Одото заяанай орьёлдо

Дуунуудынь - талын нүүдэлшэдэй баяр жаргал ба уйдхар гашуудал шэнгээhэн, уулын үндэрhɵɵ харьялан урдаhан мүрэнэй сууряатай, талын уудамда жэргэhэн шубуухайн абяатай, нарин мэдэрэлэй угалзатай, алтан үлгы тоонтынгоо хэшэгэй дээжээр сүршэhэн аялганууд… 

Бадма-Ханда Аюшеева «Шэнэ одон – 2021» гэhэн Бүхэроссиин конкурсдо «ялас» гэмэ илалтатайгаар хабаадажа, жюриин болон олон сая харагшадай үндэр сэгнэлтэдэ хүртэhэн. Тэрэнэй дүнгɵɵр элитэ хүгжэм зохёогшо Максим Дунаевский иигэжэ хэлэhэн байна;

- Бадма-Хандын зэргын дэлхэйн хэмжээнэй оюун бэлигтэй дуушад манай эстрадада хүдэлдэггүйнь ехэл шаналалтай. 

Буряад Уласай габьяата ба арадай артист, гүрэнэй үндэhэтэнэй дуу ба хатарай «Байгал» театрай гол дуушан Бадма-Ханда Аюшеева үшɵɵ урагшатай олзын хэрэг эрхилэгшэ ба залуу эжы болонхой. Иимэ үндэр зэргэтэй ба туйлай ехэ харюусалгатай үүргэ хэрэгүүдые бултыень даагаад, эрхимээр ябуулhан дууша эхэнэр олоной hонирхол татадаг.

Алдар суута дуушантай сурбалжалагша Баярма Баторова хɵɵрэлдэжэ, асуудалнуудые табиhан байна:

- Бадма-Ханда, үнгэрhэн 2022 ониие ямар hанал бодолтойгоор үдэшэжэ байнабта?

- Yнгэрэгшэ жэлдэ минии хуби заяанда hайн хубилалтанууд болоо. Майдари нэрэтэй хүбүүтэй болоhондоо жаргалтайб. Yшɵɵ бууза үйлэдбэрилгын цех нээжэ, ɵɵрын олзын хэрэг нээжэ хүдэлнэб.

Yнгэрhэн жэлнүүдтэ хэды ехэ бэрхэшээлнүүдтэй ушаралдаашье hаа, ямаршье сагта хододоо hайниие hанаад, этигэл найдалтайгаар урагшаа дабшахые оролдогшоб.     

Ковидоор хүндɵɵр үбшэлhэнэй удаа эдэгээд, үшɵɵ hайнаар дууладаг болооб! 40% уушханай гэмтэлтэй больницада хэбтэхэдээ, одоол наhанайнгаа эсэстэ хүрɵɵб гэжэ hанаа бэлэйб. Теэд эмшэдэй оролдолгын хүсɵɵр эдэгэжэ, хүл дээрээ бодохо хуби заяатай байгааб. Yхэлэй hабарhаа мултархадаа, ами наhандаа тусхай ондоогоор сэгнэн хандадаг болооб. Ёhото «хоёрдохи амин» нээгдэжэ, би бүри урма баяртайгаар дуунуудаа гүйсэдхэдэг болооб.       

Мүнɵɵ хэдышье хүндэ байдалай тогтоод байгаа hаа, бидэ hанал бодолоороо, зүрхэ сэдьхэлээрээ сүхэржэ доройтохо ёhогүйбди. Засаг түрые, бусад зониие гэмнэхэ, харааха хэрэггүй. Байhан гүрэнɵɵ, улад зоноо муушалдаг хүнэй байдал улам муудадаг.  

Би, жэшээнь, ɵɵрынгɵɵ муугаар ковидоор үбдɵɵб гэжэ тоолодогби. Халдабарита үбшэнhɵɵ hэргылэмжын талаар хэмжээнүүдтэ хайша хэрэгээр хандажа, болгоомжогүй ябаhан ушарһаа нэрбэгдээб. Тиигээд мүнгэнэй дуталдабал, захилаар буряад хубсаhа оёжо, бууза хээд худалдажа, хүндэ байдалhаа гараха аргатайб.

