Улаан-Үдэдэ үндыһэн аад...

Аба эжынгээ һайгаар...

2018 ондо дээдэ һургуулияа дүүргэмсээрээ, Алдар Очиров хүбүүн Улаан-Үдэ хотоһоо холо бэшэ Загарайн аймагай Асагад һуурин шадар хүдөө ажахы байгуулаад, урагшатай хүдэлжэ байна. Сагаан толгойтой казах үүлтэрэй үхэр мал үсхэбэрилхэһөө гадна, орооһото ургамалнуудые тарижа, тэжээл бэлдэдэг юм.

Бүхыдөө 674 гектар талмайда шэниисэ, тэжээлэй ургамалнуудые һуулгадагбди. Үхэр малаа жэлэй дүрбэн сагта тобир тарган ябуулхын тула һайн шанартай тэжээл ехээр хуряажа бэлдэхэ хэрэгтэй ха юм даа. Нёдондо үрэжэлтэй байжа, шэниисэмнай яһала һайнаар ургаа. Түрүүн жэлнүүдтэ тэжээлэй шэниисэ хуряажа абадаг һаа, үнгэрэгшэ намар хилээмэ бариха һайн шанартай талха хуряагаабди. Юрэдөө, хэхэ ажал ехэ, түсэбүүд амаргүй даа, - гэжэ Алдар Очиров абаһаар хөөрэнэ.

Оройдоол 5 жэлэй урдахана 30 толгой эбэртэ бодо мал хаража эхилһэн аад, мүнөө тэдэнэйнгээ тоо толгой 200-да хүргэжэ ябана. Эдэ жэлнүүдэй хугасаада хэдэн олон трактор, комбайн, машинануудые худалдажа абаа. Оролдожо хүдэлһэн хүн «ороолон» болодог гэһэн урданай үгэ дэмы бэшэ ха даа.

Хэншье һаа дуратай ажалаа эрхилээд ябабал, ямаршье һалбарида амжалта туйладаг ха юм. Үнэн дээрээ хүдөө ажахын һалбарида хүдэлхэдэ, өөртэмни угаа һонин. Үдэр бүри шахуу шэнэ юумэ мэдэхэ болоноб, - гэжэ залуу малшан хэлээд, үшөө иигэжэ дээрэнь нэмэнэ: - Сэхыень хэлэхэдэ, аба эжымни өөрынгөө зүрхэндэ дүтэ, дуратай ажал хэхэ арга намда үгөө ха юм даа. Һургуули дүүргэжэ ерэхэдэмни, энэ буусада хүдэлжэ байһан ажахы байгаа. Тэрэниие эжымни эрхилжэ ябуулдаг һэн. Тэрэл һайн үндэһэн дээрэ гүрэнэй туһаламжаар энэ болотороо ургаабди. Оршон үедэ хооһон газар дээрэ ерээд, ажахы зохёохо гээшэ худал. Гүрэнэй туһаламжа яһала һайн тэдхэмжэ болодог.

Хүдөө нютагта һонин

Һонин гэхэдэ, зураглалаймнай герой Улаан-Үдэ хотодо түрэһэн, эндээл ургаһан хүн. Тэрэ хүдөө ажал эрхилжэ эхилтэрээ, үхэр мал, талха таряан тухай һайн мэдэсэ үгы байгаа гэхэдэ болохо. Мүнөө энээхэн үнгэрһэн 5 жэлэй хугасаада яһала дүршэлтэй ажалшан боложо ябана.

Аба эжымни хүдөөһөө уг гарбалтай, би хотодо эрэ болоһон хүм даа. Намайе таниха зон, хамта үндыһэн нүхэдни малшан болохо гэжэ ямаршье зүүдэндээ харахагүй байгаа. Хүдөөдэ хүдэлжэ эхилхэдэмни, намайе ухаагаа һамараа гэжэ ойлгоо (энеэнэ). Энэ һалбарида хүдэлхэ гээшэмнай жэлэй дүрбэн сагта амаралтагүй ажал гэжэ ойлгонот. Ажалайнгаа халуун хаһада хээрэ талада хонохо, заримдаа унтангүй үнгэргэхэ ушар болодог. Шиидхэхэ асуудалнууд элдэб тээһээ бууха. Саарһанай ажал гээшэмнай амаргүй даа, тэрэнээ сагтань бүтээжэ шадаагүй һаа, тэдхэмжэ, туһаламжада хүртэхэгүйш. Тобшохоноор хөөрэхэдэ, иимэл даа. Харин хүнэй нюдэндэ харагдаагүй хүдэлмэри обоо. Бидэ, хүдөө ажалшад, олоо болоһон мүнгэеэ ажахынгаа хүгжэлтэдэ оруулнабди. Жэшээнь, бидэ мүнөө үрэһэеэ үтэгжүүлхэ хэрэгсэл худалдан абаабди, - гэжэ хүдөө ажалшан Алдар Робертович хөөрэнэ.

