Шэхэнэй шэмэг, нюдэнэй хужар

Намарай хүйтэржэ эхилһэн уларилые, нюурыемнай шэрбэһэн һалхитайхан үдэшые уран бэлигээрээ урма- шуулжа, дулаасуулжа, зүрхэ сэдьхэ­лыемнай хайлуулжа шадаһан, гоё хоолойтой хооройхид урданай уян­гата һайхан дуугаараа концерт-наа- даяа эхилбэ. «Бууралһаа үгэ дуула, бусалһанһаа ама хүрэ» гэһэн уг удха­тай оньһон үгые бултанда һануулһан концертые хүтэлэгшэ, олондо мэдээ­жэ артистка Надежда Мунконовагай Россиин габьяата артист Дамба-Ду­гар Бочиктоевые уриһанайнь һүүлдэ дууша солотой артист түрэл Ярууна тухайгаа урданай «Бадмахан лёнхо­боёо» бардаастай хоолойгоор тата­луулба.

Украинада боложо байһан дайшалхы тусхай операцида зорюулагдаһан Пурбо Дамира­новай «Аба, эжын үринэр» гэһэн зүрхэ хүдэлгэмөөр дууе суута гэр бүлэ – Россиин соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэд, Буряад Уласай арадай артистнууд Эржена, мэдээжэ режиссер, пьесэнүүдые зохёог­шо Саян Жамбаловтан зохидоор гүйсэдхэжэ, абарагша бурхадуудтаа хандажа, үринэртэмнай, дайлалда­жа байһан хүбүүдтэмнай «хайраяа үршөөгыт» гэжэ дуулалданад. Эхэ­нууд ороноо хамгаалан, эрэлхэг зориг харуулһан, Россиин Герой болоһон Алдар Цыденжаповта зорюулагдаһан «Алдар. 9 агшам» гэһэн зүжэгһөө хэһэг патриотис темыень үргэлжэлүүлнэ. Эхэ орон­доо тангаригаа үгэжэ байһан уһан далайн залуу сэрэгшэдэй дунда ерээдүйн Герой Алдар Цыденжапов (артист Бато Шойнжонов) байл­сана. Аяар 2010 ондо ами наһаяа үгэһэн, «Быстрый» эсминецые, үетэн нүхэдөө абарһан, тиин үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн Алдар хүбүүнэй – Россиин зоной омогорхол болоһон буряад баатарай нэрэ хэзээдэшье мартагдахагүй гэжэ энэ зүжэг табиһан, Алас Дурна зүг ошожо, энэ пьесыень уран гоёор зохёон найруулһан театрай аша буянтай режиссер Саян Цыдыпович хараг­шадтаа дахин-дахин һануулба гээшэ. Энэшье тусхай операциин үедэ иимэл геройнууд болоһон буряад хүбүүд соомнай олон, нэрэнүүдынь, баатаршалгань бүхы дэлхэйгээр мэдээжэ болоо бшуу.

Харагшадай һонирхол татаһан, бултаниие энеэлгэһэн «Басаган, эти­гээрэй» гэһэн зүжэг соохи һүни тухай гунигтай дууе Буряад Уласай арадай артист, Хэжэнгэһээ гарбалтай Баярто Ёндонов ехэ гоёор дуулаһан байна. Театрай бүлэг эрэшүүл А. Андре­евэй «Амарагай хэшэг»гэһэн дууе хэдэн хоолойн аялга ниилүүлэн, ехэ бэрхээр гүйсэдхэжэ, шагнагшадай халуун альга ташалгада хүртөө. «Дууша басагаднайшье олон бай­ха» гэһэн омогорхолоо мэдүүлһэн концертые хүтэлэгшын үгэнүүдые залуу эхэнэрнүүдэй бүлэгүүд гэршэлжэ, Бато Бальжинимаевай «Улаалзай» гэһэн олондо мэдээжэ, мүн бүмбэрхэн хонид тухай хүхюутэй, дорюун, согтой дуунуудаараа хата­ран һагад дуулалдажа, харагшадаа амаршалба.

