​​«Торгон замаар» тооһо бурьюулан...

Буряад Улас спортын талаар бүхэдэлхэйн түүхэдэ оро­бо. Юуб гэхэдэ, “Торгон зам” гэһэн уласхоорондын авто-урил­даанай зам нютагаймнай дэбисхэр дээгүүр гараа.

“Торгон зам” урилдаан 2009 ондо анха түрүүшынхиеэ болоһон байна. Тиихэдээ замынь Ородой, Казахста­най, Туркменистанай болон Хитадай газар дайдаар татагдаа бэлэй. Энэ томо авто-урилдаа эмхидхэгшэд жэл бүхэндэ шэнэ харгы бэдэрдэг юм. Мүнөө арбадахияа үнгэргэгдэжэ байһан мүрысөөнэй зам Ородой зүүн зүгөөр гаргаха тухай эмхидхэгшэд мэдүүлээ. Тиигэжэ Зүүн Сибириин дэбисхэр шэлэгдэһэн байна. Урдахи юһэн урилдаан заал һаа Москвагай Улаан талмай дээрэһээ эхи абадаг һэн. Харин мүнөө энэ заншал ху­билгагдажа, урилдаан Эрхүү хотын түбһөө эхилээ.

Энэ удаа урилдаанда 36 гүрэнэй түлөөлэгшэд хабаадалсана. 54 хүнгэн түхэлэй, 16 ашаанай авто-унаанууд болон 27 мотоцикл тооһо шорой бурьюулан гэхээр гүйлгэлдэнэ.

Хүндэмүүшэ һайхан заншалаар

Июлиин 8-да уласхоорондын урилдаанай хоёрдохи шата Эрхүү можын Байкальск хотоһоо захалжа, Сэлэнгэ аймагай Харгана һууринда түгэсөө.

Иимэ түүхэтэ хэмжээ ябуулга­да Сэлэнгэ аймагай ноёд һайд ехэ һайн бэлэдхэл хэжэ, бүхы айлшадые үндэр хэмжээндэ угтан абаа. Харгана һууринһаа холо бэшэ Алтан болон Бага Алтан хада уулын хормойдо хүндэтэ айлшадые угтаа.

- Манай Алтан хада бүхы Сэлэн­гын буряадуудай эгээл үргэл мүргэл ехэтэй уулануудай нэгэн болоно. Эндэ Бүхэн голнай тон ехээр муш­харан урдадаг юм. Урданай сагһаа хойшо арад зон олон тоото бууса­нуудаа зохёогоод ажаһуугша бэлэй. Совет үедэ булта Харгана һууринда нютагжаһан байна. Тиимэһээ эн­дэмнай иимэ олоор хүн үнинэй суглараагүй гээшэ. Дээрэһээ бур­хан хараа юм гү, 2019 ондо энэ бүхэдэлхэйн хэмжээ ябуулгые манай Алтан хадын хормойдо асарһаниинь һайшаалтай,- гэжэ Харгана һууринай эдэбхитэн Татьяна Владимировна Цыбикжапова хөөрэнэ.

Сэлэнгэ аймагай засаг дарга Ста­нислав Гармаевай ударидалга доро ралли урилдаанай хоёрдохи шатын түгэсхэлэй талмай дээрэ зайн гал дамжуулагдаа. Найр наадые олон тоото юрын буряад эшэгы гэрнүүд шэмэглээ.

- Манай аймагай бүхы һууринуудай ажаһуугшад һэеы гэрнүүдээ табиһан байна. Сэлэнгэ аймагай хүдөө ажахын үйлэдбэринүүд өөрын бэлдэһэн эдеэ хоол, бүтээһэн зэр зэмсэгүүдые олоной анхаралда ду­радхажа, худалдаа наймаа хэнэ. Мүн тиихэдэ айлшад манай эдеэ хоол аба­жа, амтатайгаар хооллохо аргатай. Бултанайнгаа оролдолгоор иимэ томо хэмжээ ябуулга үнгэргэжэ байнабди, - гэжэ Станислав Гармаев тэмдэглэнэ.

