1289
Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театрта «Шэнэ буряад зүжэг» гэһэн түсэлэй гаршаг доро долоон шэнэ пьесэ бүтээгдэбэ.
Октябриин 8, 9-эй үдэрнүүдтэ тэдэнэй уран һайханай уншалга үнгэрөө. Энэ хэмжээ ябуулгаяа театр онлайн аргаар олон харагшадтаа харуулжа хүхеэбэ. Түрүүшынхиеэ тайзан дээрэһээ сэхэ ютуб-канал дээрээ дамжуулжа, энэ хорюултай сагта харагшадтаяа сүүлжээ утаһаар холбоо тогтоожо баярлуулһандаа сэдьхэл дүүрэн байгдана гээшэ.
Драматургын тусхай һургуули
Үргэн олоной анхаралда табигдаһан зохёолнуудай авторнуудшье урма баяртайнууд байна, найман һара соо һураһан һургуулинь дүүрэжэ, пьесэнүүдынь ами оруулагдажа уншагдаба ха юм. Март һарада 10 үдэрэй туршада тэдэнэр тусхай һургуули гараа һэн. Росси гүрэн дотор мэдээжэ драматург Анастасия Букреева багшынгаа хүтэлбэри доро драматургиин ёһо заншалнуудтай танилсажа, яагаад пьесэ бэшэхэб, яажа зүрилдөөн, сюжет, тэрэнэй эрьелгэ, диалог гээшэдые зохёохоб гэхэ мэтэ ойлгосонуудтай танилсан, түрүүшын хоер гурбан үйлэнүүдээ бэшээ бэлэй. Энэ һуралсалайнь хоёрдохи шата онлайн аргаар үнгэрөө, бэшээшэ бүхэн багшатаяа дистанционно холболдон харилсажа, ажалаа ябуулаа.
Энэ һургуули һударынь уран һайханай уншалгаар түгэсэбэ, пьесэнүүдынь олоной һонорто соносхогдобо, уншагдаба.
Драматургын диплом абаһан авторнууд
Долоон шэнэ авторнууд тодорбо гэхэдэ, нэгэ бага буруу. Эдэнэй дунда пьесэ бэшэһэн дүршэлтэй авторнууд бии. Зарим авторнуудынь пьесэ түрүүшынхиеэ бэшэбэ.
Заа, хэд бэ гээд, тоолобол: Цырегма Сампилова, дүршэл ехэтэй, мэдээжэ сэдхүүлшэн, арба гаран пьесын автор, энэ түсэлэй гаршаг соо «Шуһата үргэл» гэһэн пьесэ бэшээ. Цырегма Цынгуевнагай пьесэнүүд арадай хэдэн театрнуудай тайзан дээрэ табигдаһан, элдэб фестивальнуудташье зүжэгүүдынь амжалтатай хабаадаһан.
«Ангуушан» гэһэн пьесын автор – Баира Бальбурова, буряад хэлээр бэшэдэг сэдхүүлшэн, уран зохёолшон, «Уран Хүн» гэһэн сайт байгуулан ябуулагша, хэдэн номой автор мүн.
«Булта үхэхэбди» гэһэн пьесэ сэдхүүлшэн Татьяна Олзоевагай түрүүшын туршалга болоно. Уншалгын үедэ Татьяна Санкт-Петербург хотодо уран зохёолшодой һургуулида хабаадажа байгаа, тэрэ онлайн аргаар харааб гэжэ дуулгаа.
Манай Буряад театрай хоёр басагад хабаадаалсаа. Зүжэгшэн Ольга Ранжилова-Ломбоева хоёрдохи жэлээ туршалсажа, гуурһаяа дахин хурсадхаба гээшэ. Нёдондо жэл «Эмгээ» гэһэн онтохон маягтай һонин зүжэг зохёожо бэшэһэн һаа, мүнөө жэл «Һарата уулын хуушан нютаг» гэһэн пьесэ бүтээбэ.
Мэдээсэлэй талаар уран һайханай хүтэлбэрилэгшын орлогшо Валентина Бадмажапова «Сабын хатан хаан» гэһэн пьесэ түрүүшынхиеэ бэшэжэ, шэнэ дүршэл олооб гэжэ тэмдэглэнэ. Буряад Уластаа мэдээжэ телесубагай сэдхүүлшэн ябаһан, Валентина февраль һараһаа манай театрай мэдээсэл тараадаг албанда амжалтатай хүдэлнэ гэжэ булта харана бэзэт.
Мүн баһа Цэпэ Улзытуевагай «Бусаарай» ба Бальжинай Нимын «Түбэд тээшээ тэгүүлнэм» гэһэн пьесэнүүд уншагдаа.
Бүхы авторнуудта драматургын дипломууд барюулагдаа, бидэ энэ баяраарнь амаршалнабди, энэ дүршэлөө улам саашань хүгжөөжэ, буряад шэнэ пьесэнүүдые бэшэжэл байхыень хүсэнэбди!
