Гэрэлтэ дурасхаалдань - геройн нэрэ

Тэрэ һүүлшын жэлнүүдтэ Новороссийскын 108-дахи десантно-добтолгын полкын командирай тушаалда алба хаажа ябаа. Украинада боложо байһан сэрэгэй тусхай хэмжээ ябуулгада эхинһээнь хабаадалсажа байтараа, сентябриин 28-да баатарай үхэлөөр унаа гэһэн гашуудалта мэдээсэл ерээ бэлэй.

Суг алба хаажа байһан нүхэдэйнь хэлэһээр, Украинын сэрэгшэд үглөөнэй мананай дэгдээгүй байхада, харгы дээрэ миинэ тодхожо үрдибэ. Үдэрэй тодхор боложо, тэрэл харгыгаар манай нютагай хүбүүнэй ударидаһан бүлэг сэрэгшэд түрүүлэн ябажа, миинын дүлэндэ абтаба. Сэрэгшэ хүбүүдэйнгээ ара нюрганда хэзээдэшье гэшхэлдэггүй полковник Виталий Сукуев тэдэнэйнгээ урда ябаһаниинь мэдээжэ.

Сэрэгэй тусхай хэмжээ ябуулгада хабаадахадаа, өөрынгөө ами наһа хайрлангүй сэрэгшэдээ абарһан хоёр буряад хүбүүднай Ород Уласай Геройн нэрэ зэргэдэ хүртэбэ. Агын талаһаа гарбалтай Балдан Цыдыпов 150 гаран сэрэгшэдые абарһанайнгаа түлөө хүндөөр шархатаашье һаа, байлдаанай газарһаа сухаряагүй һэн. Баатаршалга гаргаһанайнь түлөө тэрээндэ мүн лэ Россиин Геройн нэрэ зэргэ олгогдоо бэлэй. Үшөө тиихэдэ тоогүй олон буряад хүбүүднай үнэн сэхээр, нэрээ хухалангүй, һүр һүлдөө унагаангүй, холын газарта ябанад.

Виталий Владимирович Сукуев богонихон наһанайнгаа хугасаада хэһэн габьяагайнгаа түлөө өөрынгөө нэрэ алтан үзэгүүдээр хэтэдээ бэшүүлээ.

 

БУРГАЛТАЙН БҮРГЭД

Сэрэгэй тусхай хэмжээ ябуулгын үедэ баатаршалга гаргаһанай түлөө Юрэнхылэгшын зарлигаар Россиин Геройн нэрэ зэргэ манай нютагай эрэлхэг хүбүүн, полковник Виталий Сукуевта олгогдобо. Алдарта сэрэгшэнэй гаталһан хүнгэн бэшэ зам тухай «Буряад үнэн» сониной хуудаһанда хэблүүлхэмнай.

Хүнэй бэе сүмэ үлеэһэн хүйтэн шэрүүн һалхин. Тэндэ, «зурлаагай» ара талада, сэрэгшэдэй тархи дээгүүр һомон эшхэрэн ниидэнэ, үхэр буугай һомонууд тэһэрнэ. Офицер Виталий Сукуев өөрынгөө долоон сэрэгшэдтэй хамта олон булимтарагшадтай уулзажа, байлдажа оробо. Хүндэ гэгшын тэрэ тулалдаан аяар 7 сагай туршада үргэлжэлөө. Тэдээнһээ хэды дахин олон сэрэгшэдтэй буудалдахадаа, манай сэрэгшэд бүһэлэлтэһөө гаража шадабад. Виталий Сукуевай ударидажа ябаһан бүлэг сэрэгшэд орой һүни 4 шархатаһан нүхэдөө тэлэжэ, өөһэдынгөө сэрэгшэдтэ ерэбэ. Буряад хүбүүнэй ударидажа ябаһан бүлэг сэрэгшэд тэрэ тулалдаанда 3 БМП, агаараар ниидэдэг тагнуулшадай хэрэгсэл, дайсадай 1 взвод һалгаагаа. Тиихэдэ үшөө дайсадай 3 сэрэгшэдые, тэдэнэй тоодо аяар полковнигые хүлижэ асарһан байна. Энэмнай Буряадай алдарта ахалагша, гвардиин полковник Виталий Сукуевай сэрэгшэдтэеэ гаргаһан гансал нэгэ баатаршалга зураглагдана.

