971
Дамба Дашанимаевич Дарибазаров 1951 ондо Загаһата нютагта түрэһэн. Нютагайнгаа дунда һургуули дүүргээд, сэрэгэй алба гараһанайнгаа удаа, 1979 ондо, Д.Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулиин түүхэ болон хэлэ бэшэгэй факультет дүүргээд, 2012 он болотор буряад хэлэ бэшэгэй болон литературын багшаар Загаһатынгаа һургуулида хүдэлөө. Хуушан монгол, түбэд хэлэ шудалһан хадаа, элдэб статьянуудые болон зохёолнуудые оршуулдаг. Һургуулида багшалжа байхадаа, Будаадын шажанай эхи үндэһэн тухай хүүгэдтэ тайлбарилжа, хуушан монгол бэшэгэй хэшээлнуудые ябуулдаг байгаа. Мүнөө наhанайнгаа амаралтада гаранхайшье һаа, хизаар ороноо шэнжэлэлгын талаар элдэб статьянуудые бэшэдэг, түбэд хэлэнһээ буддын шажанай номуудые оршуулдаг. 2012 ондо Дамба Дашанимаевич Хэжэнгэһээ уг гарбалтай суута санаартан Лубсан Сандан Цыденовэй намтар болон ажал хэрэгүүд тухай статья бэшэжэ, манай сэдхүүлдэ толилуулһан юм. Энэ удаа тэрэнэй буряадшалжа байгаа Монгол Уласай эрдэмэй хүндэтэ академик, уран зохёолшо Цэндийн Дамдинсүрэнэй «Үлгэр домгийн жаргаланта орон Шамбал» гэһэн эрдэмтэ хүдэлмэриһөө болон буддын шажанай бурханай номууд сооһоо Шамбала тухай мэдээнүүдые суглуулжа, буряадшалһан ажалайнь зарим тэды хубинуудые толилбобди.
ШАМБАЛЫН ОРОН ХААНА ЮМ?
«Шамбала хаанаб?» гэдэг асуудалые Баруун ба Зүүн зүгэй олон эрдэмтэд шудалжа үзөөд, хэнииншье харюусажа шадаагүй тула, энэ асуудалда харюусажа шадаагүйб. Ушарынь хадаа, энэ орон болбол үнэн бодото орон бэшэ, үльгэр домогой орон болоно гээ. Гэбэшье, энэ домогой үндэһэн болоһон нэгэ бодото орон газар эртэ урда сагта байһан гэжэ таамаглажа боломоор. Шамбалын орон тухай асуудалые Европын Чона Кёреш, П.Пелльо, А. Грюнвегель, Н. Шуберт, Ю. Рерих, Р.Стейн, Б.Кузнецов зэргын эрдэмтэд шудалжа, хэдэн үгүүлэл бэшэһэн болобошье, Шамбалын домогой хаанаһаа бии болоһониие ба хаана байдагые тодорхойлон хэлэжэ шадаагүй. «Сагай Хүрдын номлол» соо Шамбалын орон болбол саһата ехэ Кэлаша (Кайлас) уулын баруун хахадта байдаг гэнэ. Шамбалын ороной урда зүгтэ Сита мүрэн урдажа байдаг юм ха. Энэ мүрэнэй уһанда хүн бэеэ хүргэбэл, нороһон бэень шулуун болодог гэнэ. Иимэ ушарһаа Шамбалада хүрэжэ боломоор бэшэ гэжэ домог соонь хэлэгдэнэ.
