Хүүгэд наһандам хүтэлэн бусааһандал...

Эхэhээ унаhан 
Энээхэн газарни - тоонтомни, 
Энхэ нангин гуламтамни! 
Амидаралаймни 
Түрүүшын тэмсэл - тоонтомни, 
Аян замаймни 
Алхам зүргэ - тоонтомни! 

Үзэсхэлэнтэ hайхан гушан гур­бан гулбай ехэ нууртай Яруу- нын аймаг эрхим бэлигтэй хүбүүд басагадаар баян дэлгэр. Тэдэ олоной дунда нютаг ороноо заха хизааргүй холуур суурхуулhан хүбүүн Ширап-Жамсо Цырендондокович Раднаев - Буряадай габьяата уран зурааша, Ц.Сампиловай нэрэмжэтэ шангай лауреат – оролсохол ёһоороо оролсоно.

Ширап-Жамсо дархан бодонгууд угай Цырендондок Очирович Дул­сан Жигмитовна хоёрой гэр бүлэдэ 1958 ондо Яруунын аймагай Улхасаа нютагта түрэhэн намтартай. «Абамни түрэхэ гарахаhаа хойшо нюдэ муутай байhан. Харин эжымни хүдөөгэй мал ажалда hаалишанаар хүдэлдэг hэн», - гээд, Ширап-Жамсо Цырендондо­кович эжы аба хоёроо дулааханаар дурсана.

Ширап-Жамсо жааhаа хойшо хүдөө ажалда аргагүй бэрхэ, гартаа дүйтэй, ямаршье ажал хүнгэн сол­боноор хэдэг байhан. Абань Хори, Ярууна, Хэжэнгэ гурбан аймагай нюдэ муутай зоной бүлгэмэй гэшүүн байгаа. Хүгжэм наадаха, арадай дуу­нуудые дуулаха дуратайень дэмжэжэ, энэ бүлгэм лимбэ, морин хуур үгэhэн ха. Тиигэжэ гэртээ сүлөө сагтаа абань хүүгэдтээ hайхан буряад хүгжэм наа­дажа, жааhаань хойшо хүгжэм дуунда дуратай болгоhон.

Ширап-Жамсо hургуулияа дүүргээд, нүхэдэйнгөө инженер, багша, эмшэнэй мэргэжэлнүүдые шэлэжэ байхадань, Буряадай баг­шанарай училищиин уран зурагай таhагта орохо гэжэ шиидэhэн. Саа­шадаа сэрэгэй алба гаража ерээд, 23 наhатайдаа Красноярскын Урлалай дээдэ hургуули дүүргээд, удаань Россиин Уран hайханай академидэ Левитан багшын ударидалга доро мэргэжэлээ дээшэлүүлһэн. Иигэжэ Ширап-Жамсо уран зураашан мэргэ­жэлтэй болоhон намтартай.

Тэрэ сагhаа хойшо уран зураа­шымнай ажал үргэн дэлисэтэйгээр һалбаржа, олон тоото уран зурагай выставкэнүүдынь дэлгээгдэжэ эхилээ.

«Ширап-Жамсо Раднаевай зурагууд Буряадай уран зураашадай бүтээлнүүдһээ онсо илгаатай, өөрын маягтай. Имагтал хөөрхэн хүүгэдэй юртэмсэ зураглаһан, ямар нэгэн зүүдэн мэтэ ажабайдалтай холбоотой, эхын дуранhаа эхи абаhан шэнги дулаахан байдаг. Эдэ зурагуудые Ширап-Жамсо Раднаев өөрынгөө гурбан басагадайнгаа дүрсэ түхэлhөө абажа зураhан гээд, олон тоото мэргэжэлтэд тэмдэглэнэ.

Тоонто нютагайнь тала дайда, гол нуурнууд, ой модон үнгэ зүhөөрөө hайханшье hаань, уран зурааша ехэнхидээ хүрин, боро шара - аргагүй даруухан үнгэнүүдые хэрэглэдэг. Ширап-Жамсо Цырендондокович юумэн бүхэниие нарин гүнзэгыгөөр харадаг, ажагладаг, тиимэhээ зура­гуудынь зөөлэхэн, даруу, намдуухан шэнжэтэй гээд тэмдэглэхээр.

Ширап-Жамсо Цырендондокович ганса уран зураашан бэшэ, харин олон жэлнүүдэй хугасаа соо Буряадай багшанарай колледждо зурагай ба черчениин багша болохо үхибүүдтэ ном зааhан намтартай.

