​Минии Монгол

Монгольская графика

Мүхэдгүй гайхал досоом түрэдэг :

мүшэтэ тэнгэриһээ, мүнхын нигүүлэсхы сэдьхэлһээ. Имануил Кант

Ерээдүйн һайн һайхан байдал энэрил хайрлалай,

эрдэмтэ шажан мүргэлэй,

бурханда шүтэлгын ёһо түхэлтэй байха зэргэтэй. Н.Бердяев

Философууд ниигэмые хүтэлхэ, үгы һаа,

хүтэлэгшэд философууд байха ёһотой. Платон

Мүнхын үүдэ нээхэ гэбэл,

ажабайдалаа элшэтүүлэн туяатуулж яба. К.Циолковский

Хүн түрэлтэн сэдьхэлээрээ гайхуулна,

Хүлэг морин дэлһээрээ гайхуулна. Ринчинэй Чойном

Монголжоон таладаа ороходом,

Мондойгоод бусайдаһан гуниг

Монсогхон зүрхэнһөөм мултараад,

Морин хуурые аянгатуулба.

***

Элинсэгэйм ами шэнгээһэн

Эртын Эхэ нютагаа ерээд,

Эльгэндэм дүтэ зураглал

Эзэлээд сэдьхэлыем тамалбал.

***

Хулинсагайм залган дамжуулһан

Халуун шуһан – һудаһад соом,

Хулгай бэшэ – дуулахам, дурлахам

Халха Монголдоо, хани найзадаа.

***

Тоглогшо Самдулам сарюухан,

Тогоошон Очирма арюухан

Тогоогын Мягмар тала шэнги –

Түмэн жэлэй танил мэтэ.

***

Хүрьһэтэ газарынь хүсэтэй

Хөөмэйн дууе зэдэлүүлнэ,

Хойтын сагые уряалжа,

Хонхын аялга ойртуулна.

***

Маргааш наран мандана гээд,

Малшан ниигэм найдалтай.

Маргаха сагууд үнгэрөө гээд,

Магтаал дуугаа үргэнхэй.

***

Мандал Шива хурал:

Мандал ногоон тэрлигтэй

Ногоон Дара Эхэ өөрөө

Наманшалан адис табиба.

***

Тана субад эрдэниие

Танда гэнтэ баряа һаань,

Туйл ехээр баярлаха гүт,

Тулгардан, али гайхаха гүт?

***

Диваажинда хүргэхэ оньһо

Дархан үбгэн зохёобо,

Далитай урлалынь ниидэжэ,

Дара Эхэдэ хүргэхэнь гү?

***

Бурханай нангин мутарһаа

Наншад хүртэхэ хүсэлтэй

Бурхандаа удангүй мордоо һэн,

Наншадаа хүртөө юм гээбы...

***

Уралайнгаа хажууда толботой

һаа,

Амандаа хэшэгтэй гэнэ,

Нюдэнэй хажуугай толбые

Хараагай аза гэхэ гү?

***

Таряалан соохи тарбаган

Таргалаал даа, таршалһаар,

Тагнуул һомонһоо тарайнгүй,

Тайбан гараһай, талаантай.

***

Губиин тэнгэридэ тэмээн бэлшэнэ,

Гуулиндал һарые шэншэн үзэнэ,

Зүйдэл мүшэдэй сасартар

бүншэнэ -

Дүйсэн үдэр иигэжэл зүүдэлээб.

Баян, буян ниилээ һаа,

Бадаран мандахын тэмдэг гү?

Бариишатай гү, бахархамаар гү?

Баярынь али һүнэхэ гү?

***

Далай бүлүүргүй гэлсэнэ,

Дайда бүһэлүүргүй юм ха,

Тэнгэри тулгуургүй гэлсэнэ –

Тэнсүүриинь яагаад ололтойб?

***

Гуа захагүй элдин талын

Гурбан харгын бэлшэрэй

Гушан гурбан нюусые

Гулидхан абахань аюултай.

***

Наран Заяа – һайхан үгэ

Нарьяха, наадахын шэнжэтэй,

Намжаа сэлмэг намарай үдэр

Найраг зохёохын удхатай.

***

Хилганада тогтоһон булжуухай

Хиидэ найдаа, яагаа бэ?

Найган-найган унан гээд,

Ниидэн түргэн арилбал.

***

Һуумал манхан элһэн губи

Буумал бурхадай шэнжэтэй,

Һарын маната толон доро

Буса юртэмсын үзэгдэл лэ.

***

Арбан табанай һарые

Атан тэмээн адаглаад,

Арбилан үлөөхэ һанаатай

Ааляар һэмээхэн буйлаа.

***

Алтан хяазатай аягаһаа

Аарса, хүрэнгын дээжые

Аятай шүтэн амсахада,

Амтань дээшээ байха гү?