АЛДАРТА АРТИСТЫН ДУРАСХААЛДА

Нёдондо байгуулагдаһаар 90 жэлэйнгээ ехэ ойн баярые үндэр хэмжээндэ үнгэргэһэн түрэл Буряад театраймнай тайзаниие табяад гаран жэлдэ алдар суута артист, Рос­сиин арадай артист, Буряад Уласай Гүрэнэй шангай хоёр дахин лауреат, «Будамшуу» гэһэн уласхоорондын болон бүхэроссиин, регионууд хоо­рондын бэлигтэй хүүгэдэй мүрысөө, Байгалай эрьедэ эдир Будамшуу- нуудай һургуули байгуулһан Михаил Гомбоевич Елбоновой дурасхаалда зорюулагдаһан тоглолтын хубиие шагнагшадай дуратай дуушад - Россиин арадай артистка Лариса Егорова, Россиин габьяата артист Дамба-Дугар Бочиктоев, мэдээжэ артистнууд Эржена, Саян Жамбалов­тан, бэлигтэй залуушуул шэмэглэбэ, элитэ артистын дуулаһан дуунуудые эндэ сугларагшадта бэлэглэбэ. В.Пантаевай «Минии нютаг»(үг. Дан­зан Дагбаевай) гэһэн уярма һайхан дууень тэдэнэр ээлжээлэн дуулал­даа. Харин тайзанай ара таладахи экран дээрэ энэл дууе бүри залуудаа телевидениин кинофильмдэ Лариса Ильиничнагай Михаил Гомбое­вичтой суг ехэ гоёор гүйсэдхэжэ байһаниинь харуулагдаа, энээхэн дууень мэдээжэ артистнууд тайзан дээрэ дэмжэн, өөһэдөө уран бэлиг­тэеэ харагшадаа танилсуулаа. Элитэ зүжэгшэнэй бага наһанай, зохёохы баян намтарайнь гэрэл зурагууд экраниие шэмэглэһэн байна:

...Байтараа досоом дулаараад,

Балшархан наһам һанагдана...

Тиигээдшье нёдондо манай хараһан «БИ зандааб...» гэжэ нэрлэгдэһэн арадай артистын тоо­соото тоглолто зүрхэ сэдьхэлыемнай уяруулаа, бахархуулаа бэлэй. Хүнэй наһан мүнхэ бэшэ ха юм даа... Зүгөөр элитэ зүжэгшэнэй гүйсэдхэһэн роль­нууд, наадаһан суута зүжэгүүд тухай гэрэл зурагуудынь театрай фойе соо үргэнөөр харуулагдана, һайхан хоолойгоороо дуулаһан дуунуудынь кассетэнүүд соонь дурасхаал болон үлэнхэй, зохёохы зам тухайнь олон номууд соонь бэшэгдэнхэй бшуу. Хэһэн аша буянта ажал хэрэгыень наһанайнь нүхэр, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй кандидат, БГУ-гай бу- ряад хэлэнэй бэрхэ багша Галина Дамбаевна Будаева, залуу үетэн, үри хүүгэдынь, ашанар, зээнэрынь үргэлжэлүүлнэ. Тээмэндэ үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдэһэн, М.Г. Елбо­новой алдар нэрэ солые мүнхэлһэн «Будамшуу»гэһэн регионууд хоо­рондын мүрысөөниинь олон эдир бэлигтэниие элирүүлээ ха юм. Энэл даа Михаил Гомбоевичой толотомо зохёохы замай үргэлжэлэл! Тиин ерээдүйн торгон харгы бэлигтэй үхибүүдтэ арадтаа суутай артист нээ­гээ, «Будамшууда» анхан хабаадаһан гурбан шабинарынь Буряад теат- райнгаа нэрэ хүндые дээрэ үргэжэ ябана бшуу!

