​Тоонто – Сагаан Шулуутай

Аймагай гол түб Могойто тосхонhоо баруун урда зүгтэ, дүшɵɵд модоной газарта, колхоз «Дружба» - Сагаан Шулуутай нютаг оршонхой. Зүүн, баруун, хойто хадын нюрууда нютагжаа. Баруун хадада, урдань, томо Сагаан хабсагай байhан, мүнɵɵшье, холоhоо тодорно. Эндэhээ нютагай зон гэрээ сагаададаг сагаан шулуу нүүрhэ малтажа, галдажа, саашань эд болгоно хэбэртэй. Энэ хабсагай дороhоо булаг гаража, горхон боложо урдана. Yбэлдɵɵ тошон халижа, яhала үргэнɵɵр, яларан нэмжынэ. Баруун, Зүүн, Хойто Бэе  гэжэ томо томоор таhарhан тосхон.

Холоhоо зорижо ерэhэн айлшадые зүүн хада дээрэ «Амар мэндэ, хүндэтэ айлшад!» гэhэн угтамжа уряална. Энэл үндэр хадада нютагай зон амгалан тайбан байдалай түлɵɵ хүндэтэ Хүрдэ бүтээhэн. Харгын хойно томохон нарhад хашаалаатай ургана. Эндэхэнэ, үгсэжэ гарамсаар, Сагаан Шулуутай нютаг альган дээрэ мэтэ, аржыса тодоор харагдашана. Уhанай үндэр улаан хирпиисэн башнинууд тодорно.  Дабхар hургуули, хүүгэдэй сэсэрлиг хоёр элирнэ. Нютагай музей байгуулагданхай. Урдань, хамтын эдеэнэй байра байhан, мүнɵɵ МУП соогоо нютагаархин түрэ найр, элдэбын hайндэр, үдэшэ үнгэргэдэг заншалтай.

«Сахюур» фольклорно ансамбль «Арадай» гэhэн нэрэ зэргэтэй. Хүүгэдэй уран зохёолшо Цэрэн-Базар Бадмаевта зорюулжа,hургуулиин дэргэдэ нютагаархиниинь хүшɵɵ бодхоонхой.

Даага дэллээн

 Агын аймагуудаар жэл бүри даага дэллээн үнгэргэгдэдэг заншалтай. Арбан жэлэй саана, 2008 ондо нэн түрүүн Могойтын аймагай Ага-Хангил нютагта, колхоз «Победада» эхилhэн түүхэтэй.  Сагаан Шулуутай нютагай хүбүүд Жамсоев Бал-Доржи,  Жугдуров Данжаа, Дамдинов Бадма, Рыгдынов Даша энэ мүрысɵɵндэ хабаадагшадые бултыень диилэжэ, арбан долоон секунда соо рекорд табижа, Агын тойрогой хүндэлэлэй ном соо ороhон габьяатай. Одоо омогорхомоор лэ байна!

Тэрэ сагhаа хойшо ондоо хэншье иимэ шанга бэрхэ туйлалдаа харуулаагүй. Ехэнхинь дүшэ-табин секундаhаа эхилжэ, хоер-гурбан минута хүрэтэр түгэсхэнэ.

Үнгэрһэн жэлнүүдтэ, эндэhээ наяад модо газарта – Кусочи - Хүhɵɵшэ нютагта (Красный Октябрь) даага дэллээн үнгэргэгдэбэ. Могойтын аймагhаа гадна, Агын, Дульдургын айлшад морилжо, хамта арбан долоон команда мүрысэбэ. Сагаан Шулуутай нютагhаа гурбан команда - ветерануудай, хореод-гушаад наhатай залуушуулай хоер команда хабаадаба. Нэгэ командада дүрбэн хүн ороно. Моридоо, модон хабтагай дэбдинхэй, үндэр хашаа бодхооhон, ашаанай машинада хоер-хоероор тээжэ абаашаа. Хамтадаа юhэн моридые бэлдэбэ. Энэ hайндэр нээлгын ёhололдо командануудай бүхы гэшүүд буряад хубсаhа үмдэнхэй, моридоо хуушанай буряад еhоор гоеоhон, жэгдэ жагсана.

Хорео соо табяад адуун: азарга, гүүн, дааган – булта хүлеэн зогсоно. Жреби татаhанай hүүлдэ, команда бүхэнэй нэгэниинь -  ургаараа, гурбаниинь гүйлдэжэ, даага унагаана. Эдэнэй нэгэниинь хутагаяа баринхай, дааганай hамбайhаань – найма-арбаад см дэлhыень , hүүлэйнь үзүүрые – арбан таба-хореод см  шамбай түргэн отолжо абана. Бэшэниинь ургаяа, уяагаа хуряажа абаад, hɵɵргɵɵ гүйлдэн ерэнэ. Мүрысɵɵнэй hүүлдэ, дүнгүүд гаргагдажа, амаршалга үнгэрнэ. Сагаан Шулуутайн залуушуул нэгэдэхи команда – IV-дэхи, ветеранууд – I-дэхи  hуури эзэлбэ.

Ехэ хүлгɵɵтэй, хүхюутэй, дорюун, шамбай хүбүүдые тодорхойлhон аймагай hайндэр мартагдашагүйгɵɵр Хүhɵɵшэ нютагта үнгэржэ, сугларhан харагшадые баясуулба.

Дари-Дулма Доржиевна Банзаракцаева - Ринчино, багшын ажалай ветеран