1057
Чингис Цырендоржиев үбгэн абынгаа дүрэ баряад, “Хэтын жагсаалда” хабаадана
Һүүлэй үедэ түүхэ хазагайруулагдажа, буруу үзэл һургаалай дэлгэржэ байхада, хэсүүл байна даа. “Хэтын жагсаал” гэжэ хүдэлөөнэй сахим һандаргажа, эзэрхэг нацистнуудай зурагуудые табиһан ушар тухай дуулажа, одоо сэдьхэлээ хүдэлгэмөөр. Энэ юундэ иимэ ябадал гарана гээшэб?
Манай үбгэ эсэгэнэрэй, дайшалхы сэрэгшэдэй баатаршалга буруушаалга - мүнхэ дурасхаалыемнай бузарлаһан этэгээдэй үйлэ гээшэ. Чехи гүрэндэ маршал Иван Коневой дурасхаалай хүшөө бузарлалга яагаадшье сагааруулхын аргагүй зэрлиг ааша болоно. Энэ ушараар бидэ, Базарай Цырендоржын 70 гаран үри һадаһад, эрид буруушаажа байһанаа мэдүүлнэбди.
Минии аба Цырендоржо Базаровай Эсэгын дайнда Курска байлдаанай һүүлээр Берлин хотын урдахануур Эльбэ мүрэн хүрөөд ябатарнь, майн 9-дэ Украинын 1-дэхи фронтын командовани руу Иосиф Сталинай шэнэ захирал ерэһэн юм. “Чехословаки гүрэнэй Прага хотодо эхилһэн арадай буһалгаа дарахаяа хэдэн түргэн техникэ, сэрэгшэдээ дары түргэн эльгээгты. Прага хотые СС-эй дивизинүүд эзэмдэжэ, арад зониие зобоожо байна, арад зониие сүлөөлэгты” гэһэн захиралта абахадаа, тэрэл үдэртөө манай сэрэгшэд Прага хотын шадар хүрэжэ ерэһэн юм. Манай абын дайлалдаһан Кутузовай 3-дахи шатын, Богдан Хмельницкиин орденто, Улаан Тугта 1372-дохи полк хархис фашистнартай шанга байлдаанда орожо, бултыень хюдажа, майн 12-то Прага хотые дайсадһаа сүлөөлжэ, тэндэхи арадта эрхэ сүлөө олгуулһан юм.
Абымнай алба хэдэг 29-дэхи гвардейскэ дивизи Прага хотын комендатурада томилогдожо, 1946 он болотор байһан. Манай аба дайнһаа 1945 оной ноябриин 25- да табигдахадаа, “Шэн зоригой түлөө”, “Дайшалхы габьяагай түлөө”, “Германиие илаһанай түлөө” гэһэн гурбан медальтай ерээ һэн. Мүн фронтын командующи Иван Коневой, штабай дарга Иван Петровой, Сэрэгэй соведэй гэшүүн, генерал-майор Крайнековой гар табилгатай хүндэлэлэй тэмдэгтэй бусаа.
Мүнөө 75 жэлэй үнгэрөөд байхада, улаан сэрэгшэдэй ашаар абарагдаһан Прагада маршал Коневой дурасхаалай хүшөө һандаргажа байһан ябадал айхабтар ехээр буруушаанабди.
Энэ юун дээрэһээ болоноб гэхэдэ, 1990-ээд онуудаар бидэ өөһэдөө алдарта түүхэеэ мартажа, баруун гүрэнүүд руу хараад, һайхан байдалтай гэжэ һайхашаан, Европын гүрэнүүдэй, Америкын Холбоотой Штадуудай жэшээгээр байха һэмди гэжэ һанадаг болообди. Хэрбэеэ засаг түрэдэ Владимир Путинай ерээгүй һаань, суверенитедээ алдаһан Украина шэнги гү, али улам доройтоһон байха байгаабди. Манай баяшуул - гүрэнэй мүнгэ эдигшэд баялигаа хилын саана гаргажал байхадань, манай ноёд тэрээниие хурганайнгаа забһараар хараад лэ хэрэглэнэгүй. Энэ ехэ аюултай хэрэг гээшэ. Гүрэнииемнай зосооһоонь эбдэжэ, хүгжэлтэдэмнай һаад татажа байна бшуу. Энээндэ һайн харюу үгэхэ ёһотойбди.
Гүрэнэй сувереннэ политика муушалдаг зон айхабтар ехэ мүнгэтэй байхын хажуугаар элдэб янзын электрон мэдээсэлэй аргануудтай бшуу. Залуушуул энээниие хуу хаража этигэнэ. Һэргылэмжэтэй байха саг ерэнхэй.
Цыбик ЦЫРЕНДОРЖИЕВ, Россиин габьяата багша, дайнай үеын үхибүүн