Буряадһаа гарбалтай

Гвардиин полковник Виталий Сукуев тухай бидэ мэнэ һая болотор дуулаагүй байгаабди. Тэрэнэй намтарые мэдээжэ шалтагаанһаа нюудаг юм ааб даа. Сэрэгшэн аяар 25 жэлэй туршада ехэнхидээ дүлэн соогуур ябажа, сэрэгэй тагнуулай һалбарида алба хааһан намтартай байна. Дайшалхы офицер-десантник Виталий Сукуев сэрэгэй тусхай хэмжээ ябуулгын түрүүшын үдэрһөө эхилжэ хабаадаа. Тулалдаанай үедэ һандаргагдаһан Благодатное нютагые тэрэ сэрэгшэдтэйгээ хамта дайсадһаа сүлөөлөө. Энээн тухай уласай телеканалаар зураглал харуулһан байна. Тэрэнэй һүүлээр Буряадаймнай ахалагша хүбүүе Херсон шадар хүндэ гэгшын байлдаан хүлеэжэ байгаа.

Новороссийскын 108-дахи десантно-дайлан добтолгын полкын командир Виталий Сукуев сентябриин 28-да баатарай үхэлөөр алдалан унаба гэжэ намарай дунда һарын эхеэр дуулдаба.

- «Легион» гэжэ ара нэрэтэй Гвардиин полковник, ахалагша Виталий Сукуев Херсон шадар байлдаанда унаба, - гэжэ хамба лама Дамба Аюшеев мэдээсэһэн байна. 

Хүдөө нютагһаа гарбалтай

Ерээдүйн хүндэтэ сэрэгэй ахалагша Зэдын аймагай Доодо Бургалтай нютагһаа уг гарбалтай юм.

-Би мал ажахыда хүдэлдэг һэм, Виталий хүбүүмни интернат-һургуулида һураһан юм. Тэрэ үедэ Виталиин түрэл Сергей Бадмаев барилдаанай һорилго хэдэг, хүбүүдые хибэс дээрэ түрүүшын алхам хэжэ һургадаг бэлэй. Тэрэл багшада хүбүүгээ һорилго хэхыень үгөө һэм. Хүбүүмни 3-дахи ангида һуража байхадаа, түрүүшынгээ тэмсээндэ Монгол орон ошоо. Тэрэ гэһээр олон урилдаануудта хабаадаа даа. Хүбүүнэйнгээ сэрэгшэ болохо һэдэлгыень дэмжээд, һайн һургуулида орожо, эрдэмээ дээшэлүүлхыень дурадхааб. «Хүбүүмни, ном үзэбэл, ехэ хүн боложо тодорхо ааламши», - гэжэ хэлээ һэм. Хэлэһэн соомни болоо даа, – гэжэ сэрэгшын эжы Любовь Шираповна хөөрэнэ. 

Эжынгээ юрөөлөөр Виталий Владимирович Сукуев мүнөө үеын Буряадай алдарта сэрэгшэдэй тоодо орожо шадаа. Тэрэнэй энэ наһандаа гаталһан замынь тиимэшье бэлэн бэшэ байгаа. Бүхы дабаануудые тэрэ зоригтойгоор дабажа гараа. Түрүүшээр Виталий хүбүүн Рязаниин гвардиин десантна дээдэ һургуулида һураха хүсэлэнтэй байбашье, сагай эрхэ байдалаар Омскын танкова инженернэ дээдэ һургуулида амжалтатай һуража гараа. Удаань взводой ахалагшаһаа эхилээд, аяар полкын ахалагша болотороо сэрэгэй албанай бүхы шатануудые дабажа гараа.

- Виталий ехэл зоригтой, ямаршье юумэндэ өөрын хараа бодолтой хүн байгаа, - гэжэ тэрэнэй дайшалхы нүхэр Закир хэлээд, үшөө иигэжэ дурсана. - Тэрэнэй хада уулаар абирдаг бэрхэ тамиршан байһан тухай олон хүн мэдэнэгүй ёһотой. Альпинизмээр яһала бэеэ һоридог байгаал даа. Алдар суута Эльбрус хадын орьёлдо гараһан байгаа.

