Бүтээлнүүдынь мүнхэ

Даша Дамбаев Сэлэнгын ай­магай Харганаа һууринһаа уг гарбалтай юм. Ханда Цы­ретаровна эгэшэнь дүү хүбүүнэйнгээ эртэ наһанһаа ошоходонь, түрэл ню­тагтаа өөрынгөө гэр соо музей нээ­жэ, олон жэлэй хугасаада нэрыень мүнхэлжэ ябаа.

- Манай Харганаа нютаг Сэлэнгын аймагай эхин болоно. Иишээ аянша­лагшад олоороо ерэжэ, Даша Дам­баевай музейдэ ородог, хүшөөдэнь мүргэдэг заншалтай. Хэдэн жэлэй саана соёлой байшанай газаа дурас­хаалай самбар үлгэгдөө һэн. Энэ хадаа Харганаагай ажаһуугшадай үнэн зүрхэнһөө, сагаан һанаагаараа суутай бэрхэ хүбүүгээ дэмжэжэ бай­дагыень харуулна. Үнгэрһэн апрель һарада оройдоол 100 гаран хүнтэй Харганаа нютагтамнай томо гэг­шын һайндэр эмхидхэгдээ. Соёлой байшан соо дуушадай урилдаанда эдиршье, наһатайшье хабаадагшад суглараа. Суута Галина Шойдагба­ева түрүүтэй үндэр нэрэ солотой артистнарһаа бүридэһэн шүүгшэдэй комисси хүдэлөө. Энэл үедэ һургуулиин танхим соо бүхы Сэлэн­гын аймагай нютаг һууринуудһаа сугларһан үхибүүд Даша Дамбаевай шүлэгүүдые уранаар уншажа байгаа. Эдэ бүгэдые угтан абаһан нютагаар­хидаараа одоол омогорхооб, - гэжэ уран зохёолшо Нина Ленхобоева- Артугаева үдэшын үедэ баяраа мэдүүлнэ һэн.

Нина Токтохоевна уран зохёол­шонтой эдир залуу наһанһаа танил юм. Дээдэ һургуулиин оюутан ябаад, түрэл Харганаадаа практика гаража, Даша Цыретаровичтай уулзаһанаа сугларагшадта дурсан хөөрэбэ.

- Бидэ 4-дэхи курсын оюутад Бу- ряадай 1-дэхи интернат-һургуулида практика гарахаяа эльгээгдээ һэмди. Эгээл энэ үедэ Харганаагай һургуулиин хүтэлбэрилэгшэд, «ород хэлэ заажа шадаха оюутадые маа­надтаа эльгээгыт» гэжэ Сергей Шаг­жиевич Чагдуровта хандаһан байна. Практикыемнай хүтэлбэрилэгшэ Цей-Жаб Цыдыпович Цыдыповтэй хэлсэһэнэй удаа Зинаида Сосо­ровна Дашинимаева бидэ хоёрые Харганаа эльгээһэн байна. Багшын ажалда хамсыгаа шуун орожо, одоол шанга туршалга гараабди даа. Ханда Цыретаровна һургуулиин захиралаар хүдэлдэг байгаа. Даша дүү хүбүүниинь хээтэйдээ ерэжэ, багшанарай амарха таһалга соо урагша, хойшоо ябажа байгаад, шүлэгөө зохёохо, уран гоёор хэлэдэг байһыень эли һанагшаб. Гол шаг­нагшадынь бидэ, залуу багшанар, болодог һэмди. Хүнэй зүрхэ сэдьхэл хүдэлгөөмэ шүлэгүүдые одоол иимэ бэлигтэй хүн зохёодог юм гэжэ ойлгожо, гайхан шагнажа һуудаг бэлэйбди. 1975 ондо 5-дахи курсын оюутад болоод ябахадамнай, Даша Цыретарович наһа бараа гээд, тон ехээр уйдаа һэмди, - гэжэ Нина Ленхобоева-Артугаева дурсан, һанамжаараа хубаалдана.

Мэдээжэ уран зохёолшон Даша Дамбаев оройдоол 37 наһа хүрөөд, энэ дэлхэйтэй хахасаа бэлэй. Буряад Уласай Уран зохёолшодой холбоо­ной түрүүлэгшэ Сергей Доржиевай хэлэһээр, үнэн дээрээ иимэ бэлигтэй хүнүүд дэлхэй дээрэ үсөөн түрэдэг.

- Даша Цыретарович ялас гэмэ одо мүшэн шэнги ялараад, энэ орон дэлхэй дээрэ хэхэ юумэеэ бүхыгөөрөө бүтээгээд ябашоо. Юундэб даа бэлигтэй хүнүүдэй ами наһан иимэ түргэн бэ гэжэ һанахаар. Шүлэгүүдыньшье түргэн гол мэтэ сэбэр арюун, хүгжэм дээрэ тодоор хэбтэдэг. Тиимэһээ Даша Дамбаевай олон шүлэгүүдынь дуун болоһониинь гайхалгүй. «Уянгынгаа дуунда» тэрэ иигэжэ бэшэнэ:

Алтанхан уужам дэлхэй дээрэ түрэһэмни,

Айдархан наһандамни сэнтэй байна даа.

Айдархан наһандаа ябаһамни,

Аласай харгыда сэнтэй байна даа.

Мүнөөшье болотор Даша Цыретаро­вичай бүтээлнүүд маанадта сэнтэй байна, өөрөө мантан томо поэт гээ­шэ, - гэжэ Сергей Далаевич Доржиев үгэнүүд соогоо хэлэһэн байна.

85 жэлэй ойн баярай хэмжээ ябуулгада сугларһан айлшад Даша Дамбаевай шүлэгүүдые, дуунуудые хужарлан шагнаа. Аман зохёолой арадай «Тоонто» ансамбль, Пётр Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй колледжын 2-дохи курсын оюутан Сойжина Раднаева үдэшын эхи табяа.

Буряадай Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай, Улаан-Үдэ хотын 37-дохи һургуулиин, Сэлэнгын айма­гай Харганаагай һургуулиин шаби­нар шүлэгүүдые уран һайханаар уншажа, сугларагшадай альга ташал­ганда хүртөө. «Хабарай дуун» ганса буряад хэлэн дээрэ бэшэ, мүн финн хэлэн дээрэ зэдэлээ. Дуушан, нии­тын ажал ябуулагша Анита Лепома иимэ бэлэг харагшадта дурадхаһан байна. Кабанскын аймагай Кор­саково һууринай аман зохёолой арадай «Худара» ансамбль, Сэлэнгын аймагай «Бүхэнэй долгинууд» гэһэн вокальна бүлэг хэмжээндэ хабаадаа.

Баяр ёһололой түгэсхэлдэ Люд­мила Александровна Банзаракцаева бүхы хабаадагшадта, ерэһэн айлшад­та, хэмжээ ябуулга эмхидхэгшэдтэ баярые хүргэһэн байна.