Зорюута зохёогдоогүй ушарнууд

     Хүндэтэ манай уншагшад, харагшад! Мүнөөдэр «Театрай хуудаһан» блогтоо манай театрай зүжэгшэдэй хөөрэһэн һонин ушарнуудые танайнгаа анхаралда дурадханабди. Зүжэгшэдэй ажалайнь намтар соо элдэб харагдаа үзэгдөөгүй, найруулан зохёогдоогүй ушарнууд, үйлэ хэрэгүүд боложол, дайралдажал байдагыень булта мэдэнэт, тухайлнат. Хүшэгын саанахи, хүшэгын наанахи зарим энеэдэтэй түүхэнүүдые һонирхон уншахыетнай уринабди!

Саян Жамбалов, Буряад Уласай арадай зүжэгшэн: - 1990 –д онуудай үе саг, бидэ тиихэдэ 2-3 жэл хүдэлһэн залуу артистнар ябаабди. Тэрэ үедэ хоёр- гурбан һараар гастрольдо гарадаг заншалтай һэмди. Бүхы театрай зүжэгшэдэй бүлгэм хэдэн тээшээ таража хубаараад, хэдэн зүг тээшэ шэглэн гарахаш. Автобус соогоо бүхы юумэеэ тээгээд, амһарта жэмһэртээ, аяга табаагаа, харгыда үшөө хэрэгтэй болодог хэрэгсэлнүүдээ абаад ябахаш. Би тиихэдэ автобусоо гоёор шэмэглээб, театрайнгаа нэрэ гурбан хэлэн дээрэ – ород, буряад, хууша-монгол дээрэ бэшээд, үүдыень досоо талаһаань Жамсаран бурханай дүрэ зурагаар шэмэглээ һэм. Тэрэ үедэ автобусыемнай холоһоо танихаар байха, Бурдрам ерээ!
Ехэ басаган Сойжинмнай хоёрхон лэ наһатай байгаа, абаад ябадаг байгаабди, шэрхи болошоһон, Эржена бидэ хоёрой үбэр дээрэ хэбтээд лэ, унтаад ябаха. Нэгэтэ бидэ Дамба-Дугар Бочиктоевай ударидалга доро Захаамин, Зэдэ аймагууд руу шэглээд, хүдөөгэй олон нютагуудаар гастролёор дамжан гарабабди. Зунай ааяма халуун үдэрнүүд, тэрэ зун ехэ
батаганаатай жэл байгаа һэн. Нэгэ үдэшэ тоглолтомнай үнгэржэ байна. Номероо харуулжа байхадамнай, аляаһа батаганаан ама хамар руумнай орожо, үйлэ майла хэдэг байха. Бидэ, залуушуул, гитара доро дуу дуулаад тайзанһаа буубабди. Удаадахи номерто Дамба-Дугар Доржиевичнай гаража «Тэнгэриин одон» гэһэн дуу гүйсэдхэхэ байба. Харахадамнай, аляаһа батаганаатай тэмсэжэ байжа дуулана. Ехэ гоёор «Нюдэн соомни носыш, Тэнгэриин одон!» гэжэ хангюурдажа байтарынь, нюдэн соонь батаганаан ниидээд оршобол даа. Дамба-Дугар Доржиевичнай ёһотой зүжэгшэн, нэгэшье тэбэдэнгүйгөөр, шадамар гэгшээр тэрэ батаганагаа тэрэ доронь гаргаад, няс байса шала дээрэ шэдэжэрхёод, - Нангин туяа сасыш, Тэнгэриин одон! – гээд саашаа бузар дорюунаар дуугаа үргэлжэлүүлээ бэлэй. Бидэ ехээр хүхилдөө һэмди, энеэдэтэйшье, һониншье байгаа һэн. Энэ ушараа оло дахин һанаад, саашаа харгынгаа утые шэмэглэн, «Нюдэн соомни носыш, Тэнгэриин одон!» гээд лэ энеэлдэжэ байжа ябаа һэмди.

