Олоной хүлеэһэн хүдөөгэй нааданууд

Уласай хэмжээнэй наада­нууд үргэн дэлисэтэйгээр үндэр хэмжээндэ үнгэрөө. Спортын талмайнууд ганса аймагай түбтэ бэшэ, мүн Эдэрмэг һууринда, “Хэжэнгэ” гэһэн хүүгэдэй шэнэ лагерь­та тодхоогдожо, олон тоото харагшадые суглуулаа.

Нээлгын баяр ёһолол хэ­жэнгынхидые, холо ойроһоо бууһан айлшадые гайхуулаа. Юуб гэхэдэ, баярай тоглол­тодо нэгэ мянгаһаа үлүү хүн хабаадажа, нюдэнэй хужар болоо. Нэгэ доро хун шубуунай 400 дальбараануудай гараад, сагаан далихануу- даараа намилзуулхадань, одоошье һүрөөтэй байгаа.

Дэлхэй дээрэ тогтоод байһан оршон байдал тухай нээлгын баярай үедэ харуу­лагдаа. Патриотическа удха­тай дуу, хатар хэжэнгынхид сугларагшадта дурадхажа, эб нэгэдэн, дайн дажаргүй ажабайдалаа зохёое гэжэ уряалһан байна.

Дуу хатараараа түрүү зэргэдэ байдаг Хэжэнгын дайда гоё гэгшын тоглолто дурадхаһаниинь гайхалгүй. Мүн бэлиг талаантай тамир­шад олон юм. Ганса Буряад­таа мэдээжэ бэшэ, мүн Ород гүрэнөө уласхоорондын тал­майнууд дээрэ суурхуулһан барилдаашан Содном Буда­жапов, Ульяна Тукуренова, боксёрнууд Бато-Мүнхэ Ван­кеев, Тамир Галанов гэгшэд нааданай гал носоохо эрхэдэ хүртөө.

Буряад Уласай Толгойлог­шо Алексей Цыденов амар­шалгын үгэ хэлэхэдээ, тус наадан олониие нэгэдүүлээ гэжэ тэмдэглээ.

- Спортын талмай дээ- рэ шанга гэгшын тулал­даан болоно. Харагшад тамиршадһаа дутуугүйгөөр мүрысөөндэ хабаадалсаһан зэргэтэй. Иимэ байлдаа­нууд, тулалдаа тэмсээнүүд ганса тамирай талаар үнгэр- гэгдэжэ байг лэ, - гэжэ Алек­сей Цыденов абаһаар лэ хэлээ.

Буряад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшэ Вла­димир Павлов, Хэжэнгын аймагай засаг дарга Генна­дий Лхасаранов гэгшэдэй хэлэһээр, Хэжэнгын айма­гай ажаһуугшад одоошье Хүдөөгэй спортын наадануу- дые хүлеэн тогтоожо абаба. Тус хэмжээн 2020 ондо боло­хо байгаа бэлэй.

- Бэлэдхэл бүхы талаар ябуулагдаа. Түсэб юумэ- нүүдээ табяад, эршэтэйгээр хүдэлжэ эхилээд лэ бай­хадамнай, муухай үбшэн хүрэжэ ерэшоо. Хэды тиигэ­бэшье бидэ урдаа табиһан зорилгодоо аалиханааршье дүтэлжэ байгаабди. Ма­най уран гартан гэр гэртээ һуужа, хүн зониие хонуулха оронуудые модоор дарха­лаа, унтари дэбисхэрнүүдые оёо. Гарай бэлэг сэлэгүүд хэгдээ. 2021 ондо бэлэдхэлээ эхилээд лэ байхадамнай, баһа оршон байдал тулюур­дажа, нааданаймнай болзор баһа хойшолуулагдаа. Харин мүнөө жэлдэ хүсэд ажалаа дүүргэжэ, олон айлшадые уг­таба гээшэбди, - гэжэ Хэжэн­гын аймагай засаг даргын орлогшо Интерна Эрдынее­ва хөөрэнэ.

Мүрысөөндэ ерэһэн 21 хүдөө аймагай, Северобай­кальск хотын нэгэ мянга 500 гаран тамиршад, һоригшод, спортдо дуратайшуул тала­да хоноогүй, булта өөрын һууритай, эдеэ хоол бариха аргатай байгаа.

