​Нютагай татаса

Үни холын 1965 он байжа болоо. Хабар hэн. Үдэшын үнеэ һаалганай үе. Хуhан Хушуун гүүртымнай hаалишад Намжалай эжы, Доржын эжы, Намсарайн эжы, минии эжы гэгшэд тэргэ морёор Улаан Гангаhаа бусажа ерэбэд. Мүнхынгөө Цырендулмые үдэшөөд ерэбэбди даа, шаг шууяатайгаар нютагаа - Гүүндэ зөөбэ, үхибүүдынь ябаха дурагүй, арай гэжэ машинада hуулгаба гэлсэбэ. Үнгэрхэдөө, ехэ хүбүүниинь Цыбэгмид Үльдэргэдэ шорыншье модоной үгы болонхой байгаа hаань, бусажа, бууса түхеэрхэб гэбэ - яагаа hөөл гээшэб гэлдээн болобо. 

Дэмы зөөбэл дөө, үншэрhэн эдээниие колхоз орхихогүй hааб даа гэлсэбэ. Нээрээшье, тэрэ үеын колхозой ударидагшад ядаhан зондо туhалхые оролдодог һэн.

Хожомынь, 2015 ондо, Харгааhатын эрьедэ Шэмэдэй Мүнхын басаган Хандажаб Чимитовнатай уулзаад, удаан хөөрэлдөө hэмди.

Энээгүүр hайса hургуулида ошоhон ерэhэн газарнай гээшэ, холо бэшэ гэрнай байна гэжэ үни хүнэй болоhон буусаяа харуулаа hэн.

Баабайн наhа барахада, hүүлдэнь хүгшэн эжымнайшье аялаа hааб даа, мамамнай, барhан, улаан сурба үхибүүдээрээ яажа амидарха гээшэбибди гэжэ сошоо hэн ха. Нагаса эжымнай Гүүндэhээ ашаанай машинаар ерээд, унтари хэбтэри, үхэг амhартатаймнай ашаад, яаралтайгаар зөөгөө hэмди. Нагасындаа хүрэтэр ошоошьегүй, hаалиин гүүртэдэ буушоод байхада, бэлэн бэшэ hэн. Тиигээд лэ интернадта байжа hураабди, эжымнай үнеэшэн, бидэ амаралтада ерэхэдээ хамhалсахабди. Үльдэргэеэ hанажа зобохобди даа, илангаяа би ехээр ядаа hэм.

Гүүндэдэ ехээр нютагжаашье үгыбди даа, хожомынь Улаан-Үдэдэ дээдэ hургуули дүүргээд, Хориин нүхэртэй боложо, Хурамхаанда хүдэлhэн, 5 үхибүүдые үдхэжэ түбхинэhэн гээшэб.

Нютагаа бусажа түбхинэхэ хүсэлтэй байhан ахаймнайшье дүшөөд наhандаа наhа бараа hэн.

Шэмэдэй Мүнхын үхибүүдбди гэжэ ябаашьегүйбди даа, хүн таниха мэдэхэшье бэшэ, бидэниие нютаггүй болгожорхиhондонь эжыдээ гомдогшоб даа. 

Дулма Чимитовна холын бодолтой, үхибүүдээ нютагhаань холодуулаагүй, хүшэгэр айлнууд Үльдэргэдөө түбхинэнхэй байнал даа гэжэ уяраа hэн.

Үльдэргэ хатан эжымнай зөөжэ ерэhэн, түбхинэhэн зондо ехэ дуратай, үргэмжэтэй нютаг юм гэдэг. 

Бидэшье 8 жэл Улаан-Үдэдэ байгаабди, хүбүүн институт дүүргээд хүдэлөө, түбхинөө, бишье хүрьгэнтэнэй үхибүүдые харалсааб, hургуулиhаа ерэхэдэнь, гэртэ хүн бии нэрэтэй байгааб.

Хүбүүнтэнэйнгээ гэнтэ Үльдэргөө зөөхэмнай, фермер болохомнай гэхэдэнь, бишье ехээр баярлаад, зээ басагадаа абаад ерэлсээб. Ерэhэн үбэлөө соёлой байшанда болоhон Сагаалганай hайндэртэ басагадаараа ошооб, 4 шэрхэг лотерейн билет абаад, эшэгэтэй ямаа, хурьга, 1 тэргэ түлеэ, 1 куб хабтагай шүүжэ, ехэ баярлаа hэм. Гайхалтайнь гэхэдэ, энээнhээ урда нэгэшье 
юумэ шүүжэ үзөөгүй байгааб. Энэл ха юм даа, орон дэлхэйн үргэмжэ гээшэнь, нютагаа ерээ хадаа зөөритэй болог гэжэ эды ехэ хэшэг заяагаа гээшэ.

Үни болоо - 2016-2017 он байжа болоо, «Буряад-ФМ» радиогоор Баргажанай hэн гү, али Хурамхаанай нэгэ хүн нютагаархидаа уряалхыень дуулаа hэм.

Хүдөөдэ ажалгүй болоод, ехэнхинь үхибүүдээ hургаха шалтагаанаар таанар Улаан-Үдэ хото руу зөөгөөт, байдал түхеэржэ түбхинөөт, орхижо зөөhэн буусатнай, үри бэе үдхэhэн гэртнай hандаржа байна, жэлдээ нэгэшье дахин ерэжэ, буусаяа hэргээжэ, өөдэ татыт гээ. Энэ ехэ зүб уряал байгаа. Мүнөө залуушуул нютагаа бусадаг болоо. Буусаяашье hэргээдэг, өөдэ татадаг ушарнууд олон боложо байнхай. Үльдэргэ нютагай хамтын ажал тогтоолсоhон Бадма Дамшаевич Шираповай, Будажаб Ешеевич Пунсуковой, Базар Дара Дондоковичой үхибүүд эхи табижа, эхэ эсэгынгээ бууса hэргээжэ байнхай. Энэ ехэ дэмбэрэлтэй үйлэ гээшэ, даланай харгыгаар дорюун алхалжа ябаhан Сэдэб Бадмаевич зунай сагта гэртээ буужа зуhадаг, холо ойроhоо 
бууhан айлшадые угтажа, мордохуулжа, сүлөөгүй байдаг болонхой. Муу үбшэнэй дүүрэхэдэ, Монголдо түбхинэhэн ехэ эгэшынгээ, Сэдэндоржо хуряахайтанайнгаа, Германида, Францида байдаг үхибүүдые хүлеэн абаха тухайгаа түсэблэжэ, багашуулгүй ерэhэнээ халаглажа hууна hэн. 
ШЭМЭДДАШЫН Сэрэндулма