Монгол нүүһэн буряадууд тухай

Тус роман буряад зондо сэхэ хабаатай гэжэ тэмдэглэхэ шухала. Юуб гэхэдэ, Арандал гэжэ нэрэтэй буряад хасагай гэр бүлын 1920 гаран онуудаар Монгол орон нүүжэ, тэндэ түбхинэһэн тухайнь зураглагдана. Ямар шалтагаанһаа энэ гэр бүлын түрэл нютагаа орхижо гараһан тухайнь Батын Нямаа һонирхолтойгоор бэшэһэн байха юм. Шэнэ нютагтаа ямар бэрхэшээлтэй дайралдаһан, яажа гэр бүлынгөө байдал зохёоһон, ой хүбшын дунда нюусаар амидарһан тухайнь, һүүлдэ зоной дунда байжа эхилхэдээ, ямар хёморолтой ушарһан тухайнь уран зохёолшо зураглахадаа, Арандалайн үри хүүгэдэй хуби заяа дэлгэрэнгыгээр харуулжа, уншагшын һонирхол татажа шадана.

«Юундэ энэ зохёол шэлээбиб гэхэдэ, Батын Нямаа хадаа олондо мэдээжэ болоһон тус романһаа гадна буряад арадта, түүхэдэнь хабаатай «Бидэ гурбан», «Араараа модотой Биндарьяа» гэһэн романуудые, мүн туужа болон үгүүлэлнүүдые бэшэһэн буряад яһанай хүн юм, - гэжэ Доржо Норбосампилович тэмдэглээ. - «Арандалайхин» гэжэ зохёол буряадууд Монгол орондо яажа түбхинөөб, тэрэ сагта Монгол Уластахи зоной һуудал байдал ямар байгааб, нүүжэ ошоһон нютагаархидаймнай хуби заяан ямараар бүрилдөөб, тэндэхи баяшуул болон юрын зон буряад яһатанда яажа хандадаг байгааб гэхэ мэтээр манай уншагшадай һайн мэдэхэгүй олон асуудалнуудта харюусана. Тиин Улас түрын «Бэлиг» түбэй захирал Баяр Балдановай дэмжэлгээр, хүсэлөөр энэ зохёол буряад хэлэндэ оршуулһан байнаб».

«Арандалайхин» романай аха ангиин һурагшадай анхарал татахань дамжаггүй. Залуу хүн гээшэ эхэ эсэгынгээ, мүн өөрынгөө хараа шэглэл дээрэ үндэһэлжэ, ажабайдалаа зохёохые түсэблэдэг, оролдодог ха юм. Энэ романай гол дүрэнүүд болохо Арандалайн хоёр хүбүүд ондо ондоо зам шэлэжэ, хоорондоо зүрилдөөтэй болоод, түрэлхидэйнгөө сэдьхэл һанаа зобоожо, түгшүүрилтэй байдалда асарна. Гадна тохёолдоһон ушарнуудһаа, хуби заяандань дайралдаһан хүнүүдһээ боложо абаһан шиидхэбэринүүдынь, алхамуудынь бэеэ хүсэжэ ябаһан зондо ехэ нүлөө үзүүлжэ, харгыень асатуулна. Оршуулагшын онсолһоор, мүнөөнэй залуу уншагшад Монгол Уласай хубисхалай урда, хубисхалай үедэ болоһон үйлэ хэрэгүүдтэй, зоной һуудал байдалтай танилсахаһаа гадна өөрынгөө хуби заяа яажа шиидхэхэ тухайгаа бодожо үзэхэ гэжэ найдагдана.

Энэ ном хэблэхэ хэрэгтэ Гүрэнэй оршуулгын албанай хүтэлэгшэ мэргэжэлтэн Сэсэг Владимировна Дабаева, Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал Валерий Пурбуевич Доржиев, олзын хэрэг эрхилэгшэ Дэмбэрэл Бадмаевич Бадмаев, эмшэн Ринчинэй Эрдэм-Бэлиг, Монголой эрхэтэн С. Пурэвдорж гэгшэд туһа хүргэһэн байна. Доржо Норбосампилович бултандань баярые хүргэнэ.

Гүрэнэй оршуулгын албан Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай «Үндэһэн хэлэнүүдые болон угсаата соёлой шэглэлтэй бусад зүйл шудалалгые дэмжэхэ талаар Улас түрын «Бэлиг» түб» гэһэн гүрэнэй бюджедэй эмхи зургаанай дэргэдэ байгуулагдаһаар, 2020 оной август һараһаа ажалаа ябуулжа эхилһэн юм гэжэ һануулая. Албан Буряад Уласай хуулинуудые, Буряад Уласай Толгойлогшын болон Засагай газарай гуримшуулгын хуули ёһоной шиидхэбэринүүдые ород хэлэнһээ буряадта оршуулхаһаа гадна болбосоролой һалбарида хабаатай уран зохёолнуудые ород хэлэнһээ буряадта, буряад хэлэнһээ ородто, мүн монгол хэлэнһээ ород ба буряад хэлэнүүдтэ оршуулха үүргэтэй. Тиин Доржо Сультимов Гүрэнэй оршуулгын албанда ажаллажа эхилһээр, Батын Нямаагай «Арандалайхин» болон Сэнгын Эрдэниин «Занабазар» гэһэн хоёр роман, 7 туужа, хори гаран рассказуудые монгол хэлэнһээ буряадшалһан байна. Эдэ бүхы зохёолнууд аха ангиин һурагшадай уншахаар юм. Мүнөө оршуулагша Батын Нямаагай бэшэһэн «Бидэ гурбан» гэжэ мэдээжэ зохёол оршуулжа байна. Харин саашадаа О.Сэндсүрэнэй «Халуун һалхин» гэжэ хоёр боти роман дээрэ хүдэлхэ түсэбтэй.

Улас түрын «Бэлиг» түбэй мэдээсэлэй албан