Сэлгеэхэн тоонто Сэлэнгэ!

Бүхэли 2023 оной хугасаада Сэ­лэнгын аймагай 100 жэлэй ойн ба­ярта дашарамдуулагдаһан хэмжээ ябуулганууд бүхы нютаг нугануудта эмхидхэгдэнэ. Баяр ёһололдо зо­рюулагдан бэлдэгдэһэн тусхай туг сэлеэн бүхэндэ дамжуулагдана.

- Аймагайнгаа ойн баярай охин­до хүн бүхэн абтаха ёһотой гээд һананабди. Тусхай һүлдэ тэмдэг зохёогдожо, туг бэлдээбди. Жэлэй эхинһээ абаад, тэрэмнай һуурин бүхэнөөр “айлшална”. Тамчын да­санһаа эхи абаа. Ехэ хурал хурагда­жа, Гусиное озеро тосхондо тоглолто соёлой байшанай урдахи талмайда, тайзан дээрэ эмхидхэгдээ. Юрөөгэй сомондо хүрэхэдэнь, манай урдаа хараха арадай театр шэнэ зүжэгөөр нютагаархидаа баярлуулаа. Мүнөө үедэ аймагайнгаа Сурхарбаанай нааданда хүрэбэ гээшэ. 100 жэлэй түгэсхэлэй хэмжээ ябуулга Гусиноо­зёрск хотодо декабриин 12-то үнгэр­гэхөөр хараалнабди. Һэльбэн шэнэ­лэгдэн заһабарилагдаһан “Шахтёр” гэһэн аймагаймнай соёлой байшан угтан абаха юм, - гэжэ Сэлэнгын ай­магай засаг дарга Станислав Дашеевич Гармаев хөөрэнэ.

Июниин эхиндэ Улаан-Үдэ хото­до үнгэргэгдэһэн Буряад Уласай 100 жэлэй ойн баярай хэмжээ ябуулга­нуудта Сэлэнгын аймагайхид эдэб­хитэйгээр хабаадажа, ехэ амжалта туйлаһан байна. “Минии тоонто” гэһэн танилсалгынгаа талмай зохи­доор харуулжа, бүхы хабаадагша­дай дундаһаа 3-дахи һуурида гараа. Түбэй стадион дээрэ жагсаалаар алхалхадаа, колонноёо гоёор шэмэ­глэжэ, үндэрөөр сэгнэгдээ. Аймагай артистнар һонирхолтой тоглолто Соведүүдэй талмай дээрэ харуулһа­найнгаа түлөө 2-дохи һуури эзэлээ. Эдэ гурбан хэмжээнэй дүнгөөр Сэ­лэнгын аймаг 2-дохи һуури эзэлжэ, 400 мянган түхэриг шанда хүртөө. Урдаа ганса Улаан-Үдэ хотынхидые гаргаа.

Түрүүшүүлэй тоодо гараһан тоглолтоһоо Сурхарбаанай наадан Гу­синоозёрск хотодо эхилээ. Сэлэн­гынхид эрхим дууша хатаршадаа, хүгжэмшэдөө нэрьемэ альга ташал­гаар угтан абаа.

Сурхарбаанай үедэ аймагаа ажал хэрэгээрээ холо ойгуур суурхуулжа ябаһан ажаһуугшад гүрэнэй, айма­гай талаһаа шагналнуудта хүртөө.

Тамирай 9 зүйлөөр мүрысөөн эмхидхэгдээ.

 Омогорхомоор баян түүхэтэй

Сэлэнгын аймаг тухай түрүүшын мэдээнүүд 100 жэлэй саана бии бо­лоо бэшэ. Сэлэнгын острог, Тамчын дасан, Сэлэнгын ябаган сэрэгэй полк гээд хэлэбэл, ямар холо сагһаа түүхэтэйб гэжэ абаһаар лэ ойлгохоор. Совет үедэ Буряад-Монголой АССР-эй байгуулагдахада, түрүүшынь аймагуудай нэгэн боложо, хүгжэжэ эхилһэниинь гайхалгүй.

