​Москвагай буряадуудай «Уряал»

Эрдэмтэй аргашан, хүтэлбэрилэгшэ

2000 онhоо Буряадай соёлой «Уряал» бүлгэмые элитэ врач, эмнэлгын эрдэмэй кандидат, Россиин Ара­дуудай ассамблейн зүблэлэй гэшүүн, Москва хотын Үндэhэтэнэй зүблэлэй тамирай хорооной түрүүлэгшэ Дуга­ров Батор Дугарович хүтэлбэрилнэ.

Тэрэ Агын Буряадай тойрогой Дулдаргын аймагай Yзон нютагта түрэһэн намтартай. Дунда hургуу­лиин удаа Шэтын эмнэлгын дээдэ hургуулида орожо hураад, 1977 ондо «врач-стоматолог» гэhэн мэр­гэжэлтэйгээр түгэсхэhэн. Саашадаа Дулдаргын аймагай больницада шүдэнэй аргашанаар, ахамад врачай орлогшоор хүдэлhэн юм.

1987 ондо Батор Дугаров Москва хотын 3-дахи эмнэлгын институдай ординатурада орожо, мэргэжэлээ дээшэлүүлhэн. Удаань ниислэл хо­тын аспирантурада hуража дүүргээд, эрдэмэй кандидадай диссертаци ам­жалтатайгаар хамгаалаа.

1993 онhоо Батор Дугарович ху­биин клиникын эмнэлгын түбэй эр­хилэгшын тушаалда хүдэлhэн юм. Саашадаа Гуро Дугаров нэрэтэй дүү хүбүүнтэеэ хамта «Дугар сервис» гэжэ өөрын хубиин клиникэ нээжэ, олон жэлэй туршада амжалтатайгаар хүдэлhэн. 2021 ондо дүү хүбүүнэйнь наhа бараhан ушараар эмнэлгын түб хаагдажа, Батор Дугарович мүнөө ондоо газарта мэргэжэлтэ ажалаа ябуулдаг ушартай.

Москвагай һyр жабхаланта Сагаалган

Дээдын эрдэмтэй ба баян дүй дүршэлтэй аргашан Батор Дугаро­вич ажалайнгаа хажуугаар 20 гаран жэлэй туршада туйлай ехэ ниитын үүргэтэ хэрэгүүдые ябуулдаг аша габьяатай. Тэрэнэй хүтэлбэрилдэг Москва хотын буряадуудай «Уряал» бүлгэмдэ Буряад Уласай, Yбэр Бай­галай хизаарай ба Эрхүүгэй можын гарбалтад сугларан нэгэдэжэ, ехэ hонирхолтой ба олондо аша туhатай хэмжээ ябуулгануудые эмхидхэдэг заншалтай.

- Нютагhаа холо байрлаhан зон түрэл арадайнгаа үндэhэн заншалта соёл түүхэhээ таhарангүй, суг хамта уулзажа, hониноо хэлсэжэ, буряад дуунуудаа дуулажа байхада, гоё ха юм, - гэжэ Батор Дугарович хэлэнэ.

Энэ талаар манай бүлгэмдэ айхабтар олон хэмжээ ябуулганууд үнгэр­гэгдэдэг – Сагаалган, Сурхарбаан, буряад уран шүлэгэй үдэшэнүүд, элитэ хүнүүдтэй уулзалганууд бо­лон тамирай мүрысөөнүүд үргэлжэ эмхидхэгдэдэг. Мүн лэ манай хүндэ­тэ ветерануудтай ба залуу үетэнтэй ажаябуулгануудта онсо анхарал хан­дуулагдадаг. Эдэ бүгэдые «Уряал» бүлгэмэй залан хүтэлэлгын зүблэлэй гэшүүд зүбшэн хэлсэжэ шиидхэдэг юм.

Жэлэй эхиндэ үнгэргэгдэдэг Сагаалганай hайндэр Москва хотын эгээл элитэ томо байшангууд соо – Уласхоорондын хүгжэмэй байшан, академическэ концертын зал, Рос­сиин армиин академическэ түб бай­шан г.м. «ялас» гэмэ ордонгуудай hүр жабхаланта байдалда тэмдэглэгдэдэг заншалтай.

Тэдэнэй хэмгүй үнэтэй сэнтэй арендын түлбэриие буулгахын тулада нютагайнгаа элитэ хүнүүдтэ, депутадуудта хандахада туhалдаг. Yнгэрэгшэ жэлнүүдтэ Иосиф Давы­дович Кобзон нэгэтэ бэшэ Уласхоо­рондын хүгжэмэй байшангай арен­дын түлбэриие бага болгожо үгэдэг байгаа.

Россиин сэрэгэй ахамад проку­рор Петров Валерий Георгиевич ар­миин академическэ түб байшангай арендын талаар туhаламжа үзүүлдэг.

