Бурхан багшын түрэһэн нютагта

Тиихэдэ хараада абтаагүй зарим тэды асуудалнуудтай Оюнтуя Евгеньевнада дахинаа хандабабди:

- Эди шэдитэ Энэдхэг орондо хараһан үзэһэнөө бүри дэлгэрэнгыгээр хөөрэ- жэ үгыт. Уншагша бүхэмнай тиишээ ошоод ерэхэ арга­гүй ха юм.

- Аян замнай бүхыдөө 20 үдэр эзэлээ. Түрүүн Энэд­хэгэй ниислэл Дели хото хүрөөд, саашаа аглаг үндэр Непал гүрэн зорёобди. Не­палнай Хитад Энэдхэг хоё­рой эгсэ дунда оршоно. Не­палай Катманду хотодо буу­жа, тэндэхи айлшадай буу­далда орообди. Гайхалтайнь гэхэдэ, бүхэдэлхэйдэ мэ­дээжэ Джарун Хашор субар­гын хажууда түбхинэшэһэн байгаабди. Иимэ субарга Буряадта, Монголдошье бод- хоогдоотой гүб даа. Катман­ду хотодо үшөө нэгэ урданай Сваямбунатх гэжэ субарга байна. Тэрээниие ошожо го­роолоо һэмди. Буддын шажа­най ехэ-ехэ багшанар энэ су­баргада мүргэдэг, дэргэдэнь даяанда һуудагшье байһан. Непалда ябаһан сагтаа Буд­да Шэгэмүниин түрэһэн га­зар Лумбини заатагүй хүрэхэ гэһэн гол зорилготой бай- гааб. Катманду хотоһоо 5 саг тухай машинаар ябаад, тиишээ хүрөөбди. Тэндэл хаан тайжа Сиддхартха Гаутамые Майя Дэви хатан түрэһэн. Тэрэнь хожом хойнодоо боди сэдьхэл дэлгэрүүлэгшэ Бурхан багша болоһон гээд домог түүхэ таранхай гүб даа.

Бурхан багшын түрэһэн газарта мүргэжэ, хадаг бари­жа, адиста хүртэхэ зол заяа­тай байбабди. Лумбинитай зэргэлээд, Капилавастэ гэжэ газар байна. Тэндэ Бурхан багшын эсэгэ – Шуддходан хаанай ордоной hуури ор­шоно. Тэрэ ордон соо Бурхан багша өөдөө болоһон - 29 наhа хүрэтэрөө ажаһууһан.

- Непалай нангин газар­нуудаар нилээд ябаа юм байнат. Энэдхэгтэ хаагуур ябаабта?

- Непалhаа Дели хото бу­саад, саашаа Бодхгая хото хүрөөбди. Далай багшын ном табижа эхилхын урда тээ, Ганга мүрэнэй эрьедэ­хи Варанаси хото ошообди. Тэндэhээ холо бэшэ Сарнатх гэжэ Бугын хүреэлэн байна. Тэндэ Будда Шэгэмүни 49 хо­ногой туршада гансаараа да­яанда һуугаад, шабинарайн- гаа гуйлтаар түрүүшынгээ ном айладхаһан.

Тэрэшэлэн Раджигир хү- рэтэр ошообди. Гридхакут­та – Элеэ шубуудай хадын орьёлдо гаража мүргөөбди. Тэндэ Бурхан багша хогоо- сон шанар тухай хоёрдо­хи номоо айладхажа, хүрдэ эрьюулһэн. Тиихэдэнь ганса хүнүүд бэшэ, мүн олон мян­ган Бурхад – боди саданууд буужа шагналсаһан гэдэг. Удаань Гомбо Сахюусанай байрладаг газар (пещера Махакалы) хүрэжэ, адиста хүртөөбди.

Манай галабай урда тээхи V-VII зуун жэлэй эгээ ехэ-ехэ багшанарай Буддын шажа­най дээдэ hургуули (универ­ситет Наланды) ошообди. Тэндэ ехэ-ехэ багшанар - На­гарджуна багша, Арьядэва, Камалашила Бхавивека бо­лон бусад Бурхан багшын ном заадаг байгаа. Тиигээд Бодхгая хотодо Далай баг­шынгаа hургаал шагнахаяа бусаа hэмди.

Иигэжэ Будда Шэгэмүниин Бурхан болоhон, да­яанда hууhан, ном айлад­хаһан газараар ябажа, мүр­гэжэ ерээбди.

