Бадмацыреновэй уянгата хоолойгоор дуулаһан дуунуудые шагнаха ехэл дуратай һэм. Харин мүнөө үеын дуушад сооһоо Эрдэни Батсух һайшаагдадаг.

Дарима Жамсоева:

- Юрэдөө, зэдэлжэ байдаг бүхыл буряад дуунуудта дуратай хүм даа. Илгажа хэлэхэ болоо һаа, Дугаржаб Дашиевай гүйсэдхэдэг байһан «Эжымни» гэжэ дуун ехэ һайшаагдадаг. Гүйсэдхэһэн дуушанииншье аргагүй бэлигтэй, мүн тиихэдэ, дууниинь ямар һайхан гээшэб? Хүн бүхэндэ энэ дэлхэйдэ хайрата һанагдаха эжы бии гээшэ аабза. Тиимэһээ эгээл дүтөөр һанагдадаг гэжэ хэлэхэ байнаб. Мүн лэ Гунга Чимитов Анатолий Андреев хоёрой зохёоһон аргагүй мэдээжэ «Тоонто нютаг» гэһэн дуун эгээл дуратай дуунуудаймни нэгэн юм. Тиихэдэ Митуп Шагдаровай дуулаһан дуунуудые шагнаха дуратайб. Мүнөө залуушуул сооһоо Бабудоржын Сэсэгмаа дуушаниие ехэл өөгшөөдэг хүм. Анатолий Андреев, Пурбо Дамиранов, Энгельсина Гармаевагай уянгата хүгжэм зүрхэндэмни тааруу байдаг. Бүхыдөө хараха болоо һаа, талаан бэлигтэй дуушад манай буряад арад түмэн соо олон даа.

Туяна Лыгденова:

- Мэдээжэ «Үетэн» бүлгэмэй «Түрүүшын бороо» гэһэн дуун минии аһан дуратай бүтээл болоно. Бүри бага наһанһаа эхилжэ, энэ дуу шагнаха дуратай байгааб. Тус дуунай шүлэгые манай Буряадай мээдэжэ ирагуу найрагша Георгий Дашабылов зохёоһон түүхэтэй. Бэлигтэй уран найрагшын энэ шүлэг дээрэ мэдээжэ Баяр Шойдоков хүгжэм зохёожо, арад зондоо бэлэглээ. Энээхэн дуунай үгэнүүдынь аргагүй дулаан, гүнзэгы удхатай юм. Дуратай дуушад гэжэ хэн нэгэниие илгаха аргагүй байнаб. Бурханһаа үгтэһэн һайхан хоолойтой, хүнэй зүрхэ сэдьхэл хайлуулжа шадаха бэрхэ дуушад манай арадай дунда олон ха юм даа.

Заяата Гармаев:

- Цырен-Дондок Хамаевай үгэ дээрэ хүгжэмшэн Владлен Пантаевай зохёоһон «Наһанай ошолго» гэһэн дуун намда ехэтэ һайшаагдадаг. Манай нютагай бэлигтэй зүжэгшэн Михаил Елбоновой энэ дуу хангюурдахадань, хужарлан байжа, гэр бүлөөрөө шагнагша һэмди. Мүнөөшье холо утын харгыда ябахадаа, машина соогоо энэ дуу заатагүй шагнажа, удхатайхан үгэнүүдыень дахин-дахин толгой соогоо эрьюулхэш. Минии дуратай дуушан гэхэдэ, Эрдэни Батсух гэжэ хэлэхэ байнаб. Аха үеын дуушадые мүн лэ тэмдэглэхэ дуран хүрэнэ. Ород уласай арадай зүжэгшэн Саян Раднаев болон СССР-эй арадай зүжэгшэн Дугаржаб Дашиев гэгшэдтэ хүрэхэ дуушад үшөө түрөөдүй шэнги. Тиибэ яабашье, залуу һүрэг эстрадын дуушад олон боложол байна.

Норжима Цыбикова:

 - «Наратын замые дабамаар байна» гэһэн дуун минии зүрхэндэ эгээл дүтэ, дулааханаар һанагдадаг. Энэл дуу хоолой ниилүүлэн байжа дууладаг Чингис Раднаев болон Бабудоржын Сэсэгмаа хоёр минии дуратай дуушад болоно. Мүнөө үедэ эдэ хоёр дуушаднай дүрөө дээрээ, дээрээ ахагүй дуушад гэжэ хэлэхэ байнаб. Бүхы монгол туургата арад зоной дунда энэ хоёр дуушадые мэдэхэгүй хүн үгы ёһотой. Шэнэхээндэ түрэжэ үндыһэн Сэсэгмаа нютагтаа тон мэдээжэ байхаһаа гадуур, дэлхэй дүүрэн ябажа, талаан бэлигэйнгээ дээжэһээ али олон арадта бэлэглэдэг гээшэ. Тиихэдэ манай бүхы буряад зоной дуратай дуушан Чингис Раднаев мүн лэ хари газарта мэдээжэ юм. Чингисые аха дүү Монгол орондо аргагүй дулааханаар хүлеэн абадаг гээд мэдэнэбди. Тиихэдэ мэдээжэ дуушамнай баруун гүрэнүүдээр тоглолтоёо үгэхэһөө гадна, далайн саанахи США хүрэжэ, бэлигээ үргэһэн байха.