***

Нүүдэлэй онсолиг байдалда

Уйлан - дуулан түрөөлди,

Нүүдэлдээ бусаха, болихомнай -

Нюуса Сагаан бэшэг соо.

***

Сайншанд үгын удха

Сай шанаха бэшэл даа,

Саанахи гүн тайлбаринь

Сайхан булаг гээшэл даа.

***

Хара сагаанай зүһэ илгажа,

Хаан түрэнүүд бутарна,

Хайрлал үршөө, сагааниинь илажа,

Халуун эбынь бадараг лэ.

***

Яруу найрагийн эзэн

Янжилхам бурханай дүрэ

Оройн тэнгэриин мандалда

Одон мэтээр ялалзаа.

***

Оюун ухаанай оншотой түлхюур –

Абдар соохи алтан бэшэ,

Орьёл эрдэм, оройн одод -

Асари ехэ баялиг гээшэл.

***

Аласай огторгойдо тэмдэг үлөө –

Аянай шубуудай ганганаан.

Аялгынь дабтахые гуйбаб -

Аятайгаар дуулдаба үбэлдөөшье.

***

Зуун жэлнүүдэй гүн сооһоо

Зуралзаад, онсолиг нэрэнүүд

Зуухын домогой гүрэлөөдэ

Зүүдхэл мэтээр бэшэгдэбэ.

***

Һэеы гэрээ үндылгэе -

Һэрюу һэбшээ оруулая,

Һэргэг болгоё ухаагаа,

Һэреэе эртынгээ зүнгые.

***

Тэргэд һара үлзытэй –

Туһа үзүүлбэл, энэ үдэр

Түмэн болон арьбажаад,

Түшэг болон мандахал.

***

Данзанравжаагай дуулал соо

Дандаа инаглалай аялга,

Дура хайратай хамжажа,

Дайсанаа һүнөөдэг байгаа гү?

***

Данзанравжаагай дуулал соо

Шамбалын ороной шэди бии,

Дали ургуулдаг мэдэрэл соонь

Шэгэмүниин адис бии.

***

Губиин бурхад номлобо:

Гүрэм номоо уншая,

Гэнтын аадар урылаг –

Ган гасуурые сарая.

***

Түбэдтэ, Алтайда, Губида

Түбиин нюуса оршодог юм,

Эртын хиидэй шүтөөн соо

Элшэтэ хүсэн олдодог юм.

***

Эрдэни Зуугай эржэн бэлигэй

Эди хабынь эзэн - Занабазар

Дабтамал нарин шэдеэрээ

Дара Эхэнүүдые заларуулаа.

***

Цам хатарай бүжэглөөн

Зам нээхэ аргатай ха,

Заяагаа онон дабшахада,

Залуур болохо шэдитэй ха.

***

Хүхэ Мүнхэ Тэнгэри

Хара Хориноо баясуулаа,

Сээжэдээ сэсэг ургуулаад,

Сэсэгы болгон бэлэглээ.

***

Нара Хажадай шулуулиг ордондо,

Үржэн Хандын үнэтэ орондо,

Үнгэтэ субад бүреэ байрада

Үндэр изагууртын һүнэһэн оршоо.

***

Хара Хориной түүхын мэлхэй

Үгэдэй хаанай захиралые

Үнөө хүрэтэр хадагалжа,

Үглөөдэр тээшэ мүлхиһөөр гү?

***

Уртын дуун ута наһа

Уряалан хурылан зэдэлнэ,

Уянгын буурсагаар задараад,

Оройн сэсэгүүдые эдеэшүүлнэ.

***

Буха ноёной ябаһан мүрөөр

Хуша, шэрэнги жэрын ургаа,

Бодоһон, хэбтэһэн газартань

Баатар һүлдэтэн мүндэлөө.

***

Юһэн сагаан эбэй тугаа

Ёһо хууляар мандуулбал,

Дархан Сагаан тэнгэри

Дабхар баялиг эльгээхэл.

***

Монголой голнуудай хүшэ

Миралаа Сэлэнгэм суглуулаа,

Монголой хүшэндэ һүгэдэн,

Мааниин үзэг шэбшэнэб.

***

Эртын юрөөлдэ хүртэһэн һаа,

Энэ замбида түрэдэг гү?

Али Сансарһаа холодохом гээд,

Алас дээшээ дэгдэдэг гү?

***

Үрмэн шаргал таряалан

Үргэлжэ хиисэн дуулана,

Үл залгаха талаангаа

Үргэн магтан дуулана.

***

Орхон Сэлэнгын уулзуурай

Олдохонь шухаг дүхэригтэ

Орохо наранай жаргалан

Одоол шүүрэн баряал хаб...