Ралли урилдаа харахаяа табан мянга гаран хүн суглараа. Тэдэ тамиршадые хани халуунаар угтан абаа. Урилдаанда хабаадагшад иимэ гоёор угтуулжа үзөөгүй байгаа. Бу­ряад һайхан хубсаһатай хүбүүд, ба­сагад хүн бүхэндэнь хадаг барюул­жа, һанаа бодолыень заһажа шадаа. Тиимэһээ шүүгээгүй урилдаашад сугларагшадтай хамта селфи зурагу­удые буулгаа.

Ангуушад абараа

Эрхүү хотодо эхиеэ абаһан урил­даанай хоёрдохи шатын дүнгөөр түрүү һуури эзэлэгшэд элирүүлэгдээ.

Мотоциклаар урилдаашадай дун­да Аргентинын аха дүү Кевин болон Люсиано Бенавидесууд бусадһаа түрүүн Харгана хүрөө. Хэды тиигэ­бэшье, тэдэниие Ирландиин Сэм Сандерленд урдаа оруулаагүй: хоёр шатын удаа нэгэдэхи һуурида ябана.

Аха дүү Кевин болон Люсиано Бенавидесууд

Тус урилдаанда Ородой тамир­шан Анастасия Нифонтова оройдо­ол 20-дохи һуури эзэлнэ. Хоёрдохи шатын үедэ тэрэнэй шабар руу уна­хадань, мотоциклынь дуугархаяа бо­лишоо.

- Иимэ муухай харгыгаар үшөө ябажа үзөөгүйб. Бүхы харгымнай ехэ шабартай байшоо. Мүн тиихэдэ томо гэгшын шулуунууд дайралдаа. 18 модо гаталаад ябатараа, шабар обёоржо хараагүйб. Тэрээн соо уна­шоод хэбтэхэдэмни, ангуушад ха­ража, намайе абараа. Дары түргөөр мотоциклаа задалжа хатаагааб. Энээнһээ боложо, аяар хоёр час ша­хуу бултанһаа хойнотооб, - гэжэ Ана­стасия Нифонтова хөөрэнэ.

Энэ урилдаанай хоёрдохи шата­да внедорожнигуудай дунда Катар гүрэнэй Насер Аль-Аттия түрүүлһэн байна. Насер хадаа суута “Дакар” гэһэн уласхоорондын урилдаанда хоёр дахин түрүүлһэн юм.

Насер Аль-Аттия

Энэ суута тамиршан угталгын тайзан дээрэ гаража, бүхы суглараг­шадые амаршалаа. Сэлэнгэ аймагай­хид тус түүхэтэ хэмжээ ябуулгада зо­рюулжа, нэгэ томо стеллэ бодхоохо түсэбтэй. Тэрэнэй түрүүшын хирпи­исэ дээрэ мэдээжэ урилдаашан гараа табяа. Катар гүрэнэй тамиршантай бүхы раллиин түрүү һууриин түлөө тэмсэхэ Саудай Аравиин түлөөлэгшэ Язида Аль-Раджи авто-унаагайнгаа моторой эбдэрһэнэй удаа урилдаа­гаа үргэлжэлүүлхэгүй.

Ашаанай түмэр хүлэгүүдэй дунда Беларусиин МАЗ түхэлэй машинаар ябадаг Сергей Вязевич эгээл түрүүн сугларагшадай урда ерээ. II болон III һууринуудые Ород гүрэнэй суута “КамАЗ-мастер” командын гэшүүд Антон Шибанов болон Андрей Каргинов эзэлээ.

Андрей Каргинов

- Ехэ муухай харгы байна. Зарим­даа ямаршье хүнэй айхаар тэгшэ бэшэ хазагай газарнууд дайралдана. Ехэн­хи харгы уйтан, ондоо машинануу­дые хүсэжэ гарахаар бэшэ газарнууд байгаа. Тиимэһээ бидэ аалиханаар гүйлгэлдөөбди: мүрысөөн һаял эхи­лээд байна бшуу, удаадахи шатанууд­та бултыень хүсэжэ гарана бэзэбди, - гэжэ Андрей Каргинов хэлэнэ.

“Торгон зам” гэһэн мүрысөөн Хи­тадай Дуньхуа хотодо июлиин 16-да түгэсэхэ юм. Үсэгэлдэр тамиршад Улаан-Үдэһөө гаража, Монголой ниислэлдэ хүрөө.

Борис БАЛДАНОВАЙ гэрэл зурагууд