Угаальниг

Юун гээшэб? Юун болооб?

                          Юундэ иихэдээ
                          Бултандаа
                                     Эрьелдэбэб,
                                     Эрьюусэлдэбэб,
                                     Эмхи гуримаа алдаад?
Ажа байдалайнгаа бодолнуудые шиидхэжэ байгаад лэ, нэгэ зогсожо, буряад хэлэндэ оршуулагдаhан, хүүгэдтэ зорюулагдаһан номуудые интернет соо бэдэрбэб. Тиигээд удаан болонгүй http://soyol.ru/culture/books/3858/ иишээ орожо, Цыденжап Жимбиевай энэ хөөрхэн, оршуулагдаһан онтохонтой танилсабаб.

Энэ "Мойдодыр" хадаа ород ба буряад хэлэн дээрэ Нова Принт соо хэблэгдэжэ гараhaн байна.  Энэ номой нара харахын тула олон хүн оролдоо, туһалалсаа. Тэдэнэй тоодо минии багшанар - Жамбалма Дондоковна Жимбуева ба Янжима Цыдендамбаевна Ивахинова. Намда буряад хэлэ литература хоерые түрэл нэгэдэхи  интернат-hургуулида заагаа. Үнэтэй сэнтэй оруулалта хэһэндэнь би ехэ баяртай байнаб. Иимэ багшанартай байһайндаа ехэл омогорхоноб. Хэшээл бүхэн ходо онсо шэнжэтэй, өөрын түсэбтэй байһан. Би энэ хэшээлнүүдтэ ехэл дуратайгаар ошодог һэмби. Түрүүшынхиеэ  мэдээжэ,  илангаяа үхибүүдтэ зорюулагдаһан буряад зохеолнуудтай һургуулида һуража байхадаа танилсаа һэмби.

Манай библиотекэ соо элдэб янзын журналнууд байха, тэдэнэй нэгэниинь "Хараасгай".  Буряадай гүрэнэй университедэй түүхын факультедтэ ном үзэжэ байхадаа, хоер дабхартай гэрэй хажуугаар хэшээлдээ ошогшо  һэмби. Энэ хадаа "Хараасгайн" редакци байһан.  Дээдэ һургуулияа дүүргээд, Анжейтээ танилсажа, (Яруунын залуушуултай нүхэсэдэг байһан) түрүүшынхиеэ тиишээ орожо үзөөб.

Тиигээд мүнөө энээхэн, бүхы жаахан үхибүүдтэ мэдээжэ Корней Чуковскиин "умывальнигые"  Цыденжап Жимбиев ямар дуратайгаар гүнзэгыгөөр оршуулба гээшэб. Уншажа байхада хэлэндэ гое, үгэнүүдниинь зөөлэнөөршье нэгэ талаһаа унана, нүгөө талаһаа, үгэнүүд хүдэлнэ, тэршэгэнэнэ. Уран зохеолшо өөрөө иигэжэ бэшэнэ:

"Минии онтохонууд соо юумэн бүхэн эрьелдэнэ, эршэгэнэнэ, орондоглон унана".

Иигэжэ уншажа байхадаа өөрынгөө хүбүүнэйнгээ тэршэгэр, нэгэ газартаа байжа шадахагүй, ходол нэгэ хэрэгтэй, нэгэл үйлэ хэхэ шадалтай байһыень һананаб.
Ород хэлэн дээрэ уншахада гое ааб даа - хүнгэн, дадамаар. Тиихэдэнь буряад "умывальниг" дүтэ, уран зохеолой дүрэ эли тодоор харуулна, абьяас түрүүлнэ, жаахан уншагшадай һонирхол татана.
Би үшөө энээхэн номыень магазин сооһоо абаагүйб. Тиигээд түргэн бушуу хүбүүндээ энэ номыень харуулжа, танилсуулха гэнэб. Баһал дуратайгаар шагнаха гэжэ найданаб. Этигэнэб. Гэнтэ харан, сээжэлдээдшье абахабди. Иигэжэ буряад хэлэнэйнгээ баялигые, ураниие харуулжа, дура түрүүлхэб, магадгүй.

Хүн бүхы дэлхэй бэедээ багтаана. Тэрэнэй сэдьхэлдэ үнгэрhэн үе саг, элинсэг хулинсагайнь түүхэ, зан заншал hуурижанхай, мүн тэрэниие ерээдүйн үе саг, үри hадаhадынь хүлеэнэ. Тиимэhээ хүн гурбан үеынгээ урда харюусалгатай байhанаа ойлгохо ёhотой” ,

- гэжэ Нобелевскэ шангай лауреат Морис Метерлинк  бэшэhэн юм. 
Энэ үгэнүүд баһа ном соо миинтэ оронхой бэшэ гэжэ һананаб. Юундэб гэхэдэ, буряад хэлэнэй "баян түүхэ, уян нугалбари" үхи хүүгэдтээ үлээхын түлөө, дуугархын түлөө  онтохонуудые, шүлэгүүдые уншажал, энээхэн холбоо харюусалга түрүүлнэбди.
Анхаралтайгаар энэ ном уншабал, таанад гое зурагуудые харахат.  Зурагуудыень уран зурааша Рыгзэма Жимбиева Анжей хүбүүнтэеэ бүтээбэ. Мэдээжэ уран зохёолшо Самуил Маршак иигэжэ хэлээ:

Хүүгэдэй ном хадаа уран зохёолшо ба уран зураашын хамтын ажал гээшэ».

Энээхэн номой зурагууд шүлэгэй мүрнүүдэй дулааниие эли тодоор харуулна, уран зохёолой дүрэ ойлгуулна.
"Yхибүүднай маанадай ухаан бодол гүнзэгырүүлнэ, бидэ үхибүүдэйнгээ хуби заяаень өөрынгөө жэшээгээр, бодолоор элирүүлнэбди" гэжэ ном соонь энэ проект баталhан Корней Чуковскиин зээ Елена Цезаревна Цыденжап Жимбиевэй зээ хүбүүн Анжей Цыденжапович хоёр бэшэнэ.

#ном #үхибүүдэйном #цыденжапжимбиев #корнейчуковский #угаальниг #мойдодыр