Батор Дугаровичай онсо тэмдэглэhээр, тиигэжэ олон зоной дэмжэлтээр ба хабаатайгаар жэл бүхэн­дэ Россиин ниислэл хотодо баяр ёhололой оршондо Сагаан һарын угтамжа тэмдэглэгдэдэг заншалтай юм. Тус найр наадануудта 1000 -1500 хүнүүд хабаададаг.

Тоонто нютагаа хүндэлжэ

Буряад Уласай гол шухала ойн ба­ярнууд мүн лэ Москва хотын нютага­архидай бүлгэмдэ үргэнөөр тэмдэглэгдэдэг юм. Ниислэл хото Улаан- Yдын байгуулагдаhаар 350 жэлдэ да­шарамдуулан, «Уряалай» гэшүүд тэрэ үеын мэр Александр Голковые урижа абаашаад, үргэн дэлисэтэйгээр баяр ёhололнуудые үнгэргэhэн юм.

Мүн лэ Буряадай гүрэнэй уни­верситедэй 80 жэлэй ойн баярай тэмдэглэгдэхэ үедэ ректор Степан Калмыков коллективэйнгээ гэшүүд­тэй хамта Москва хото ошожо, мар­тагдашагүй дурасхаалта hайндэр үн­гэргэhэн юм.

«Уряалай» баяр ёhололто хэмжээнүүдые Буряадай элитэ артистнууд шэмэглэдэг. «Байгал» театрай, Бу­ряад драмын театрай болон бусад алдар суута коллективүүдэй дуу ха­тарнууд, зүжэг нааданууд абьяас бэлигээрээ hаргаажа, Москва­гай ажаhуугшадай зүрхэ сэдьхэл шэмшэрээдэг гэжэ эли.

Тиигэжэ Эхэ оронойнгоо ниислэл хотодо байрлаhан буряадууд түрэл тоонто нютагтаяа таhаршагүй бүхэ холбоотой, нэгэ жэгдэ амитай, адли зүрхэнэй сохидолтой ажаhуудаг. Энэ хэрэгтэ «Уряалай» хүтэлбэрилэгшэ Батор Дугаровай оруулhан аша габьяань сэгнэшэгүй ехэ.

 

 «Булжамуурай» аялга доро

Москвагай буряадууд өөрын хүсөөр байгуулhан «Булжамуур», «Алтаргана», «Ангара» гэhэн дуу хүгжэмэй ансамбльнуудай, «Буин Хан» гэжэ угсаатанай хатарай студиин, «Намгар» фолк – рок бүлгэмэй, «Ат­тракцион Воронова» гэhэн хүгжэмэй бүлгэмэй зохёохы ажалнуудаар омо­горходог.

Буряад заншалта хубсаhаяа үмдэжэ, дуу хатараа дэлгээгээд, «Алтар­ганын» наадануудта хабаадаха дура­тай Москвагай буряадууд!

Тэрэнэй хажуугаар концерт-нааданууд эмхидхэгдэжэ, сугларhан мүнгэниинь буддын шажанай да­санай барилгада, Энэдхэгэй Гоман дасанда hурадаг оюутадта, залуу тамиршадта туhаламжа боложо үгтэдэг юм.

Майн 9-эй үдэр Буряад Уласай түлөөлгэтэ албанай кафедэ, али гэбэл, Москвагай буряад-монгол эдеэ хоолой «Сэлэнгэ» гэhэн ресторан соо дайнай ба ара талын ветерануудые урижа амаршалдаг заншал сахигда­даг. Урдахи жэлнүүдтэ олоороо су­гларжа хүхилдэдэг ветерануудай тоо жэлhээ жэлдэ үсөөржэ, мүнөө 90-hээ үлүү наhатай нэгэ хэды ара талын ве­теранууд үлэhэн.

«Уряалай» илалтанууд

- Ниислэл хотын Yндэhэтэнэй байшан соо үнгэрэгшэ жэлнүүдтэ буряад хэлэнэй hургуули нээгдээд, түүхэ соёлоор, ёhо заншалнуудаар hонирхолтой хэшээлнүүд үн­гэргэгдэдэг байгаа, - гэжэ Батор Ду­гарович хөөрэнэ. - Теэд мүнөө тэрэ hургуулиин хаагдаhан ушараар ма­най нютагаархид Буряад Уласай Түлөөлгэтэ албанай байшан соо суг- ларжа, түрэл хэлэеэ шудалха арга­тай болоhон. Тэндэ бүгэдэ олоной хабаатай буряад хэлэнэй диктантда хабаадаха хүсэлтэй зон сугларжа, шу­хала хэмжээн эмхидхэгдэдэг. Буряад хэлэеэ саашань ямар аргаар сахин хүгжөөхэ тухай асуудал олоной hа­наа сэдьхэл зобоожо, хэлсээ хөөрэл­дөөнүүд үргэлжэлнэ.