ЗАЛУУШУУЛНАЙ ЗАЛИТАЙ, БЭЛИГТЭЙ

Буряад Уласай габьяата артистын нэрэ солодо хүртэһэн Ольга Ранжи­лова, Людмила Тугутова, Ада Ошо­рова гэгшэд бэлиг талаангаа эндэ гэршэлээ, һайханаар дуулалдаа. Жэшээнь, шог ёгтото «Хүгшэд» гэһэн олондо мэдээжэ болоһон хэһэгтэ Ольга Ранжиловатай, Ада Ошоро­ватай хамта бэлигтэй артистнууд, хэбэд номхон Хэжэнгэһээ гарбалтай Бэлигто Дамбаев, Солбон Суббо­тин гэгшэд наадажа, харагшадые хүхеэбэ, нилээд энеэлгэбэ. «Минии нэрэ Бальжан» гэһэн шэнэ зүжэг соо­хи мүнөө үеын дуу, хатар, пластика залуушуул бэрхээр гүйсэдхөө. Залуу зүжэгшэд залитай, онсо бэлигтэй байһанаа харуулба. Хүнгэн, солбон хүдэлэсэтэй, уян пластикатай, хатар­ха, дуулахадаа, буряадаар хэлэхэдээ, дипломоо хамгаалһан зүжэгтөө бэр­хэ байһыень анхан манай хараһан Гольдониин «Барлаг» (режиссерынь Олег Юмов) гэжэ энэ зүжэгынь гэр­шэлнэ бшуу.

Каниогой «Дурлаһан сэрэгшэ»гэһэн бултанай шагнаха дуратай дууе итальян хэлэн дээрэ һайхан хоолойтой залуу артист Чимит Дондоков ехэ бэрхээр гүйсэдхэһэн байха юм. Нёдондо Байгалай эрье дээрэ үнгэргэгдэһэн Буряадай модельернүүдэй фестивалиие олон оперно театрнуудые уран бэлигээ- рээ шэмэглэдэг солист Михаил Пиро­говтой хамта аргагүй гоё итальян оперонуудай аринуудые, дуунуу- дые Чимит Дондоков дуулажа, хани халуунаар үдэшэгдөө бэлэй. «Энрико Карузын дурасхаалда» гэһэн суута итальян дууе зүжэгүүдтэ хүгжэм, дуу зохёодог, «Барлаг» зүжэгтэ гол роль эрхимээр гүйсэдхэһэн Дахалэ Жамбаловай аргагүй гоёор дуулаха үедэнь ара таладахи экран дээрэ театрайнгаа алдар нэрэ солые дээрэ үргэһэн, хүгжэлтэдэнь өөһэдынгөө нилээд ехэ хубита оруулһан элитэ уран бэлигтэнэй-ахамад үеын зүжэгшэдэй, режиссернуудай, драматургнуудай, бурханай орондо ошоһон зоной гэрэл зурагууд үгтөө.

Залуушуулдаа тулга, түшэг боло­дог, бодото жэшээ харуулдаг, ходол дэмжэжэ байдаг аха, эгэшэ артист­нууднай – Л.И. Егорова (залуу артист­нуудые дэмжэхэ тусхай жасатай), Д-Д.Д. Бочиктоев (Сагаан үбгэнэй роль гүйсэдхэдэг, хаа-хаанагүй театраа үргэдэг, гоёор дууладаг), дунда үеын Э.З. ба С.Ц. Жамбаловтан (һонин, гүн удхатай зүжэгүүдые, пьесэнүүдые найруулдаг, хүгжэм, дуунда һургадаг), мүнөө театрай уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ болоһон, холын хараа зорилготой бэрхэ режиссер О. Л. Юмов (Россиин олон театрнуудта зүжэгүүдые үндэр хэмжээндэ табидаг, мүнөө театрайн­гаа зохёохы ажалые бэе дээрээ даа­жа абанхай) гэгшэдтэ золтой харгы зам, һайн һайханиие, бултандань зохёохы ажалай горитой амжалта хүсэе! Саг жэлнүүд ошожол байна, уһа голнууд (Онон, Сэлэнгэ, Үдэ...) шэнгеэр урдажал байһан наһанай урасхал тухай театраймнай артист­нууд ехэ зохидоор дуулалдаа бшуу. Дайшалхы операциин шэрүүн хаһые түрүүн һануулһан, һүүлдэнь бага сага мартуулһан, һалхитай намарые һайхан дуунуудаараа сэлмээһэн бүхы артистнуудтаа үнэн зүрхэнэйнгөө баяр баясхалан хүргэһэн, халуунаар альга ташаһан харагшад сэдьхэл дүүрэн гэртээ бусана һэн даа.