Аяар 600 гаран сэрэгшэдэй урда даабари табиһамни, тэдэнэр нэгэн дороо: «Тус бүлэгые Виталий Владимирович ударидабалнь, бидэ ошохоор бэлэн байнабди. Тэрэнэй хажууда ябахадаа, бидэ юунһээшье сухарихагүйбди», - гэжэ үгэеэ үгэбэд. Тиихэдэнь минии нүхэр: «Сэрэгшэдээрээ ошолдохоб!» - гэжэ тэрэ дороо хэлээ һэн.

Нэгэтэ бэшэ дэбжүүлэгдээ

-Нүхэрни албан тухайгаа ехэ юумэ хөөрэдэггүй һэн. Дайшалхы нүхэдтэйгөө хамта нэгэтэ бэшэ хүндэ байдалһаа гарасалдаһан гэжэ мэдэнэб. 25 жэлэй туршада сэрэгэй албанда ябахадаа, 17 шагналда хүртэһэн, тэрэнэй тоодо «Эрэлхэг зоригой түлөө» 2 орден, «Шэн зоригой түлөө», Суворовой медальнууд болоно. Виталий болбол ехэ анхаралтайгаар албандаа, офицерэй нэрэ зэргэдэ хандадаг бэлэй. Ударидажа, дахуулжа ябаһан сэрэгшэдэйнгээ түлөө ходол һанаата боложо ябадаг байгаа. Хэды сүлөө забгүй ажалтай байбашье, гэр бүлэдөө ехэл мээхэй, гэртэхинэйнгээ түлөө хада уула урбуулха хабатай ябаа. Энхэргэн һайхан сэдьхэлтэй нүхэр, аба байгаал даа, - гэжэ Геройн хани нүхэр Юлия хэлэнэ.

Буряад арадаймнай эрэлхэг зоригтой хүбүүн Виталий Сукуевта Ород Уласай Геройн нэрэ зэргэ олгуулха тухай нэгэтэ бэшэ дэбжүүлэгдэһэн байна. Энээн тухай тэрээнтэй суг сэрэгэй албанда ябаһан нүхэдынь, танил талануудынь хэлэнэ. Виталий Сукуевта «Россиин Герой» гэһэн нэрэ зэргэ олгуулха тухай ажал ябуулыт даа гэжэ «Боевое братство» гэһэн нэгэдэлэй Буряадтахи таһагай гэшүүд Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовтэ хандаһан байна.

Абынгаа нэрээр омогорхоно

Гвардиин полковник, Геройн түрэһэн Алекс хүбүүниинь абынгаа хэһэн ажал хэрэгээрнь, хүндэтэ нэрээрнь ехэтэ омогорхоно.

- Минии үшөө бага байхадамни, Доодо Бургалтай нютагаа ошодог бэлэйбди. Тиихэдэ абамни намдаа бага наһандаа эндэ наадаһан, тэнжэһэн тухайгаа дулааханаар хөөрэдэг һэн. Абынгаа гаталһан зүргөөр энэ наһандаа алхалха гэжэ би багаһаа шиидээб. Мүнөө минии һуража байһан сэрэгэй дээдэ һургуулида минии эсэгэ тухай һайн мэдэнэ, ехэтэ хүндэлдэг. Абамни намда өөрынгөө ажабайдалаар, хэһэн хэрэгээрээ ходол жэшээ болодог. Сэхэ сэбэр һанаа бодолтой хүн байгаа. Эрэ хүнэй эрхим шэнжэнүүдые бэедээ шэнгээһэн абамни. Абынгаа һургаалаар саашадаа өөрынгөө үхибүүдые хүмүүжүүлхэб... Новороссийск хотодо сэрэгшэд абыемни һүүлшын харгыда үдэшөө. Тиихэдэ нэгэ сэрэгшэ намда дүтэлөөд, тэбэреэд: «Шинии абын үгы һаа, бидэ бултадаа һалаха һэмди», - гэжэ хэлээ. Минии эсэгэ, Виталий Владимирович Сукуев, хэдэн зуугаад хүнэй ами наһа абарһан хүн, - гэжэ тэрэнэй түрэһэн хүбүүн, ерээдүйн офицер Алекс зүрхөө хүдэлгэн байжа хөөрэнэ.

Эсэгэ орондоо үнэн сэхээр алба хэһэн Виталий Владимирович Сукуевай аша габьяа, баатаршалга түрэл арадайнь зүрхэ сэдьхэлдэ хэтэдээ мүнхэрхэ!

Булат БАДМАЕВ оршуулба