«Дуулан магтанаб Гааргаяа»

Үнгэрэгшэ долооной эсэстэ Үндэһэтэнэй номой сангай ехэ танхим соо Хурамхаанай аймагай Арзгун нютагай арад зон түрэл тоонтоёо магтан түүрээһэн киногой түрүүшын харалгада сугларжа, зүрхэ сэдьхэлээ хужарлуулба. «Нютагаа суурхуулан дууланаб» («Пою мою Гаргу») гэжэ нэрэтэй кино Юрэнхылэгшын грантын ашаар буулгагдажа эхилбэ гэжэ дуулгаа һэмди. Буряадтаа мэдээжэ сэдхүүлшэн Владимир Шираповай «Үндэр» гэһэн видеостуди зохёохы нүхэдтэеэ хамта тус кино бэлдэжэ, «нара харуулба» гээшэ. Харин эдэ бүхы ажал эмхидхэн бүтээһэн хүн гэхэдэ, Цыпилма Борисовна Батуева болоно.

Арзгун нютагтаа ажаһуужа байһан арад зондоо зохёохы бүлэг бүтээлээ абаашажа, эгээл түрүүн харуулжа, ехэ һайшаалда хүртөөд, дали ургаад ерэһэн байна. Харин мүнөө тэдэнэр Улаан- Үдэдэ ажаһууһан нютагаархидаа Сагаалганай һайндэрнүүдэй гарагай һайниие шэлэжэ суглуулба гээшэ.

-Мэдээжэ шалтагаанһаа боложо, оройдоо 50 хүниие уриха баатай байгаабди. Гаарга нютагһаа гарбалтай хүндэтэ аха захатан, залуушуул олоороо сугларха хүсэлэнтэй байгаа. Үсөөхэнөөршье һаань уулзажа, одоошье харалгаяа үнгэргэбэбди. Бэшэ нютагаархидтаа Интернедтэ дэлгэжэ дурадхахабди. Тус харалга намартаа үнгэрхэ аад, үбшэнэй бууратар хойшолуулһаар, энэ болобо, - гэжэ «Тамирша Ага» гэһэн жасын гүйсэдхэхы захирал Цыпилма Батуева хэлэнэ.

Гааргын дууша хүбүүд, басага­дай хонгёо һайхан хоолойгоороо уянгатуулһан дуунуудые видео дээ­рэ буулгахаһаа гадна, ажалай жолоо бариһан бэрхэ зонойнгоо намтар, ажалайнь амжалта, газар дээрэ ган­сахан нютагайнгаа түүхэ, үзэсхэлэн байгаалиингаа һайханиие хаажа абаһан байна. Үшөө тиихэдэ мүнөө үеын нютагай шарай, ажаһуугшадай ажабайдал, ургажа ябаа залуушуу- лай талаан бэлиг тухай тодоор зураг- лагдана. Газарай алишье хүбөөдэ ажа­мидаржа байгаа гааргынхид энэ зураг- лалай геройнууд боложо оронхой.

- «Үндэр» гэһэн видеостудиин хүтэлбэрилэгшэ Владимир Ширапов амаргүй ехэ ажал ябуулаа. Тиихэдэ манай нютагай залуу бэлигтэй хүбүүн, зураг абагша Баян Цыренов, найруулагша Михаил Цыренов гэгшэдтэ баяр хүргэнэбди. Нютагаймнай гулваа Тарас Евреев, һургуулиимнай захирал Елена Бадмаева, тиихэдэ Улаан-Үдэдэ ажал ябуулһан Мэдэгма Цыренова, Соёлма Доржиева болон бусад ехэхэн туһа үзүүлээ, - гэжэ Цыпилма Батуева тэмдэглэнэ.

Хүрьһэтэ алтан дэлхэй дээрэ унажа, алтан наранай туяа шэртэһэн газар гээшэ хүн бүхэндэ үнэтэй. Хуби заяанайнгаа харгыгаар нютагһаа холо һуурижаха заяатай нютагаархид нюдэнһөө нулимса мэлмэрүүлэн байжа харабад.

- Ямар гоёб даа. Түрэл нютагайнгаа хүрьһэн дээгүүр нюсэгэн хүлөөрөө гүйһэн үхибүүн наһамни эжэлүүдгүй һанагдаба. Үндэр наһатай нютагаархидаа хаража, сэдьхэлээ ханабаб. Эрьелтэгүйгөөр ошоһон эдир наһамни, үгы нүхэдни һанаандамни эрьебэ, - гэһэн бэшэлгэнүүд Интернедээр хаана-яанаһаа бууна.

- Манай нютаг алишье талаһаань амаргүй үргэнөөр харуулагдаа гэхэ байнаб. Суута генерал-майор Антон Бадмаевич Зандановай аша хүбүүн, мэдээжэ эмшэн Андрей Курпатов өөрынгөө үбгэ эсэгын түрэһэн тоонто, тэрэнэй нютагаархид тухай хөөрэһэн байна. Тэрэ холо һууһан хүнтэй хөөрэлдэжэ, мүн хаа-яагуур ажаһуугаа гааргынхидаа энэ кинодо оруулһантнай ехэл һайн. Иимэ зураглал нарилан бүтээһэн зондо баяраа мэдүүлхэ байнаб, - гэжэ энэ нютагһаа гарбалтай бэлигтэнэй нэгэн, Ород Уласай арадай зүжэгшэн Михаил Елбонов хэлэнэ.

Тус киногой харалганда хүрэжэ ерэһэн айлшад ехэл баяртайнууд. Түүхын гэршэ боложо үлэхэ - олон үеын гааргынхид энэ кино хаража, нютагаархидаараа омогорхожо ябаха. Суута «Магтаал» гэжэ ансамблиин мэдээжэ дуушан Чингис Талсабаевич Гармаев энэ кинодо оролсобошье, хараха хубигүй байбал даа. Сагай хэды ошобошье, энэ кинодо буулгагдаһан нютагаархидаймнай нэрэ мүнхэрхэ. Гадуур һууһан нютагаархидаймнай үри бэе эхэ эсэгынгээ алтан тоонтотой танилсажа, саашадаа омогорхожо, “Энэ минии элинсэгүүдэй нютаг юм”, - гэжэ хөөрэжэ ябахал.

Сэрэгэй генералнуудай ажалай геройнуудай, арадай уран зохёолшодой, арадай зүжэгшэдэй, СССР-эй арадай багшанарай болон олон тоото бэлигтэй зоной түрэһэн Гаарга һайхан нютаг тухай иимэ гоё кино бүтээнгүй байхын аргагүй. Саашадаа энэ жэшээ дээрэ үе- үе болоод лэ, иимэрхүү зураглалнууд олоор бүтэжэ байха бэзэ гэжэ найдая!