Галсан Баабай

Ерэн гурбан ондо Мэргэн хүйхэрни интернадhаа 9-дэхи анги дүүргэһэн тухай аттестат абаад, Тапхарта hая бии болоhон шажанай hургуулида шойро үзэхөө ороод, Сагаалган хүрэтэр түгэд үзэгтэ hураад, согшоной хэды номуудые сээжэлдэжэ байтараа, Сагаан hарын хуралнуудта Хэжэнгынгээ дасан ерээд, Галсан баабайтай нэгэ гэртэ байдаг болоо юм ха. Тиигээд тэрэ нөөхи Тапхараа бусаашгүй. Юундэб гэхэдэ, Галсан баабайн шаби болоод дасандаа үлэшөө. Тэрэ сагта Хэжэнгын дасанда олон үбгэн ламанар сугларжа, hургуулитай байhан.

Орой тээшээ сайгаа уунгаа, Галсан баабай энэ тэрэ юумэ һонирхолтойгоор хөөрэхэ. Томо шэхэтэй Мэргэн хажуудань анхаралтайханаар даа шагнажа hууха.

Зай. Битнай танда хөөрөөдхиһүү.

1916 он. hабхани Ламхай арба нэгэтэй Жамба (Галсан баабай Жамба гэжэ нэрэтэй, Галсан хүбүүтэй, тиихэдэнь Хэжэнгэдэ Галсан баабай гэжэ хэлэдэг) шабияа дахуулаад, Монгол руу Гандантэгченлинг хийд тэргэтэй морёор хэдэн хоног ябажа хүрэбэ. hабхани Ламхайн Багша тагаалал болоод, буяндань гэжэ эдэ хоёрной ерээд, нэгэ танил ламын гэртэ буугаа.

Орой тээшээ Галсан баабайн гороодо гаранхай ябажа байтарнь, урдаhаань үндэр шасар малгайтай, шабар hогтуу лама дуугаа дууланхай, найгажа ябаба. Нилээн гайханхай арба нэгэтэйхэн Жамба гэртээ гүйдэлөөрөө ерээд, Һабхани ламхайда: «Багша-а, түү тэндэхэнэ шал hогтуу лама ябажа байна лэ. Байжа ядажа, найгажа, шасар малгайгаа алдахаа ябана», - гэжэ хэлэн гэhээнь, Багшань Галсан баабайе хэбтүүлээд, шантабын үргөөд эрхеэрээ: «Бэетэй хүн бэе бү гайха! Yйлэтэй хүн үйлэ бү гайха! Оршолоной хүн оршолоноо бү гайха!» - гээд, гурба дахин үзэлэй үбшэнтэйгөөр шабхуурдаа.

Yглөөдэрынь тэрэ нөөхи танил лама шабинартаяа нэгэ айлайда «Юм» уншаха болобо. Галсан баабай дахалсалдаад ошоо юм ха. Yргэбшэнүүдтээ хорин нэгэн боти «Юм» ашаад, хахад үдэр ябажа, тэрэ айлайда хүрэбэ. Томо тогоон соо амтан шүлэ гарганхай, халуун hайхан сайгаар угтаба. Эдеэлээд, сай уугаад Галсан баабай амаргүй «Юм» уншахамнай гэнхэй юумэ hуужа hуутарнь, тэрэ нөөхи танил лама үргэбшэ бүхэнииень үргөөд, hайса hэжэрээд: «Зай, хэрэгтнай бүтэбэ!» - гэхэдэнь, айлай эзэн: «Баярлаа!» - гээд, бүхы ламанарта шиирын модо гартань барюулба. Тиигээд эдэмнэй үргэбшэнүүдээ нюргандаа ашаад, гэдэргээ хахад үдэр гэшхэлжэ гэртээ ерэн сасуу, Галсан баабай Һабхани ламхайда гүйжэ ерээд: «Багша-а! Бидэ нэгэшье хуудаhа уншабагүйлди. Номуудые миин лэ hэжэрээд дүүрэшэбэ лэ. Энэ харыт», - гээд шиирын модо гаргаад, - «Уншалгын зэргэтэй түхээл барюулаа» , - гэн гэhээнь, багшань шабияа хэбтүүлээд, шантабын үргөөд: «Бэетэй хүн бэе бү гайха! Yйлэтэй хүн үйлэ бү гайха! Оршолоной хүн оршолоноо бү гайха!» - гээд, Галсан баабайн шашхатарнь эрхеэрээ үзэлэй үбшэнтэйгөөр гурба дахин шабхуурдаа.

Yглөөдэрынь Галсан баабай хара эртэ бодоод, гороодо гараад ябажа байхадань, Ганданай согшон дуганай үүдэн нээгдээд, Хайлан хурал тараба. Жамбын нилээн hүзэгтэйгөөр эдэ гэлэн, гэсэлнүүдтэ мүргэжэ байтарнь: «Аба-а!» - гэнхэй үхибүүд зарим ламанарта гүйлдэжэ, хүзүүндэнь аhана, зарим ламанар hамгаяа хүтэлөөд ябана. Галсан баабай гайхаад, гэртээ гүйжэ ерээд: «Багша-а! Хайлан хурал тараба! Зарим ламанар үхибүүдтэй, hамгатай байна лэ!» - гэжэ ехээр гайхан гэhээнь, Багшань шабияа хэбтүүлээд: «Бэетэй хүн бэе бү гайха! Yйлэтэй хүн үйлэ бү гайха! Оршолоной хүн оршолоноо бү гайха!» - гээд, шашхатарнь гурба дахин эрхеэрээ шабхуурдаа.

«Иимэ hайхан hургаалда хүртэhэн байналдеэ», - халуун сай Галсан баабайн гартань, гунгарбаа дээрэ зула бадарна, томо шэхэтэй Мэргэн анхарайлтайгаар даа Багшаяа шагнажа hууна...

 

hабхани ламхайн Багшын бэе хайлуулаа. Шарилыень суглуулжа байхадаа, Һабхани ламхай  орооhоной тухай Богдо Зонхобын алтан дүрсэ оложорхёо: «Хөөрхэй Багшамни мэгзэмээ зүрхэндөө шэнгээжэ шадаал даа»,- гэжэ нилээн баярлаа.

Мүнөө Улаан хадын үхэhэд дээрэ hабхани Ламхай Галсан баабай хоёр зэргэлжэ хэбтэдэг. Тээ урдаханань үнгэрhэн үбэл Мэргэн хүйхэрэймни бэе хайлуулаа...