Yшөө түрүүлэгшын тэмдэглэhээр, «Уряал» бүлгэмдэ буряад соёлой, хэлэ бэшэгэй хажуугаар үндэhэн заншалта тамирай хүгжэлтэдэ онсо анхарал хандуулагдадаг. 2010-2014 онуудта Москвагай Улаан талмай дээрэ буряад бүхэ барилдаагаар мүрысөөнүүд үнгэргэгдэжэ, олоной hонирхол татаhан юм.

Мүн лэ ниислэл хотын «Илал­тын парк» соо үнгэргэгдэдэг элдэб арадуудай заншалта барилдаанай фестивальда буряад барилдаашад эдэбхитэйгээр хабаададаг гээшэ.

Буряад Уласай байгуулагдаhаар 100 жэлэй ойн баярта дашарамдуулан, июниин 11-дэ Москва хотодо Сурхарбаан үнгэргэгдэхэ. Тэрэнэй хэмжээндэ бүхэ барилдаан, ша­гай наадан, hээр шаалган, хүүгэдэй дүйм наадан эмхидхэгдэхээр түсэ­блэгдэнэ.

Yшөө алдар суута ирагуу найраг­ша Намжил Нимбуевай түрэhөөр 75 жэлэй ойдо зорюулагдаhан дурас­хаалта үдэшэ үнгэргэгдэбэ. «Уряал» бүлгэмэй хүсөөр мүнөө үеын Буряа­дай элитэ уран шүлэгшэн Елизаве­та Бильтриковатай уулзалга эмхид­хэгдэжэ, олоной hонирхол татаhан байна.

Мүнөө дээрээ манай нютагаархид Москва хотын үндэhэтэнэй заншал­та тамирай спартакиадада бэлдэнэ. Тэрэ арбадахи жэлээ үнгэргэгдэхэеэ байhан ехэ мүрысөөнүүдтэ 40-өөд команда хабаададаг. Тэдэнэй тоо­до буряад тамиршад эгээл хүсэтэй гэжэ тоологдодог юм. Юундэб гэхэдэ, тэдэнэр дүрбэ дахин тус спартакиа­дада илажа гараhан алдартай!

Стоматологууд суурхадаг

Москва хотодо шүдэнэй аргашад – стоматологууд ехэ хүндэтэй hуу­ри эзэлдэг гэжэ олондо мэдээжэ. «Тэдэниие дээдэ hургуулинуудтань эрхимээр hургадаг гү, али буряа­дууд табисуураараа ёhото шэдитэй аргашад гү?» - гэжэ Москва хотын ород ажаhуугша асууhан гэдэг. Ур­даhаань иимэ харюу үгтэhэн байгаа ха: «Буряад арад соо дээдэ түбиhөө үршөөлтэй нарин гарай уран дар­хашуул олон. Тиимэ заяатай хүн сто­матолог мэргэжэлтэй болоо hаа, тусгаар уран ювелир мэтээр хүнэй шүдэ аргалдаг».

Тэрэнэй хажуугаар олон соёлой, тамирай хүдэлмэрилэгшэд «ялас» гэмэ оюун бэлигээрээ суурхадаг. Мүнөө «Буин Хаан» хатарай студи олоной hайшаалда хүртэдэг. Һая байгуулагдаhан «Аянга» ансамбль мүн лэ ехэ найдал түрүүлнэ.

Буряадай нютагаархидые ниислэл хотын элдэб янзын хэмжээнүүд­тэ хабаадахыень үргэлжэ урилганууд ородог.

Уряалай «һэеы гэрнүүд»

«Уряал» бүлгэмэй хэмжээндэ Украинын тусхай сэрэгэй операцида хабаадагшадта туhаламжын «Һэеы гэрнүүд» гэhэн бүлэг байгуулаг­даhан. Тэрэ 400-гаад хабаадагшад­тай бүлэгые Цымжит Норсоновна ба Виктор Даржаевич Будаевтанай бүлэ хүтэлбэрилдэг. Тус бүлэ «Рома Дент» гэhэн өөрын стоматологическа клиникэтэй.

- «Һэеы гэрнүүд» соо энэрхы сэ­дьхэлэй оршондо туйлай ехэ хэмжээ ябуулганууд үйлэдэжэ, манай нюта­гай сэрэгшэдтэ сэгнэшэгүй ехэ туhа­ламжа үзүүлэгдэдэг, - гээд, Батор Дугарович үргэлжэлүүлнэ. Тусхай операци түргэн түгэсхэлдөө хүрэжэ, манай хүбүүд булта бүрин бүтэн, амиды мэндэ бусахань болтогой даа! Тэрэнэй тулада бидэ бүхы хүсэ шада­лаараа оролдонобди.

Гүрэнэй Засагай газарай шиид­хэбэреэр, Москва хотын урда талын дэбисхэр дээрэ буддын шажанай шэнэ дасанай барилгада газар үгтэжэ, hаяын сагта барилгын хүдэл­мэринүүд эхилхэнь. «Уряал» бүлгэм тэрээндэ эдэбхитэйгээр хабаадаха хүсэл эрмэлзэлээр дүүрэн хүлеэнэ.