Биликто Дамбаев, Буряад Уласай арадай зүжэгшэн: 2000-аад онуудаар «Оловянные кольца Альманзора» гэжэ үхибүүдтэ зорюулагдаһан зүжэг наадажа байгаабди. Би нэгэ садовник боложо наададаг байгааб, тиигээд зүжэгэйнгээ удхаар, эди шэдитэ үйлэ болоод, гэнтэ би гоё тайжа, принц боложо хубилдаг байгааб. Заа, ехээр һалхи шуурган бодоод лэ, шаг шууяан һүүеэн болоод, тайзанмнай эрьелдэбэ. Үмдөөд байһан шляпаяа, паригаа абажа шэдээд, гоё тайжа болоод лэ гарашабаб. Тайзанда дүтэ байһан нэгэ басаган ехэл голхорһон хоолойгоор: - Ааа, бурят, что ли? – гэжэ шангаар дуугарба. Тэрэ басагахан ехэл урмаа хухараа гэжэ ойлгоо һэм. Нэгэтэ гастролёор Захаамин гараад, соёлой ордон соо үдэшэ хүн зон дүүрэн сугларанхай «Шэнэ һамган» гэжэ зүжэг харанад, бидэ нааданабди. Зүжэгэй удхын ёһоор, би нэгэ архиншаниие наададаг байгааб, архиһаа боложо һамгаяа зобоодог, гэр бүлэдөө хохидол асардаг хүниие. Тиигээд гэнтэ ухаа орожо, архияа хаяха гэжэ шидээд, канистраар дүүрэн байһан архияа адхажа эхилбэб. Хэдэн канистр архи дуугаржа байжа адханаб. Гэнтэ зал сооһоо бүһэтэй хүнэй хоолойгоор: - Һүүе, ши яажа байнабши!? - гэжэ хашхараан дуулдашаба – энэ архияа юундэ адхажа байна гээшэбши? - гэбэ. Тиихэдэнь, урдаһаань: - Адхаг лэ! Хэндэ хэрэгтэй энэ архи юм бэ!? – гэжэ эхэнэр хүнэй хоолой һүхирөө һэн. Тэдэ хоёрнай гэнтэ ехээр арсалдажа, хүн зон энеэдэн болоо юм ааб даа. Хүдөө нютагуудта наадахадашни, зүжэгэйшни оршон руу иижэ шэнгэшөөд, нээрээ, мүнөө бодото дээрээ боложо байһан үйлэ шэнгеэр харагшад абадаг зантай. Тиихэдэнь, манда, зүжэгшэдтэ, хэды урматайб, харагшын иимэ анхарал ажалайшни үндэр сэгнэлтэ болоно ха юм.

Чимит Дондоков: Оюутан ябаха сагтаа «Белое облако Чингисхана» гэһэн зүжэгөө дээдэ һургуулиингаа тайзан дээрэ наадажа байнабди: би - Чингисхаание, Лосолма Протасова – Оүлэниие, Баир Протасов - сэрэгшые. Баир газааһаа орожо ерэхэмни, нэгэ модоор намайе мүр дээрэмни сохихо, бинь унаха ёһотой байгааб. Тэрэ сохихо модониинь хухалаатай, сабуугаар няалгаатай, сохиходонь хухарха ёһотой байгаа. Минии мүрэй хойно, сохихо газартань, багахан хуяг хубсаһан доромни няалгаатай. Тиигээд Баирнай
орожо ерэһээр лэ, намайгаа духа руумни тэрэ модоороо бүхы байһан хүсөөрөө сохижорхибо гээшэл даа. Юундэ тиигэһэн юм бэ, мэгдэһэн байгаа юм гү, мүнөө мартагдаа. Тэрэ модониинь дүрбэн хуби боложо хухараа һэн, харин, би тэндэ үнэхөөрөө мэдээгээ алдаад, унааб. Тиигээд зүжэгэй ябасаар, булта намайе барижа, хүлихэ ёһоороо барижа, хүл гарыемни уяба, хүлибэ. Минии духаһаамни шуһан гоожожо байгша һэн. Тиигээд саашаа үшөө ушарнууд дүүрээгүй. Лосолма, Оүлэн хатан, хутага баряад лэ, гэрэйнгээ богоһо дээрэ хүниие алажа болодоггүй юм гэжэ хэлэһэн бэеэрээ, намайе сүлөөлэн, тэрэ аргамжануудые отолхо ёһотой байгаа. Тэрэ хутагаараа аргамжа отолжо байнаб гэжэ һанаад, амиды арһа мяхыемни отологшо һэн, мүнөөшье болотор отолһон газартань яра шарха хүлдэмни байдаг. Иигэжэ, шуһа уһа гарган, намайгаа шүүд лэ алаагүй тэрэ зүжэгөө наадажа дүүргээ һэмди.

