​Ехэ үүргэ бэелүүлдэг түб

Алдар суута сурбалжалагша, Россиин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ байһан Бата-Мүнхэ Жигжитович Жигжитовэй “Тааруулан табилгын, түсэблэлгын түб” гэһэн статьяень олоной анхаралда дурадханабди.

“УРДАНДААШЬЕ, мүнөөшье али бүхы түбэй, республиканска, областной газетэнүүдтэ редакциин секретариат байдаг гээшэ. Харюусалгата секретарь сониной дугаарнуудые бэлдээд, хэблэжэ гаргаха, мүн хүдэлмэриин бусад хубинуудай талаар тэрэнэй орлогшонор, литературна редакторнууд секретариадай бүридэлдэ ородог юм. Секретариадые залан хүтэлбэрилгын, тааруулан табилгын, түсэблэлгын түб гээд нэрлэжэ болоно. Юрэдөөл, зарим сонинуудта тиигэжэ нэрлэдэг байна. «Секретариат» гэжэ нэрэнь тэрэнэй эрхэ, уялгануудые тодо хурсаар, гүйсэд дүүрэнээр элирхэйлнэ бшуу. Секретариадые редакциин «штаб» гэжэ дэмы нэрлэдэггүйл ха даа. Үнэхөөрөөшье, секретариат таhагуудай үдэр бүриин бүхы ажал ябуулгые залан хүтэлбэрилдэг, тааруулан табидаг, түсэблэдэг, газетэ гаргалгын бүхы хүдэлмэриие ударидадаг.

Дүй дүршэлтэй, мэргэжэл шадабаритай хүнүүдэй ажаллахада, секретариат тодо наринаар, эмхи журамтайгаар хүдэлдэг гээшэ. Редакциин ажал хэрэгүүдтэ зохёохы үүсхэл эдэбхиин бууража, уншагшадые һонирхуулма материалнуудай хомор болоо haaнь, бааза бүдүүлиг байдалай тохёолдоо һаань, энээнэй ушар шалтагааниие түбхын түрүүлэн секретариадта бэдэрхэ шухала. Энэ зүб гэжэ һанагдана. Ушар иимэhээ секретариадай ажал хэрэгые зүбөөр, һайнаар эмхидхэбэл, сониной бүхы коллективэй хүдэлмэри амжалтатай, урагшатай байхал.

Секретариадай уялганууд ямар бэ, тэрэнэй ажал яажа эмхидхэгдэдэг бэ? Дугаарай түсэб-макет табихаhаа эхилээд, тэрэниие бүридүүлэн хабсаржа, хуудаhануудые (полосануудые) хэблэн барлалгада тушааха хүрэтэр газетэ гаргалгын бүхы хүдэлмэриие хүтэлбэрилхэ гээшэ секретариадай ажал ябуулгын гол зорилго болодог. Редакциин таhагуудай хэблэлдэ бэлдэhэн материалнуудтай секретариадай хүдэлмэрилэгшэд түрүүлэн танилсадаг. Тиихэдээ статья, корреспонденци болон бусад материалнуудые яажа һайнаар хэблэлдэ бэлдэхэб гэжэ тэдэ hанамжануудаа хэлэдэг, дурадхалнуудые оруулдаг юм. Хэрбээ урда тээнь редакционно коллеги дээрэ материалай зүбшэн хэлсэгдэhэн байгаа һаань, ажаглалта дурадхалнууд хараада абтаа гээшэ гү, али үгы гү гэжэ секретариат шалгадаг.

Секретариадай хүтэлбэри доро бүхы редакциин, бүхы таhагуудай хүдэлмэриие түсэблэлгэ эмхидхэгдэдэг. Редколлегиин суглаан дээрэ хаража үзэхын урда тээ таһагуудай түсэбүүд секретариадай үзэмжэдэ табигдажа, эдэ түсэбүүд соо бэе бэеэ дабтаhан, hажааhан юумэн үгы аабза гэжэ наринаар шалгагдадаг. Һарын hүүлдэ түсэбүүдэй дүүргэлтэ шалгагдаад, редколлегиин суглаан дээрэ элидхэгдэдэг. Таhагуудые даагшадтай хамта секретариадай хүдэлмэрилэгшэд сониной тематическа хуудаhануудай, hайндэрэй дугаарнуудай түсэбүүдые табидаг. Таhагуудай дурадхалнуудай үндэһөөр гол темэнүүдэй ниитэ редакционно түсэб зохёогдодог.

Редакциин секретариат хүнүүдтэй уулзалга эмхидхэдэг, нютагай сурбалжалагшадай, шэмэглэлгын таһагай (уран зураашадай), корректурын, выпускающинуудай хүдэлмэриие хүтэлбэрилдэг, долоон хоног бүхэндэ летучка үнгэргэдэг, редакциин хүдэлмэрилэгшэдэй мэргэжэл дээшэлүүлхэ hуралсал эмхидхэдэг, таhагуудые даагшадай дурадхалнуудай үндэhөөр харюусалгата секретарь толилогдоhон материалнуудай түлөө гонорарай хэмжээе тодорхойлдог байна.