-  Тэрэ ушараар буузын үйлэдбэри эрхилээ гүт?

- Тиигээ. Пандемиин үедэ концертнүүд, гастрольнууд тогтоогдожо, минии салин унажа, бага болоод, арга боломжонуудни хизаарлагдаа ааб даа. Тиимэhээ ёhото үндэhэн заншалта рецептээр ɵɵрын нэрэтэ буузануудые үйлэдбэрилгын хэрэг эрхилхэ гэжэ шиидэhэн байнаб. Эгээл эрхим шанарай мяхаар, ёhо журамаарнь элдэhэн hайн талхаар амтатай ба жэншэдгүй гоё түхэлэй буузанууд наймаанда дурадхагдажа, Буряад Уласай бренд болохо бүхы арга боломжотой. Мяханай хажуугаар овощоор хэhэн буузанууд олондо hайшаагдадаг.

Худалдажа абагшадай тоо олошоржо, ажал хэрэгнай улам эршэмтэйгээр ябуулагдана. Мүнɵɵ дээрээ цех соо арбаад ажалшад хүдэлнэ.     

- Та ехэ амжалтатайгаар оло дахин Америкээр гастрольдо ябаhан байнат.

- Америкын харагшад гүнзэгыгɵɵр hонирхон анхаржа, сэдьхэлээ хүдэлгэн шагнадаг. Дуунай үгэнүүдые ойлгохогүйшье hаа, хүгжэм аялгаhаань уярдаг. Би хари гүрэнүүдээр ябахадаа, дуунайнгаа эхиндэ удха шанар тухайнь, ямар түүхэтэ ушартай холбоотойень г.м. ойлгуулан хɵɵрэдэг заншалтайб.      

- Та Америкын Нью-Йорк хотын Карнеги-холл гэжэ хүгжэмэй түбэй тусхай урилгаар ошожо, дэлхэйн эгээл суутай үндэр тайзан дээрэ  үндэhэн буряад дуунуудаа гүйсэдхэжэ омогорхуулаат.

- Карнеги -холлдо бүхы юумэниинь онсо ондоо тусхай шэнжэ шанартай: үзэгдɵɵгүй оньhото аппаратураhаа эхилээд, гримёрно таhагуудынь, эд барааниинь г.м. Тайзан руу ошожо ябахада, хаа- хаанагүй элдэб эдеэ хоолоор билтарhан фуршедэй шэрээнүүд зогсодог. Дүтэлɵɵд, дуратай хоолоо барихада болохо. Урид наада харуулха артист бүхэнhɵɵ  ямар эдеэндэ дуратай тухайнь hурагшалжа мэдэдэг гуримтай. Yшɵɵ минии хажууда ямаршье сагта туhаламжа үзүүлхээр бэлэн тусхай түлɵɵлэгшэ дахажа ябадаг байгаа.  Тиимэ үзэсхэлэнтэ газарта буряад дуунуудаа гүйсэдхэhэндɵɵ, хуби заяандаа баяртайб. Тус ушар минии багшанарай, нүхэдэй, бүхы  арад зоной, тоонто нютагай  туhаламжа дэмжэлтээр бэелүүлэгдээ ха юм даа!  

- Таниие Америкын Нью-Йорк, Лос-Анджелес, Майами болон үшɵɵ олон хотонуудта баяртайгаар угтадаг байгаа. Та тиишээ байраар зɵɵжэ ошохо хүсэл үгы гүт?