Ада Ошорова: Би баһал «Белое облако Чингисхана» гэһэн дипломно зүжэгтэ хабаатай ушар бүхы наһан соогоо мартахагүйб. Ехээр ханяад хүрэжэ, бронхидтоод, халууржа байгааб. Арвид Михайлович Зеланд багшадаа хонходоод, ошожо шадахагүйб, унахаб гэхэдэмни, артист мэргэжэл шэлэһэн хойноо ерэ гэбэ. Артист хүн зүжэгтөө ганса шалтагаар ерэдэггүй юм, өөрөө гэнтэ наһа барашоо һаа... гэжэ заадаг байгаа. Арай гэжэ, шүдөө зуугаад лэ, суглараад ошобоб. Метро соо шуһанайм дараса унаад, мэдээгээ алдахамни гэжэ ойлгоходоо, шарфаяа орёожо орёожо, гэдэһэндээ хээд лэ, хээлитэй эхэнэр болооб. Тиихэдэмни нэгэ бүһэтэй хүн хүл дээрээ бодожо, намайе һууридаа һуулгаа. Кондуктор эхэнэр намда һанаагаа зобоо һэн. Һургуулидаа хүрэжэ, зүжэгтөө бэлдэбэб. Хоахчин Алтун хоёрой рольнуудые гүйсэдхэдэг байгааб. Хоахчин гааһа татаха ёһотой, тэрэ гааһаа татаад, утааень һороходоо, амимни хаагдажа, үзэгдэлөө арай гэжэ наадажа дүүргээб. Тайзанай саана ороходомни, суг һурадаг астматик басаган хүхэ сагаан болошоод байһан намда хоолой руумни эмээ сасажа абараа, уудаг эмээ уулгаа. Тиигэжэ бараг болооб. Түгэсхэлэй дохилгодо гараад лэ, зүжэгөө наадажа, хүхюутэйнүүд,
нүхэдөөрөө булта хамтын байрадаа метрогоор ябаабди. Бү болыш гэхэдээ, тэрэл кондуктор һамгатаяа уулзашооб, намайе ехэ һониноор хараад үлөө бэлэй, гэдэһэниинь хаана гээшэб гэжэ гайхаа һэн бэзэ...

Номин Цыренжапова: Бидэ «Мой бедный Марат» гэһэн Джемма Николаевна Баторова багшынгаа табиһан зүжэг «Фениксын» тайзан дээрэ наадажа байгаабди. Константин Осодоевтай нэгэ үзэгдэлдэ гараад, би мэгдэһэндээ үгэнүүдээ мартажархёоб. Костиин наадажа байһан хүбүүнһээ: – Ши хаана тогтообши? – гэжэ һураха байгааб. Костя үгэнүүдээ мартажархёо гэжэ ойлгоод: - Ши намһаа хаана тогтообиб гэжэ һурахаяа һананагүй гүш? – гэжэ асуухадань, ехэ баяртайгаар үгэнүүдээ һанажа, ролингоо зүргэ руу бусаа һэм. Энеэдэтэй ушарнууд яһала болодог байгаа. «Ухаанда орошогүй ушар» гэжэ дипломно зүжэг наадахадаа, Базаров Алдарнай үмдэнэйнгээ замаг замагдаагүй, тэндэһээнь самсань сайжа, бултайжа гарашаһан наадаа. Харагшад тиимэ герой, зорёон тиигээд гарана гэжэ һанаад, энеэлдээ, харин Алдарнай юушье мэдээгүй. Харагшадай танхим соо һууһан минии эжы ойлгоод, гарай утаһаар бэшээдшье үзөө, теэд зүжэг наадажа байхадаа хаана гарай утаһа хаража байхабши даа.

Намжилма Цыденова, Буряад драмын театрай уран зохёолой таһагай мэргэжэлтэн бэшэжэ абаба.