Уран зураашын зурагуудай үзэсхэлэнгүүд хаа-хаанагүй дэлгээг­дэжэ, арад зоной анхарал татаһаар. Эдэ олон выставкэнүүдыень тооло­бол:

- 1989 ондо Москва хотодо РСФСР-эй автономно уласуудай үзэсхэлэн;

- 1990-1991 онуудhаа эхил­жэ, бүхэроссиин ба зонын үзэсхэлэнгүүд;

- 1990 ондо Якутск хотодо;

- 1993 ондо Киев хотодо;

- 1996 ондо Москва хотодо Буряа­дай Соёлой үдэрнүүдэй хэмжээн­дэ эмхидхэгдэһэн үзэсхэлэн;

- 1997 ондо Хабаровск хотодо;

- 2003 ондо Москва хотодо Уран зураашадай түб байшанда түрүүшынгээ хубиин үзэсхэлэн эмхидхэһэн;

- 2007 ондо Москва хотодо «Хан­халаев» гэһэн галерейдэ;

- 2008 ондо Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ Уран һайханай музей соо хубиин үзэсхэлэн дэлгээһэн;

- 2011 оной декабрь hарада Эрхүү хотын Уран һайханай музей соо 40 гаран ажалаа дэлгээжэ, зониие баясуулhан, энэл сагта «Арт-Москва», «Арт-Майами» үзэсхэлэнгүүд дэлгээгдэhэн;

- 2012 ондо Улаан-Үдэдэ хубиин үзэсхэлэн эмхидхээ;

- 2015 оной ноябрь hара соо Москва хотодо «Ханхалаев» гэһэн галерейдэ «15 лет степной нирва­ны» («Талын нирваанай 15 жэл») гэhэн үзэсхэлэн үнгэргөө;

- 2017 оной июль hарада «Хан­халаев» гэһэн галерей Дурна зүгэй гүрэнэй музейдэ «Степные истории» («Талын түүхэ») гэһэн үзэсхэлэн дэлгээhэн;

- 2018 ондо Эрхүү хотодо Брон­штейнэй галерейдэ «Завтра будет теплый день» («Үглөөдэр дулаахан үдэр болохо») гэhэн үзэсхэлэн дэлгээгээ.

- Хитад, Монгол оронуудаар оло дахин выставкэ дэлгээгдэhэн;

2023 оной июниин 14-дэ Шэтэ хотодо Үбэр Байгалай 3-дахи улас­хоорондын биеннале үнгэргэгдэжэ, тэндэ Саха (Яхад) Улас, Үбэр Байгалай хизаар, Буряад Улас ба Хитад, Монгол гүрэнүүдэй уран зурааша бэлигтэн сугларжа, хэжэ байhан ажалнуудаа зондо харуулаа. Энэ ехэ хэмжээ ябу­улгын дүнгөөр Ширап-Жамсо Цырен­дондокович Раднаев Гран-при шанда хүртэжэ, 2024 ондо персональна выставкэеэ дэлгээхэ эрхэтэй болоо.

Ширап-Жамсо Цырендондокови­чой уран зурагуудынь Ц.Сампиловай нэрэмжэтэ музейдэ, Уж хотын гале­рейдэ, Саха-Яхадта, Москва хотын «РОСИЗО» жасануудта хадагалаг­дажа байна. Гадна Израиль, Итали гүрэнүүдэй үмсын зурагуудай суглу­улбаринуудта ажалнуудынь оронхой. Манай Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Самбуевич Цыденов баhал хэдэн зурагуудыень абаhан. Ширап- Жамсо Раднаевай хэжэ ябаhан ажал иимэ үндэр сэгнэлтэдэ хүртэжэ байhандань маша ехээр баясахаар.

Сентябрь hарын 18-да Ширап- Жамсо Цырендондокович 65 наhанайнгаа ойе тэмдэглэхэеэ байна. Энэ хүн олон нүхэдтэй, нютаг зондоо хүндэтэй, үндэр нэрэ солотой. Энээ­хэн наhандаа эрэ хүнэй хэхэ уялгые дүүрэн, бүрин түгэд бэелүүлэнхэй. Наhанайнгаа далайе хамта гаталжа ябаhан Дулма Базаровна нүхэртэеэ гурбан hайхан басагадаа гарыень ганзагада, хүлыень дүрөөдэ хүргэжэ, гэр бүлэ болгожо, наhанайнь үргэн харгыда гаргажа, аша зээнэрээ хара­жа, жаргаха сагтаа ерэнхэй.

Он жэлэй ошохо бүри оюун бэлигээ хурсадхажа, сээжын гүнзэгы изагуурhаа эхи абажа мүндэлhэн, сэлюун үргэн дэлисэтэй зураг бүхэнөө бадаруулан ябаг лэ!

Соёлма БАДМАЕВА, И.Калашниковай нэрэмжэтэ номой сангай ахамад мэргэжэлтэн

Алхам зүргэ - тоонтомни!