Европын эрдэмтэд энэ домогтой холбожо, Шамбалын орониие олохые оролдоһон. Мажарай (венгриин) эрдэмтэн Чона Кёреш Шамбалын орониие Уйгуурай Яксардын хажуугаар бэдэрхэ байгаа ха гэжэ «Түбэд хэлэнэй зүйдөө» соо бэшэһэн. Б.Лауфер Шамбалые Зүүн Туркестанай (Синьузянай) Хотанголой ойро байжа магад гэжэ «Уйгур шажанай удха зохёол» гэжэ үгүүлэлдээ тэмдэглэһэн. Франциин мэдээжэ эрдэмтэн П.Пелльо болбол «Хитад үзэгөөр «Шамбала» гэжэ үгые галиглан бэшэһэн тухай» гэжэ үгүүлэлдээ хитад хэлэндэ VII зуунай үеһөө оршуулагдаһан ном судар соо «Шамбала» гэдэг үгэ үзэгдэдэг болоһон байна гэжэ тэмдэглээд, Шамбалын уг байһан газар тухай таамаглал хэхэдээ, мүнөөнэй баруун хойто Энэдхэг, Афганистан, тухайлбал Кабул хотын хүндые хамарһан «Гандхар» гэжэ нэрэтэй орон Кушан уласай (I-IV зуунай үедэ) байһан,тэндэ «Амарлигын Агы» гэхэ гү, али «Шампула» гэжэ нэрэтэй Бурхан шажанай ехэ түб байһан гэжэ тодорхойлно. Тэрэ нютагта шэнэ сагай шэнжэлэгшэд малталга хэхэдээ, Буддын сүмэ хиидүүдые олоор олоһон байна.
Кушан уласта Дунда Ази ородог байһан аад, мүнөө Дунда Азиин таджиг, узбек нютагуудта эртэ урда сагай Бурханай сүмэ хиидэй үлэгдэлнүүдые олоор олоһон байна. Гандхар гү, али Дунда Азида байһан Буддын шажанай нэгэ түб газарые «Шамбала» гэжэ нэрлэдэг байжа болоо. Герман Грюнвегель (Баншан Балданешын зохёоһон «Шамбалда ошохо замай бэшэгэй» хэһэгые) Шуберт (Балданешын зохёоһон «Шамбалын юрөөлые») хоёр тус тустаа немец хэлэндэ оршуулһан.
Энэдхэгэй эрдэмтэн Чандра Дас «Түбэд-англи толи» соогоо Шамбалые Оюдэ (Амударья) мүрэнэй ойро байһан бололтой гэжэ бэшэһэн. Зүблэлтын эрдэмтэн Ю. Рерих « Сагай Хурдын номлолые шудалһан тухай» гэжэ ном дотороо Зүүн ба Баруун зүгэй эрдэмтэдэй энэ асуудалые шудалһан тухай, удаань Түбэдэй зохёолшон Гэлэгбалсанай (1385-1438) зохёоһон «Сагай Хүрдын номлолой ехэ тайлбариһаа» Энэдхэг орондо «Сагай Хүрдын номлолые» Шамбалаһаа асарһан тухай багахан хэһэг оршуулжа хэблэһэн байна. Теэд Рерих Шамбалын орон тэндэ, эндэ байһан юм гэжэ тодорхой зүйл бэшээгүй.
Франциин Р.Стейн Түбэд Гэсэрэй туужа соо Гэсэр хойто зүгэй сэрэгэй хаан гэхэ гү, али хойто зүгэй Шамбалын жанжан болоно гэхэ мэтээр бэшэнэ. Шэнэ үе сагай эрдэмтэдэй бэшэһэн бүтээлнүүдые абажа үзэхэдэ, Шамбалын орон гэжэ хэлэхээр тиимэ орон мүнөө сагта байхагүй, хэрбээ тиимэ орон эртэ урдын сагта байһан юм һаа, мүнөө тэрэ орониие олохын аргагүй һэн тула, элдэб таамаглал хэһэн байна.
Шамбалын орон тухай Зүүн зүгэй эрдэмтэдэй бэшэһэн зарим бүтээлнүүдые абажа үзэе. Монгол гэбшэ Чойжидагба 1957 ондо хэблэгдэһэн «Түбэд хэлэнэй тайлбари толи« дотороо бэшэхэдээ, Шамбала болбол, Энэдхэгэй хойто зүгтэ Дабаасамбуу түрүүтэй 7 Номой хаан ба 25 Түгэс изагуурта хаануудай оршоһон орон гэжэ Бурханай номдо байдаг гэжэ тэмдэглэнэ. «Шамбала» гэжэ үгын «Шамба» гээшыень– «Амгалан», «Ла» гээшыень– «Бариха»– гэжэ оршуулна»– гэжэ тэмдэглэнэ.