Ринчин Санжиев

Наадануудай үедэ спор­тын 13 зүйлөөр шанга тэм- сээн үнгэрөө. Буряадаймнай түрүү тамиршад нэрэ солоёо алдаагүй, шэнэ тамиршадай нэрэнүүдые спортдо дура­тайшуул мэдэжэ абаа.

Барилдаанай дүхэригтэ

Бүхы аймагуудай түлөө- лэгшэд гурбан шэгнүүртэ түрүү һууринуудые эзэлхын түлөө шамдаа. 63 килограм­май шэгнүүртэ Хурамхаанай аймагай түлөөлэгшэ Алек­сей Хобраков түрүү һуури эзэлээ. 75 килограммай шэгнүүртэ Хориин аймагай Баир Будожапов шалгараа. Барилдаанда дуратайшуул­да эдэ хоёр тиимэ мэдээжэ бэшэ юм. Хэды тиигэбэшье нэрэ солотой барилдааша­дай нюргыень шоройдуулжа, алтан медальнуудта хүртэжэ шадаа. Эдэ амжалта­нуудынь үргэн харгы нээг лэ гэжэ үреэе.

Һаяхана болоһон “Наадан-Сурхарбаанай” абарга Баин Жимбеев нютагаа ерэ­жэ, түрэл гаралнуудаа баясуулаа. 75 килограммһаа үлүү шэгнүүртэ тэрэ финал­да хүрэжэ, Сэлэнгын айма­гай суутай Зоригто Цырен­дондоповые илажа гараа.

Аяар холын 2001 ондо Хэжэнгэдэ үнгэргэгдэһэн ба­рилдаанай тулалдаануудта нютагай хүбүүн Батор Дагба­ев абаргын нэрэ соло дуудуу­лаа һэн. Мүнөө тэрэ барил­даагаар мүрысөөнэй ахамад шүүгшэ байгаа. Теэд Батор Владимировичай 20 жэлэй саадахи амжалтые дабтаха Хэжэнгын барилдаашан олдобогүй. Баин Жимбеев өөрын шэгнүүртэ финальна уулзалгын эсэстэ шангаар гараа даража унаад, абарга болохын түлөө тэмсээнүүдтэ хабаадабагүй. Үлэһэн барил­даашадай дундаһаа эгээл мэдээжэ, нэрэ солотой Рин­чин Санжиев Зоригто Цы­рендондопов хоёр һүүлшын уулзалгада хүрөө. Захаами­най аймагай бүхэ 5-дахияа Хүдөөгэй наадануудай абсо­лютна чемпионой нэрэ зэр­гэдэ хүртэбэ.

Ерэжэ хараад шүүгээ

Һур харбалгын мүры- сөөндэ баһа нэрэ солотой тамиршад олоор хабаадаа. Хэды тиигэбэшье гартаа һая номо һурша бариһан хүн түрүүлжэ гараха табисууртай байшоо. Шэнэ абаргын нэрэ Солбон Фёдорович Бадмаев болоно. Бэшүүрэй аймагай Гутай һууринда фермер юм.

Солбон Бадмаев

- 2019 ондо харбажа эхилээб. Үнинэй харбаха түсэбтэй байһан аад, сүлөө болоогүй. Хэдэн жэлэй саа- на нүхэдни намда номо һурша бэлэглээ һэн. Теэд тэрээниие сарай соогоо дараад байгааб. Нэгэ дахин туршаад, тон ехээр дурлааб. Юуб гэхэдэ, һайнаар суурнуу­дые тудажа эхилээб. Тиигэ тиигэһээр лэ мүрысөөнүүдтэ шангай һууринуудые эзэ­лээб. “Наадан-Сурхарбаан­да” гү, али Хүдөөгэй спор­тын наадануудта заал һаа түрүүлхэб гэжэ түсэблөөб. Һанаһандаа мүнөөдэр хүрэбэ гээшэб даа, - гэжэ һур харбалгаар абарга Солбон Бадмаев урмашана.