1931 ондо Тохой һууринда авто- унаагай тракторай станци байгуу­лагдаа. Буряад-Монголой АССР-тэ ерэһэн түрүүшын трактор Тохойн тала дайдаар хүдэлжэ эхилээ. Улаан- Үдэһөө Наушки хүрэтэр нээгдэһэн түмэр харгы аймагай хүгжэлтэдэ го­ритой ехэ нүлөө үзүүлээ. 1953 ондо Шахты тосхон Гусиноозёрск хото бо­лоһон байна. 1961 онһоо хойшо айма­гай түб гээд тоологдоно.

1960-1970-аад онуудта Холбоолжо­ной нүүрһэнэй уурхай нээмэл аргаар ашаглагдажа эхилэгдээ. Гуси­ноозёрскын ГРЭС гүрэнэй барилгын ашаар бодхоогдожо, Сэлэнгын айма­гай экономико тон ехээр хүгжөөгөө. Гэхэтэй хамта хүдөө ажахы аргагүй эдэбхитэйгээр, үрэ дүнтэйгөөр хүдэ­лөө.

Хүндэтэ эрхэтэд

Сагай хэды һэлгэлдэбэшье, Сэ­лэнгын аймагай ажаһуугшад хүн­дэмүүшэ, ажал хүдэлмэридөө дура­тай байһанаа алдаагүй. Ажабайда­лай бүхы һалбаряар холо ойгуур ню­таг ороноо суурхуулна.

Найр нааданай үедэ “Сэлэнгын аймагай хүндэтэ эрхэтэн” гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ үшөө гурбан ажаһуугшад хүртэбэ.

Цырен Дашиевич Будаев Һүтэй нютагһаа уг гарбалтай, түрэл со­мондоо даргаар 16 жэл соо хүдэлһэн намтартай. Буряад Уласай хүдөө ажахын һалбариин габьяата хүдэл­мэрилэгшэ баяртай оршон байдалда хүндэтэ нэрэ зэргэдэ хүртөө.

Буряад Уласай болон Ород гүрэнэй габьяата врач Светлана Дымбрыл-Доржиевна Будаева гур­бан зарлалда түрэл аймагаа Буряа­дай Арадай Хуралда түлөөлнэ.

- Түрэл аймагайнгаа урда хэһэн багахан ажалыемни иимэ үндэрөөр сэгнэхэдэнь баяртайб. Теэд урдам­най бүри ехэ ажал хүдэлмэри хүлеэ­нэ, нютагайнгаа урда "үриеэ" түлэхэ хэрэгтэйл даа, - гэжэ арадай һунга­мал мэдүүлнэ.

Буряадай габьяата һоригшо Юрий Михайлович Куликов Сэлэн­гын аймагта 40 гаран жэлдэ хүдэлнэ. Олон тоото тамиршадые бэлдэһэн намтартай. Мүнөө үедэ тэрээнэй шаби Виктория Невьянцева залуу­шуулай дунда Ородой суглуулагда­мал командын бүридэлдэ оруулаг­данхай.

- Өөрын һалбарида аша габьяа­тайгаар хүдэлхэ гээшэ нэгэ бага он­доо. Харин мүнөөдэрэй шагнал -ара­дай хүндэ ямба болоно гээд һанагда­на, - гэжэ Юрий Куликов баярлана.

Энэ үдэр үшөө 100 ажаһуугшад элдэб шагналнуудта хүртэһэн байна.

Сэлэнгын арад зон урда саг- һаа хойшо гүрэн түрэеэ баатаршалга гарган хамгаална. Наполеонтой дай­лалдахадаашье, Эсэгэ ороноо хам- гаалгын Агууехэ дайнай үедэшье хойшоо сухарингүй, урагшаа дабшаа.

Мүнөө тусхай сэрэгэй үйлэ хэрэг­тэ сэлэнгынхид олоороо ошонхой.

- Сэрэгэй тусхай хэрэгтэ хабаа- дажа, урда зэргэдэ байһан бүхы хүбүүдтээ энэ үдэр баяраа мэдүүл­нэбди. Таанад Сэлэнгын аймагай хүн бүхэниие хамгаалжа, Буряадайнгаа, Ород гүрэнэйнгөө түлөө оролдонот, - гэжэ Станислав Гармаев баярай үгэ абахадаа, онсо тэмдэглээ.