Шамбалын орон тухай домогой Энэдхэг, Түбэд, Монгол оронуудта ехээр дэлгэрһэн ушараар, тэрэ үльгэрэй жаргаланта орониие бэдэрхэ ябадал эртэнһээ үүсхэгдээ. Халхын анха дугаар Жэбзундамба хутагтын (XVII зуунай үедэ) Энэдхэгһээ хоёр азар Шамбалын орониие бэдэржэ, Монгол орон ерэһэн юм гэдэг. Тэдэнэй нэгэн «Шулуун хургата азар» гэжэ Баха бандида Жэбзүндамба хутагтада Бигармижит хаанай туужые хэлэжэ үгэһэн гэдэг юм. Баһа тэрэ азарай хургаяа Шамбалын урдахи мүрэндэ хүргэһэн ушарһаа, хурганиинь шулуун мэтэ болоод, «Шулуун хургата» нэрэтэй болоһон юм гэһэн домог бии. Түбэдэй зохёолшо Лондол лама (1719-1805) «Шажанай үгэлигын эзэдэй нэрын жагсаалта» гэһэн номдоо Сита гээшэнь Зан мүрэн гэжэ бэшэһэн байха юм. Зан мүрэн гэжэ Брахмапутра мүрэнэй эхин Замбу мүрэниие хэлэнэ. Замбу мүрэн Түбэд нютагта байдаг. Тиихэдээ Шамбала болбол Түбэдтэ баймаар гэжэ таамаглахаар.
Баншан Балданешын зохёоһон «Шамбалда ошохо замай бэшэг» соо Шамбалын дайн Ситэж мүрэнэй дэргэдэхи Рум орондо болоно гэжэ бэшээтэй. Рум орон гээшэнь Турци болон Византиин нэрэ юм. Тиихэдээ Шамбалын орон Турцида гү, али Турциһаа хойшо байжа болоо гү гэжэ һанахаар. Монголой эрдэмтэн Сумба Жиба Ешибалжар (1704-1788) «Захидаг харилсаан» гэжэ зохёолдоо Шамбалын орониие Хүнхүүриин ороной баруун талада оршодог юм гэжэ бэшэнэ. Тэрэнэйхеэр болбол Шамбалын орон Турцида гү, али Турци гүрэнэй баруун тээ байна гэхээр. Турциин ниислэл Стамбул хото юм гэжэ үзэжэ байһан тухай мэдээн Монголой хуушан түүхэ бэшэгтэ байдаг. Жэшээнь, Галдан туһалагшын «Эрдэниин эрхидэ»– «Сагаадайн дүрбэдэхи хүбүүн Хүнхэр тайжа Румын (Турци ба Бага Азиин нэрэ) уласай хаан боложо, Шамбалын ехэ хотодо һууба» гэжэ хэлэгдэнэ.
Түн Гомбожабай «Гангын урасхал» (1725) гэжэ түүхэ бэшэгтэ «Цагаадайн дүрбэдэхи хүбүүн Хүнхэр Рум уласта хаан һуужа, Истанбул хотодо ниислэлбэ» гэжэ хэлэгдэнэ. Цагаадайн хүбүүн Румын хаан болоһон гээшэнь бодото ябадал бэшэ, домог үгэ болобошье, эндэ Стамбул (Конститанополь) хотые Шамбала гэжэ нэрлэһэниинь бидэндэ һонирхолтой байна. «Сагай Хүрдын номлолой» түбэд, монгол сударнуудта Маха Баагада гэжэ хоёр хотын нэрэ гаража байна. Маха хото бол Мухаммедэй һууһан Меккэ хото мүн бололтой аад, Баагада хотонь Багдад хото мүн бололтой байна. Түбэд, монгол номдо гарадаг Маха хотые Арабай Меккэ хото мүн гэжэ монголшо эрдэмтэн О. Ковалевский 100 гаран жэлэй урда «Монгол-ород-француз толидоо» тэмдэглэһэн бэлэй. Мүн энээн тухай Түбэдэй зохёолшо Гэлэгбалсан «Сагай Хүрдын номлолой ехэ тайлбари Дикачин» гэжэ номой Гумбум барай 116-дахи хуудаһанда «Маха орониие Багада хотодо лалын багшанарай 7-дохи болохо Бранзилодой түрөөд, лалын номлол Рахманай (Рахман хадаа, лаланарай шүтэдэг ехэ тэнгэри, Аллахай түрүүшын тэнгэри юм) ябадалые дэлгэрүүлхэ гэһэн ба Багада хото тайлбарилжа, зарим хүнэй хэлэһээр болбол, Багада хотонь Энэдхэгэй баруун зүгтэ байһан Баагадари мүн»гэжэ бэшэгдэнэ.