Талмайн эзэд түрүүлээ

Холын 2001 ондо Хэжэн­гын аймагта зунай наадан болоһон байна. Хэжэнгын аймагай футбол наадагшад хоёрдохиёо удаа дараа­лан финалда шүүгдээ гэжэ түүхын хуудаһануудта бэ­шэгдэнхэй. Тэрэ гэһээр тус команда Хүдөөгэй спортын наадануудта эрхим 8 коман­дын тоодо оробошье, шан­гай һуури эзэлээгүй байгаа.

21 жэл болоод, өөрынгөө талмай дээрэ Хэжэнгын ко­манда һайн наада харуулжа, одоошье чемпионой нэрэ зэргэдэ хүртэбэ. Табан наа­данда тэдэ өөрын бартаа руу оройдоол нэгэ гоол алдаа. Финальна уулзалгада хэжэн­гынхид Ивалгын аймагай ко­мандые 2:0 гэһэн тоотойгоор шүүжэ шадаа.

Гар бүмбэгөөр тулалдаанууд

Эдэрмэг һууринай һургуулиин спортын зал соо халуун тулалдаанууд болоо. Эндэхи хүнүүд һонирхолтой наадануудые харахаяа олоороо сугларһаниинь гайхалгүй. Мүнөө дээрээ эхэнэрнүүдэй дунда эгээл шанга команданууд илал­тануудые туйлажа, финалда орожо шадаа.

Захааминай басагад түрүүшын шатада диилэ­бэшье, амжалтаяа үргэл- жэлүүлжэ шадабагүй. Ивалгын суглуулагдамал команда гурбан парти хойно хойноһоонь шүүжэ, түрүү һуурида гараа. Ивалгынхид Түнхэндэ 2018 ондо болоһон наадануудта баһа түрүүлээ һэн.

Эрэшүүлэй дунда Хэжэн­гын болон Загарайн айма- гуудай команданууд уулза­жа, талмайн эзэд 3:0 гэһэн тоотойгоор илалта туйлаа.

Дартсаар түрүүшын мүрысөөн

Буряад Уласта энэ спор­тын зүйл һаял хүгжэжэ эхи­лэнхэй. Хэды тиигэбэшье Хүдөөгэй спортын наадануу­дай бүридэлдэ энэ жэл оруу- лагдаба.

- Тус наадануудай удаа дартс шэдэхэ дуратайшуул олошорхол байха. Мүнөө үедэ хэдэн аймагуудта дартс нааданай түбүүд зохёогдон­хой. Тэндэхи тамиршад эндэ түрүүлнэ. Бусад аймагууд удаадахи наадануудта һайн наадагшадтай болоод бай­ха гээд найдагдана, - гэжэ Дартс нааданай федерациин хүтэлбэрилэгшэ Будажап Цоктоев хэлэнэ.

Хэжэнгын аймагта дарт­сын түб байгуулагдаад, хоёр жэлэй хугасаада хүдэлнэ. Хүдөөгэй наадануудта түрүү һуурида гараһан Бэлигто Балданов энэ түбтэ һорилго хэдэг юм. Энэл түбтэ бэ­лэдхэл гарадаг “Долина Кижинги” сониной ахамад редактор Елена Дашидор­жина эхэнэрнүүдэй дунда чемпион боложо тодороо. Буряадай суглуулагда­мал командын бүридэлдэ ородог Ивалгын аймагай түлөөлэгшэ Анна Гунзеновае хойноо үлөөбэ.

Федосеевтэнэй гэр бүлын амжалта

Зэдын аймагай суглуу­лагдамал команда армрест­лингээр бусадһаа үлүү дүн харуулба. Тэдэнэй амжал­та туйлаһандань хэншье гайхаагүй. Сергей Федосе­ев барилдаагаар СССР-эй спортын мастер юм. 2001 ондо тэрэ абсолютна чем­пионой түлөө тулалдаанда диилдэшэһэн намтартай. 21 жэл болоод, Хэжэнгын аймагай тала дайдада нэрэ­еэ дахинаа нэрлүүлбэ. Энэ удаа тэрэ гар тулалдаанда түрүүлжэ гараа. Сергей Ни­колаевич хадаа Буряадһаа уг гарбалтай гар тулалдааша­дай дунда түрүүшын спор­тын мастер болоно.