Хүдөө ажалай хэр хүндые та өөһэдөө хуу ойлгожо байна ха юмта даа. Теэд бүхы юумэ һайн тээшэнь һанаад, бүтэхэ тээшэнь хараад ябабал, ямаршье ажал урагшалдаг. Алдар Очиров өөрөө ехэл хүхюутэй, зугаатай, түбһэн юумэнһээ гайхаад орхихогүй зантай хүбүүн. Улаан-Үдын эгээл түрүү һургуулинуудай нэгэн болохо 59-дэхи гимнази эрхимүүдэй тоодо дүүргэһэн шаби. Һургуулида үзэхэ үедөө тоо бодолгоор Буряад Уласайнгаа хэдэн олимпиадануудые шүүхэһээ гадна, Россиин хэмжээнэй мүрысөөнүүдтэ хэды дахин шалгарһан байха юм. Тэрэнэйнгээ һүүлээр Алдар Москвада мэдээжэ РУДН-дэ экономистын мэргэжэлдэ һуража, амжалтатай түгэсхөө. Орнойнгоо ниислэлдэ ямаршье эмхинүүдтэ ажалда ороод, сагаан самса үмдөөд, дулаан газарта хүдэлхэ дүүрэн арга боломжотой аад...

Хэн нэгэмнай хүдөө ажахын һалбарида хүдэлхэ ёһотой ха юм. Бултадаа «дулаан газар» бэдэрээд ябаа һаамнай, хэнэй бэлдэһэн мяха шүлэн, хилээмэ талхан, үбһэ ногоон манай шэрээ дээрэ гарахаб? Мүнөө хүдэлжэ байгаа трактористнууд, комбайнернуудай наһанайнгаа амаралтада гарахадань, тэдэниие халаха зониие олохонь бэрхэтэй саг ерэхэеэ байна. Хабар намарайнгаа ажалнуудта ахамад наһатаниие хабаадуулжа хүдэлгүүлнэбди. Минии наһанай зон хүдөө ажахын һалбарида хурга дарама үсөөн гэхэ байнаб. Эхэ оронойнгоо ниислэл хотодо хүдэлхэ дүүрэн арга байгаа. Жэшээнь, мэдээжэ уласхоорондын Deloitte («Делойт») эмхидэ хүдэлхөөр урилга абаад байгааб. Би юрэ жэшээ болгожо хөөрэнэб даа, нэгэшье һайрхана бэшэб, - гэжэ Алдар хэлэнэ.

Ажалшад, хараа бодолнууд

Буряад арадайнгаа жэнхэни ажал һэргээжэ байһан хүбүүндэ түсэбынь асари ехэ. Мяхалиг үүлтэрэй үхэр малайнгаа тоо олошоруулхаһаа наана һү үйлэдбэрилгын һалбарида ажаллаха һанаатай. Талха таряанайнгаашье талмай үргэдхэбэл дуратай. Теэд...

Манай хажуугаархи газарнууднай хуу хубаагданхай, эзэдтэй болонхойнууд. Малаа харадаг буусамнай Асагадта һаань, таряагаа Шэнэ-Бэрээн нютагта хаянабди. Үшөө ехэ таряа ургуулха һанаан, арга шадалшье байна. Теэд һайн шанартай газарнууднай үнинэй эзэдтэй. Энэ жэл багаханааршье һаа, морхооб һуулгаад, хаража үзэе, - гэнэ таряаша малшан.

Хүдэлхэ ажалшадай талаар асуухада, иимэ харюутай:

Мүнөө мал хараха хүдэлмэришэдые бэдэржэ байһанаа ерэбэб. Хахад жэлэй болзороор хүдэлхэеэ ерэһэн 2 ажалшадаймнай ябаха сагынь дүтэлжэ байна. Хүндэ байдалда ороһон зоной дундаһаа ажалшадые бэдэрхэ саг ерэдэг. Һайнаар мүнгэ түлэбэл, ажалшад ерэнгүй яахаб даа. Урагшатай, нюдэндөө галтай зондо хэдышье мүнгэ түлэхэнь хайратай бэшэ. Өөрөө заримдаа трактор, машинын жолоодо һууха һанаан гараад ерэдэг. Үшөө тиихэдэ эжы абамни хэмжүүргүй ехэ туһа хүргэдэг даа.

Шулуун дээрэ түрэжэ үндыһэн хүбүүхэн аад, табан хушуун малайнгаа нэгыень үдхэжэ байхадань, һониншье, бахархамааршье. Түрэл Буряад оронойнгоо хүгжэлтэдэ аһан оролдожо хүдэлжэ байһан Алдар Робертович Очировай ажахы бүри үргэдхэгдэжэ, хүгжэн һалбархань дамжаггүй.