Баһа Монголой зохёолшо Жамбалдоржо «Болор толи» гэжэ түүхэ бэшэг соогоо «Ситэ мүрэнэй заха Маха орониие Багдад балгааһанай лалын ехэ хаан Асурын хубилгаан Жайвилодой» гэжэ бэшэнэ. Энэдхэгэй баруун зүгтэ байһан Багдад, Меккэ хотонуудые дурдаһан ба Багдад хото Ситэ мүрэнэй захада байна гэһэниие шэнжэлжэ үзэбэл, «Сагай Хүрдын номлолдо» байһан Ситэ мүрэн мүнөөнэй Багдад хотын хажуугаар урдаһан Тигр мүрэн болоно гэнэ. Тиихэдээ Шамбалын орониие мүн дүтын Зүүн зүгэй нютагта Тигр мүрэнэй эрьедэ гү, али арабуудай Шам гэжэ нэрлэдэг Сири ороной оршон газараар бэдэрмээр боложо байна ха. Үнэхөөрөө, мүнөөнэй Сири орон бол, эртэнэй домогто Шамбала байжа магадгүй.
Зохёолшо Миндог номой хаанай (1789-1836) 1830 ондо зохёоһон «Замби түбиин дэлгэрэнгы номлол» гэжэ зохёол соо Испаниин ниислэл Мадрид хотые Шамбалын ниислэл Калапа хото мүн гэжэ хэлэгдэнэ. Жамбазунды гэжэ хальмаг хүн 1904 ондо түбэдөөр зохёожо хэблүүлһэн «Шамбалын орониие бэдэрхэ бэлгэ бэлигэй элшэ» гэжэ номдоо Шамбалын орон бол, Орос орон мүн гэжэ бэшэһэн. Эдэ бүгэдые хаража үзэхэдэ, Шамбалын орон сохом эндэ байһан гэжэ баримталха үндэһэн үгы байна гэжэ харагдана.
Мүнөө Шамбала гэжэ нэрэтэй хото, орон байна гү гэбэл, тиимэ нэрэтэй хоёр багахан хото байна. Энэдхэгэй ниислэл Дели хотоһоо хойшоо холо бэшэ оршодог Морозабын дэргэдэ «Самбхал» гэдэг эртэ урданай түүхэтэй багахан хото бии. Баһа Түбэдэй Дашаһүмбэ хиидэй хойно «Шамбала» гэжэ сүмэ ба тосхон байна. Гэбэшье, энэ хоёр газарые үльгэр домогто ороһон Шамбала мүн гэжэ хэлэхэ баримта үгы. Шамбалын орон урдань байһан мэтэ болобошье, мүнөө болотор олдоогүй байһаниинь, энэ ороной үльгэр домогой орон гэжэ дабтан хэлэхэ үндэһэтэй болгожо байна.
Тиигээд Шамбалын орон хоёр байһан болоно гэһэн таамаглал хэжэ байнабди. Нэгэдэхинь, эртэ урдын үе сагта Бурханай дэлгэрһэн Шамбалань Гандхар орондо байһан. Нүгөөдэнь, Зилуба бандидын ошоһон Шамбалань дүтын Зүүн зүгэй тоо зурхайн ухаанай дэлгэрһэн нэгэ орон бололтой. (Стамбул гү, али Сири гэхэ мэтэ).