Басаганиинь Валенти­на суутай тамиршан юм. Дэлхэйн, Европын, Ородой чемпионадуудта шалгарһан армрестлертэй тэмсэхэ хүн олдоогүй. Валентинын наһанай нүхэр Павел Баль­чугов баһа гар тулалдаашан, энэ мүрысөөндэ шангай 2-дохи һуури эзэлээ.

Иигэжэ Федосеевтэнэй гэр бүлэ Зэдын аймагые түрүү һуурида гаргаба.

Сэлэнгын тамиршадай одон ялараа

Бусад дүнгүүд

“Королева спорта” гэжэ алдаршаһан хүнгэн атлети­кээр мүрысөөндэ мэдээжэ тамиршад олоор хабаадаһан байна. Спортын мастернууд Роман Троценко Оксана Ко­тыхова хоёр Загарайн айма­гай түлөө мүрысэжэ, гурба- гурбан алтан медальнуудые абаба. Загарайн аймагай үшөө нэгэ мэдээжэ гэшүүн Ирина Иванова мүн лэ гурба дахин шалгараа, хоёр илалта туйлаа.

Хурамхаанай аймагай хүнгэн атледүүд һүүлэй үедэ суутай тамиршадаар ана- мана тэмсэдэг болонхой. Энэшье удаа тэдэ 10 гаран медаль абажа, командна тоосоондо 2-дохи һуурида гараа.

Канат таталгаар Кабан­скын аймагай суглуулагда­мал команда 10-аад жэлэй хугасаада түрүү һуурияа алданагүй. 1 мянга 200 гаран килограмм шэгнүүртэй най­ман тамиршан гэртээ К-700 трактор шэрэжэ, һорилго хэдэг заншалтай.

Мори урилдаанай мүры- сөөн шэнээр заһабарилаг- даһан ипподром дээрэ эм­хидхэгдээ. Хүлэгүүд зургаан урилдаанда хабаадаа. Ко­мандна тоосоондо Бэшүүрэй аймагай түлөөлэгшэд түрүү һуури эзэлээ. Яруунын бо­лон Зэдын аймагай жолоо- шод шангай һууринуудта гараа.

Шэг зүгөө бэдэрэлгээр мүрысөөн “Хэжэнгэ” гэһэн хүүгэдэй амаралтын лагерь­та үнгэрөө. Федерациин хүтэлбэрилэгшэ Евгений Осиповой хэлэһээр, урил­даанай зүргын карта үшөө 2019 оной һүүл багаар зураг- даһан байна. Тиимэһээ наа- данай эзэд тэндээ һайн һорилго хэжэ, түрүү тамир- шадһаа үлүү дүн харуулаа гү гэжэ хэлсэнэ. Баирма Лодо­ева, Еши-Жалсан Доржиев гэгшэд хубиин тоосоондо түрүүлжэ гараа.

Гиир үргэлгөөр Зага­райн, Кабанскын, Сэлэн­гын, Хяагтын аймагуудай команданууд Буряад ороной мүрысөөнүүдтэ эгээл һайн дүнгүүдые ха­руулдаг. Энэшье удаа тус командын гэшүүд шалгар­жа, адляар медальнуудые хубаажархиһан байна.

Механизатор болон һаалишадай дунда мүрысөөн 2014 онһоо хойшо Хүдөөгэй наадануудай бүридэлдэ оруулагдаа. Кабанскын бо­лон Загарайн аймагуудай түлөөлэгшэд һаалишадай дунда шалгарна. Мүн трак­тористнуудай мүрысөөндэ 2-дохиёо Захааминай айма­гай Солбон Цыбенов чемпи­он боложо шадаа.

Ахын аймаг угтахань

Баяр ёһололой оршон­до Хүдөөгэй наадануудай туг удаадахи эзэндэ дам­жуулагдаба. 2024 ондо зу­най наадан Ахын аймагта үнгэрхөөр хараалагдаба. Харин 2023 оной март һарын эхиндэ үбэлэй наадандаа хүдөөгөөрхин Байгал шада­рай аймагта сугларха юм.

Борис Балдановай болон Денис Слепцовой гэрэл зурагууд.