«Буряад үнэн» сониной харюусалгата секретаряар, тэрэнэй орлогшонороор, зураашадаар, выпускающинуудаар олон жэлдэ ажаллаhан хүнүүдые дууhыень тоолохын аргагүй. Тиигэбэшье наhанайнгаа амаралтада гарахын урда тээ зургаан жэл соо харюусалгата секретаряар хүдэлhэн хадаа эдэнэй зариман тухай тобшо тэдыгээр хөөрэхэмни.

Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай дүүрэhэнhээ хойшо үндэhэн буряад хэлэн дээрэ барлагдажа гарадаг байhан сониной харюусалгата секретарьнуудаар ажаллаhан хүнүүд тиимэшье олон бэшэ. Эдэмнай хэд бэ гэбэл, Гармажаб Лудупович Санжиев, Раднажаб Бадмаевич Бимбаев, Сырен Бадмаевич Бальжинимаев, Бата Будаевич Дашиев, Сергей Дугаржапович Ринчинов, Бата Цыдыпович Цырендылыков, БатаМүнхэ Жигжитович Жигжитов, Баяр Дашеевич Балданов, Бадмажаб Валерьевич Гындынцыренов, Дарима Данзановна Эрдыниева, Соёлма Балбаровна Байминова гэгшэд болоно.

Сэлэнгын аймагhаа гарбалтай, Буряадай багшанарай институдай түүхын факультедтэ hурахатаяа хамта лаборантаар ажаллажа байһан эдир хүбүүн Гармажаб Санжиев 1942 оной декабрь һарада сэрэгшын хубсаhа үмдөө һэн. Нэгэдүгээр Белоруссиин фронтын бүридэлдэ ехэ буугай наводчигоор, командираар, артиллериин тагнуулшанаар дайлалдаа. Смоленскэ областиие, Баруун Украиные, Польшые сүлөөлхын түлөө хатуу шанга байлдаануудта хабаадаhан байгаа. Одер мүрэн дээрэ болоhон тулалдаанда тэрэ шархатажа, госпитальдо оробо. Дайшалхы алдар габьяагайнгаа түлөө баатар сэрэгшэ Эсэгэ Ороноо Хамгаалгын дайнай I шатын хоёр, Алдар Солын III шатын орденуудаар, олон медаляар шагнагдаhан юм. Амгалан ажал дээрэ үнэн шударгыгаар хүдэлhэнэй түлөө Ажалай Улаан Тугай ордендо хүртэнхэй.

Дайнай hүүлээр сэрэгэй хубсаhаяа тайлангүй, олон хүнүүд «Буряад-Монголой үнэн» газетэдэ ажалда ороо hэн ха. Гармажаб Санжиев хэдэн жэлдэ харюусалгата секретаряаp хүдэлөө бэлэй. Тиин Г. Санжиев Буряадай багшанарай институдай түүхын факультедтэ hуралсалаа үргэлжэлүүлhэн, ВКП(б)-гэй ЦК-гай дэргэдэхи Дээдэ партийна hургуули дүүргэhэн байгаа. Удаань Москвагай гүрэнэй университедтэ аспирантурада hуража, кандидадай, докторой диссертацинуудые бэшэжэ, амжалтатайгаар хамгаалаа hэн. Түүхын эрдэмэй доктор, профессор, Россиин эрдэмэй габьяата ажал ябуулагша Г.Л.Санжиев Буряадай Эрдэмэй түбэй ИМБТ-дэ ажалаа үргэлжэлүүлээ, Буряадай гүрэнэй университедтэ лекци уншаa. «Үнэндэ» ажаллагшадай дундаһаа үшөө 6-7 хүн эрдэмэй докторнууд болонхой. «Энэнь «Буряад үнэн» хоёр нүхэтэй, нэгэ нүхөөрнь - уран зохёолшод, нүгөө нүхөөрнь эрдэмтэд гарадаг» гэhэн Хоца Намсараевай хэлэhэн үгые гүйсэд батална бэшэ гү?

Раднажаб Бадмаевич Бимбаев тухай дурдангүй гаража болохогүй. 1911 оной майн 15-да Хэжэнгын аймагай Сулхара нютагта түрэhэн, шарайд угай Р.Б.Бимбаев 1937 оной декабрь hарада «Буряад-Монголой үнэн” газетын харюусалгата редактораар баталагдаа hэн. 1941 оной майн hүүл багта партиин обком тэрэниие БМАССРэй Министрнүүдэй Соведэй дэргэдэхи гүрэнэй номой хэблэлэй марксистско-ленинскэ литературын таhагые даагшаар эльгээһэн байгаа. 1948 ондо Раднажаб Бадмаевич «Үнэн» газетэдээ бусажа, харюусалгата секретаряар хүдэлбэ.

Бэлигма ОРБОДОЕВА хэблэлдэ бэлдэбэ

(Үргэлжэлэлынь удаадахи дугаарта гараха).