БУДДЫН ШАЖАНАЙ БУРХАНАЙ НОМУУД СОО ШАМБАЛЫН ОРОН ТУХАЙ ХЭЛЭГДЭҺЭН ЗАРИМ МЭДЭЭНҮҮД ХАБСАРГАЛТА
Намо Гуру! Шухаг дээдэ изагуур Ламатай илгаагүй согто түгэлдэр Бурхан хүрдэдэ мургэнэб! Шадагша Бурхан багшын судар тарниин эрдэниие барижа, Шамбалын дүшэн гурбан хаад бүгэдэдэ мүргэн зальбарнаб! Мүнөө шэрээдэ заларан, Эрхэ ехэ хүсэтэ ба тодхоргүй хүнэй арсалан ехэ эрхэтэ хизааргүй сүн илаhан Дошхон Хүрдэтэ зургаан обог түгэлдэр хаануудта зальбарнаб! Мүн Эсэрэн эрхэтэ, Тэнгэри эрхэтэ, Гашаб түрүүтэн hүүлэй арбан нэгэн номой хаанууд ба Хубилгаан ехэ бүтээлшэнүүдтэ Хамбын балгадта ехэ обог түгэлдэр дошхон
хүрдэтэ алдаршан тэнсэнгү жада, илдэ барижа тэрсүүдые дарагшые магтан зальбарнаб! Этигэл, ши шулуун мори унажа, эрдэниин жада үйлэдэхын оюуниие нисваанисай дарахын тулада, зүрхые бүлэхын сагта эгэл номтойшье нүхэдэй эрхимдэ даган барин үршөө! Тэрсүүдэй суглаа оронгүй угhаа таhалаад, тэгшэ ном, эд, амгалан түрүүтэниие түгэс тогоологсон болгоод, тэнсэнгүй номой хүрдые эрьюулхэ сагта тэншүүрһэн намайешье даган барин үйлэдэ.
Үйлэдэhэн эдэ ехэ буян бүгэдэ ба үлэмжэ боди сэдьхэлээр hайса эзэлүүлhэнэй хүсөөр үнэхөөр тогоологсон орон хойто Шамбалада үтэр түргэн түрэжэ, ном эдлүүлхэ болтогой! Тэрэ шинии зарлигай аршаан амасаһанаар тэмдэгтэйдэ минии оюунай нисванисай харанхые арилгаад, тэгшэ ехэ амгалангай нуурhаа хэлбэригүй түгэс жаргаланта Махаммудын бэе олохотной болтогой! Уг ехэ хэрэг тэрэнэй тулада ото энэ бэеые Шамбалада түрөөд, обог түгэлдэр Ламын зарлигые соносон ханаад, урбалтагүй жаргалангай согоор сэнгэхэмнай! Үлэмжэ хүсэтэ болотор обог түгэлдэрэй суглаан үлэмжэтэ бүжэглэмэ абагша Үхин тэнгэриин суглаан сэлтэ. Үргэлэжэ hайн буянай сэсэгэй хурые машада буулгаhанай хүсөөр үлзы хутагай хамаг баясхалан жаргалан түгэлдэр болтогой! Этигэл гэтэлэгшэ лама дээдэ ерээдүй сагта. Кролтон (хаан) балгааhандаа Номой хаан Дошхон хүрдэтэ болон мундэлөөд, энэ дошхон тэрсүүдэй омогые дараха сагта эдэ бүгэдые эзэлэн барихатнай болтогой!
Хэмхэлэн энээниие шэдитэй эрхэтэ Лондог гэгээн Бандида Сультиин зарлиг дээрэ намайе бэшүүлбэ.