- Огто үгы! Росси ба Буряад Улас – минии хоёрдохи Эхэ орон. Элинсэгүүдни мүнɵɵнэй Үбэр Байгалай хизаарай Адуун шулуун нютагhаа ба Мухар-Шэбэрэй аймагhаа гарбалтай. Минии хүгшэн аба хододоо наранай ородог зүг руу хараад, эрхиеэ татажа hуудаг hэн. Нэгэтэ харахадамни, маани уншахын хажуугаар абяагүйгɵɵр бархирhан мэтээр үзэгдɵɵ бэлэй… Һүүлдэ ойлгоходомни, хайрата хүгшэн абамнай түрэhэн тоонто Буряад орон руугаа хараад, бурхандаа зальбардаг байгаа. Гарбалаймни үндэhэн эндэ hууритай. Би эндэхи нютаг зоной үргэмжɵɵр дуушан боложо мүндэлhэн золтой заяатайб. Тиигээд хүнүүдэй Эхэ ороноо шоо үзэжэ муушалхада, дураа гутадагби. Ядуу тулюур байдалтай гуйраншад бэшэ, харин гүрэнэй хүсɵɵр миинтэ дээдэ hургуулинуудые түгэсхэhэн, hайн байра байдалтай, эрдэмтэй мэргэжэлтэдэй хододоо  голхорон гомдожо, засаг түрые хараахада, яашье ойлгодоггүйб. Жэшээнь, хүндэ хүшэр түүхэтэй Хитадай ажаhуугшад ямаршье сагта Эхэ ороноо магтадаг, омогорходог заншалтай. Тэндэ газар нютагаа муушалhан хүн түрэhэн эхэеэ, гэр бүлэеэ доромжолhонтой адли гэжэ тоологдодог.

- Бүхэроссиин «Шэнэ одон» конкурсдо ямар hанал бодол, мэдэрэлтэйгээр хабаадаа hэмта?

- Ехээр сэдьхэлээ хүдэлгɵɵ ба омогорхоошье бэлэйб. Муу дүнгүүдые харуулбални, нам тухай бэшэ, харин бүхы Буряад Улас тухай муугаар хɵɵрэлдэхэ. Тиимэhээ бүхы арад зоной урда айхабтар ехэ харюусалгатайб гэжэ мэдэрээ hэмби.       

- Дуу ба хатарай «Байгал» театрай гол дуушанай үүргэнүүд мүн лэ тусхай шанга харюусалгатай. Ямар хүсэл зорилгонуудые табижа хүдэлдэг гээшэбта?

- Манай театрай артистнар энэ хүндэ сагта улад зоной зүрхэ сэдьхэлдэ урма баяр түрүүлжэ, зол жаргал бадарааха гэжэ оролдодогбди. Зохёохы ажалнай мүнɵɵнэй сагhаа таhарангүй, залуушуулдашье, аха захатандашье hонирхолтой байха ёһотой. Залуушуул электронно хүгжэмдэ, «Тик -Ток» маягай тренднүүдтэ дуратай, манай олон артистнар эдэ бүгэдые эрхимээр гүйсэдхэжэ hураhан. Харин минии  арадай дуунууд мүнɵɵнэй хүгжэмэй элдэб олон шэглэлнүүдтэй таарадаг.

- Танай түшэг тулгатнай болохо гэр бүлэ тухайгаа хɵɵрыт.

- Хамаг минии туйлалтанууд нэн түрүүн эхэ эсэгын аша туhаар бэелүүлэгдэнэ. Мүнɵɵ  6 hаратай Майдари хүбүүемни абалсажа, бүхы ажал хэрэгүүдтэмни туhаламжа үзүүлдэг. Дамдинай Дарима нэрэтэй эжымни буряад хубсаhа оёдог, Улаан-Yдын Үндэhэтэнэй номой санда хуушан монгол хэлэ бэшэгэй хэшээлнүүдые үнгэргэдэг юм. Шэнэхээндээ hургуулиин багшаар хүдэлhэн намтартай. Зарим ушарнуудта эжытэеэ суг хамта дуунуудай үгэнүүдые найруулжа бэшэдэгбди.

Уяна басагамни Москва хотын И.М.Губкинай нэрэмжэтэ нефть ба газай университедтэ hурадаг ба тэндээ мэргэжэлтэнээр хүдэлдэг.      

- Һайнта даа, баярые хүргэнэб! Гэр бүлэдэтнай амжалта хүсэнэб!