Уран уншалганууд гэһэн театрай һонин түхэл, формат
Уран уншалганууд гээшэ ганса театрай оршондо дайралдадаггүй. Харин театр соо элбэгээр хэрэглэгдэдэг арга гээшэ. Театраймнай зүжэгшэд хэдэн бүлгэм боложо илгараад, эдэ долоон пьесэнүүдые рольнуудаар хубаан уншаа. Энэ ажалые 4 уран найруулагшанар - Баирма Жалцанова, Саян Жамбалов, Виктор Жалсанов ба Сойжин Жамбалова – гэгшэд хүтэлэн ябуулаа.
Нёдондо жэл 10 пьесэнүүдэй иимэ уншалга үнгэрөө һэн. Тиихэдэ харагшад ерэжэ хараа бэлэй. Пьесэ бүхэн шүүмжэлэгдэжэ, харагшад, театрай ажалшад һанамжаяа булта хэлэжэ, халуун хөөрэлдөөн болон үнгэрөө һэн. Мүнөө жэл онлайн аргаар хараһан харагшаднай олон һайшаалаа эльгээгээ, баяр баясхаланаа хүргөө.
- Энэ формат хадаа ехэ хэрэгтэй, удха түгэлдэр үйлэ гээшэ, – гэжэ манай театрай уран һайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ Саян Жамбалов хэлэнэ. – Юундэб гэхэдэ, харагшад шэнэ пьесэнүүдые шагнана, шэнэ авторнуудтай танилсана, зүжэгшэд – баһа, тэрэнhээ гадуур шэнэ дадал абана, хүгжэнэ, авторнууд, хажуу тээһээ харахадаа, пьесынгээ дутуу дундые ойлгоно, драматургиин удха шанар, ёһо гуримуудые бодото дээрэнь адаглана, гүнзэгыгөөр ойлгоно. Энэ пьесэнүүд манай театрай жасада оробо гээшэ, театраймнай уран һайханай Зүблөөнэй (худсовет) хараада абтагдаха. Ямар пьесэнүүдээрнь зүжэг табигдахаб гэжэ тэрэ Зүблөөнэй суглаан дээрэ шиидхэгдэдэг.
Энэ түсэл заншалта болоһон
Энэ түсэл хадаа гурбадахи жэлээ үнгэргэгдэбэ гэжэ онсолон һануулая. Буряад хэлэн дээрэ мүнөө үеын пьесэнүүдые бии болгохо, драматургиин түрүүшын алхамуудые хэхэ хүсэлтэй шэнэ авторнуудые пьесэ бэшүүлжэ һургаха гэһэн зорилгонуудтай эмхидхэгдэдэг драматургын тусхай һургуули гээшэ.
2018 ондо түрүүшын зохёохы лаборатори хадаа ахамад классай үхибүүдэй хабаадалгатай үнгэрөө һэн. “Эдир драматург” гэһэн нэрэтэй тэрэ лабораторидо Буряад Уласһаа, Усть-Ордын ба Агын Буряадай тойрогуудһаа ерэһэн арба гаран үхибүүд хабаадажа, 10 багахан пьесэнүүдые бэшээ һэн. Тэдэнь булта театрай тайзан дээрэ зүжэгэй эскиз боложо табигдаа һэн. “Байгал” сэтгүүлдэ толилогдожо эхилэнхэй гэжэ тэмдэглэе.
2019 ондо энэл һургуулида томошуул хабаадаа, “Абьяас” гээд нэрэтэй лабораторидо арбан шэнэ пьесэнүүд бүтээгдэжэ, тэдэнэй дүрбэниинь ами оруулагдажа, зүжэгүүд боложо гараа. Тоолон хэлэбэл, Саян Жамбаловай “Тугшан”, Булат Самбиловай “Иргүүтэй”, Жажан Динганорбоевагай “Хойто эхэ”, Намжилма Цыденовагай “Уялга”. Ольга Ранжилова-Ломбоевагай «Эмгээ» пьесэнь Росси гүрэнэй хэмжээндэ үнгэргэгдэдэг “Багахан ремарка” гэһэн пьесэнүүдэй конкурсын илагша болоо. Үхибүүдтэ зорюулагдаһан хэды мянган пьесэнүүдэй дундаһаа 12 эгээл гоё пьесэнүүдэй тоодо ороһон үндэр амжалтатай.
Энэ түсэл хадаа «Буряад Уласта буряад хэлэ сахин хамгаалха, болбосоруулан хүгжөөхэ» гэһэн Буряад Уласай гүрэнэй программын дэмжэлгээр бэелүүлэгдэдэг гэжэ тэмдэглэхэ шухала.
Намжилма Цыденова, уран һайханай таһагай мэргэжэлтэн