СВО-до хабаадажа байһан Сэлэн­дүүмэ һууринһаа уг гарбалтай Вла­димир Дарковский Ородой Геройн нэрэ зэргэдэ хүртэбэ гэһэн баяртай мэдээсэл найр нааданай үедэ дуул­гагдаа. Баатар хүбүүд Сэлэнгын дай­дада урган гарана гү даа. Патриоти­ческа талаар хүмүүжүүлгэ эндэ үндэр хэмжээндэ табигданашье.

Владимир Дарковский Сэлэндүү­мын дунда һургуули дүүргэһэн юм. Тэндэ 25 жэлэй хугасаада хүмүүжүүл­гын талаар захиралай орлогшоор Анна Владимировна Гармажапова хүдэлнэ. Тэрэ “Сэлэнгын аймагай 100 жэл” гэһэн медаль абаа.

- Үхибүүдэй болон багшанарай хүсөөр һуралсалаймнай гуламтада сэрэгэй алдар солын музей хүдэл- жэ байдаг. Патриотическа тала­ар хүмүүжүүлгын хэмжээ ябуул­ганууд ходо эмхидхэгдэдэг зан­шалтай. Һүүлэй үедэ һургуули­дамнай захиралай зүбшэлэгшэ хү- дэлжэ эхилээ. Ажалнай бүри эршэ­тэйгээр хэгдэхэнь. Заал һаа тусхай сэрэгэй үйлэ хэрэгтэ зорюулагдаһан булан музейдээ бүтээхэбди. Һургуу­лиимнай бүхы 215 һурагша энээн ту­хай мэдэхэ ёһотой, - гэжэ Алла Вла­димировна хөөрэнэ.

Тамирай талмай дээрэ

Сэлэнгын аймагай Сурхарбаанай найр наадан тамирай тулалдаануу­даар үргэлжэлөө. Аймагай сомонуу­дай тамиршад спортын 9 зүйлөөр мүрысэһэн байна.

Нээлгын баяр ёһололой үедэ һур харбалгын багша Виликтон Юрье­вич Иринцеевтэ “Ород гүрэнэй га­бьяата һоригшо” гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртэһэн тухай үнэмшэлгэ, тусхай тэмдэг барюулагдаа. Ташар һуурин­да Виликтон Юрьевич Дулма Аю­шеевна нүхэртэйгөө өөрын тусхай һургуули байгуулжа, һур харбааша­дые 30 гаран жэлдэ бэлдэнэ. Баир Цыбекдоржиев, Эрдэм Цыдыпов, Эржена Очирова шабинарынь Ород гүрэнэй суглуулагдамал командын бүридэлдэ оруулагданхай.

Виликтон Иринцеев бултантай адли һур харбаанай мүрысөөндэ хабаадаһан байна. Эрэшүүлэй дунда тэрэ шангай 3-дахи һуури эзэлээ. Зэдын аймагһаа айлшаар ерэһэн мэдээжэ Мэргэн Ринчинов түрүүлээ. Эхэнэрнүүдэй дундаһаа Дулма Иринцеевае хүсэхэ хүн олдоогүй. Абсолютна чемпионой нэрэ зэргэдэ Байгал Джабаев хүртөө.

Барилдаанай ногоон хибэс дээрэ шанга тулалдаан болоо. Чингис Ухи­нов абсолютна чемпион боложо то­дороо. Һүүлэй жэлдэ абаргын хүбүүн Зорикто Ухинов һайн дүнгүүдые ха­руулжа эхилээ. Сүлөөтэ барилдаагаар Алас Дурнын тойрогой чемпи­онадта түрүүлээ. 2022 ондо Этигэлэй хамба ламада зорюулагдаһан найрта абарга болоо.

Спортын 9 зүйлэй һүүлээр эрхим команданууд элирүүлэгдээ. 1000 ажаһуугшадтай сомонуудай дунда Но­ёхоной тамиршад түрүүлжэ гараа. 1000-һаа үлүү ажаһуугшадтай со­монууд сооһоо Юрөөгэй тамиршад 1-дэхи һуури эзэлээ.