- Һанаһандаа хүрөө боло­но гүт?

- Үшөөшье олон нангин газарнууд бии. Мүнөө тэрэ ехэ газарнуудаар ябаха арга болоогүй - гэдэргээ бусаха билет абтаатай байгаа. Жэ­шээнь, Вайшали гэжэ газар­та Бурхан багша гурбадахи номоо айладхаһан. Кушина­гар гэжэ газарта Бурхан баг­ша нирваан болоһон. Ехэ-ехэ шабинарнуудайнь ном зааhан газарнуудшье бии.

Энэдхэгэй хүн зондо ехэ баярые хүргэхэ байнаб, илангаяа Ашока хаанда. Ма­най галабай урда тээхи II-III жэлнүүдтэ Бурхан багшын шаби байhан, ехэ гэгшын ажал ябуулhан. Бурхан баг­шын түрэhэн, боди модон доро Бурхан болоhон, ном айладхаhан газарнуудыень hэргээгээ. Ашока хаанай ашаар бидэ Бурхан багшын байhан газараар ябажа, мүр­гэжэ, адиста хүртэжэ ерэбэб­ди.

- Энэдхэгтэ Бурхан баг­шын ном буряад хүбүүд­найшье үзэжэ байна гэжэ мэдэнэбди. Тэдэнтэй уулзаа гээшэ гүт?

- Ехэ суутай Дрепунг Го­ман дасанай дээдэ hургуули­да Бурхан багшын ном үзэнэ. Ородой Холбоото Уласһаа мүнөө дээрээ табяад хүн тоологдоно, тэдээн сооhоо 26 ламанар ба хубарагууд – Буряадһаа болон Агаһаа ошоһон буряадууд юм. Агын Тугшан нютагай Денис лама 19-дэхи жэлээ һуража бай­на. 16 жэлэй курс дүүргээд, тэрэ һаарамбын 3-дахи жэ­лэй шалгалта барижа байна. Агын Догой нютагай Солбон лама 18-дэхи жэлээ hура­жа байна. 16 жэлэйнгээ курс дүүргэжэ, hаарамбын дам­жаа 2-дохи жэлээ барижа байна. Захааминай Гарма лама баһал 18-дахи жэлээ hу­ража байна. Загарайн Асага­дай Батор лама 16-дахи курс дүүргэхэеэ байна. Ага нюта­гай Алдар лама 15-дахи курс, Ширап лама 14-дэхи курс, Амгалан лама 3-дахи курс, Дашинима лама 2-дохи курс гаранад. Загарайн аймагай Асагадһаа Хайбзан лама 14- дэхи курсда һурана. Хориин Слава лама 14-дэхи курсда, Зэдын Алдар лама 10-дахи курсда һуранад. Яруунаһаа Булат лама - 10-дахи курсда, Амгалан лама – 10-дахи курсда, Балдан лама 7-дохи курсда юм. Хяагтын Слава лама 10-дахи курсда, Заха­аминай Баир лама 9-дэхи курсда һурана. Шэнэхээнэй Самдан лама 9-дэхи курсдаб гээ һэн. 7-дохи курсда - Хэжэнгын Солбон лама, Шэ­тын Чингис лама, Сэлэнгын Тамчын Жаргал лама, Улаан- Үдын Игорь лама. Даба лама – 6-дахи курсда, Аюр лама – 4-дэхи курсда. Петропав­ловск-Камчатскhаа тиишээ ошоһон Жигмед лама 3-дахи курсда һурана, Ахын ай­магай Алдар лама – 2-дохи курсда юм. Ивалгын айма­гай Хурамшын Цогто лама, Ага нютагай Элбэк лама Да­лай багшын хажууда дээдэ hургуулида тарниин ном үзэжэ байна.

Бодхгаяда Гоман дасан­да hуража байhан ламанар, хубарагууд маанарые - ном шагнахаяа ерээд байhан бу­ряадуудые суглуулжа, кафе соо амтатай халуун сай, хоол эдеэгээр бултыемнай хүндэ­лөө (100 гаран хүн зон ябаабди). Ехэ баярые бултандань хүргэнэб! Номоо үзэжэ дүүр­гээд, нютагаа бусажа ерэхы­етнай, Бурхан багшын ном улам дэлгэрүүлхыетнай хүсэ­нэб!