ТАЙЛБАРИ
Шамбалын хорин табан хаанууд:
1)Алдаршаhан Манжушри (Жамбал дагба);
2) Сагаан Лёнхобо (Бадма Гарба);
3. Сайн (?);
4; Сум шаhан (Намжал);
5) Буянай садан (?);
6) Эрдэниин мотор (?);
7) Винай нюугша (?);
8) Наран алдаршаhан (?); 9) Маша hайн;
10) Сүм наhан далай;
11) Хатуужал илагуугсан;
12) Наран;
13) Элдэб дурсэ;
14) Һарын гэрэл;
15) Хизааргүй;
16) Газарые тэдхэгшэ;
17) Сагые тэдхэгшэ;
18) Арсалан Хүмүүнэй арсалан;
19) Тиин дарагша;
20) Ехэ эдеэтэ;
21) Түрэбэл үгы;
22) Хүмүүнэй аршаан;
23) Ехэ эрхэтэ;
24) Хизааргүй шагдасан;
25) Изагуургүй дошхон хүрдэтэ.
ДОЛООН НОМОЙ ХААН
Эртэнэй Энэдхэгтэ ушардаг Шамбалын долоон хаан гэжэ байгаа. Шэгэмүни бурхан анха сагhаа хүрдэ эрьюулхэдэ, Шамбалын Саран хаан соносоод, Сагай хүрдын изагуурай үндэhэндэ түмэн хоёр мянган бадаг тайлбари бэшэбэ.
Нүгөө жэлынь энэ Номой хаан Шамбалын үмэнэ Малайм сэсэрлигтэ мандал үргэжэ барюулhанда, тэрээнhээ хойто үеын долоон номой хаан ном табин засаг баряа hэн. Тэрэ Номын хаанууд гэбэл: Саран хаан; Индра хаан; Һүр жабхаланта; Саран үгэлигтэ; Энхэ баян; Элдэб дүрсэтэ; Эрхэ түгэс.
Арбан нэгэн хаанууд:
Һүүлшын 11 хаанууд гэбэл: Брахма, XXV Ригданай ехэ хүбүүн; Суреша– Бурханай ехэ эрхэтэ; XXV Ригданай бага хүбүүн; Кашьяна–Арьяабаалын хубилгаан; Матия– Загаhан; Бадмадан бэелэл; Курма (мэлхэй); Вараха– Бодон гахай; Нарасаха– Хүн– арсалан; Романа–"Хара"; Романа "Хара" хоёрдохи; "Кара– Романа -Оодон хүн (Бармид); Хара– нэрэ нэрлүүлhэн; Бодисадын хубилгаан.
Умара зүгэй Шамбалада түрэхэ юрөөл оршобо
Намо Гуру! Түгэс Согто лама бурханай хуулиие анхан Шамбалын балгааhанда дэлгэрүүлэгшэ, гэтэлэгшэ Лама, шамда зальбаран энэ үгэн бүтээн үйлэдэ. Бутэhэндэ Сагай Хүрдэ түрүүтэн саг үргэлжэ шүтэhэн Богдын номуудые маша дэлгэрүүлһэн орон, умара зүгэй Калапа гэгдэхэ балгааганhаа Хурмастын дайшалһан уламжа анхан болохын ехэ бага хоёр мандалые үзэн сасуу дээдэ шэдиие үршөөн үйлэдэ. Үгынь үнэһөө хахасаhан эрдэнеэр бүтэhэн тэрэнэй баруун зүүн талада сэдьхэлдэ зохистой ехэ нуурнуудынь зэндэмэнеэр дүүрээд, арбан хоёр бээрэ (14,5 км) хүнүүд, эд мал, номоор сагта нүгшэхын дунда (Түгэс изагуурта дошхон) дээдэ Лама, ши мүнөө сагhаа барижа, долоон жэлэй тэдыхэндэ түгэсхэбэд илэ. Түгэс изагуурта дошхон хаан (Ригдан Дагба) боложо, тэрсүүдэй аймагые дараха сагта абаhан тангаригаа алгасалгүйдэ намайе нүхэдэй болгон даган барин үйлэдэ. Гэтэлэгшэ Дээдэ Богдо лама, ши хиин хүсэжэ туйлай мори унажа, мотортоо охор жадаар уушхыень сабшаха магад дараха сагта намайе даган бари. Элдэб зүйл үнгэтэ арбан сая (10 млн) сэрэгэй аймагууд, ведэ, шастир засагай омогто заан дүрбэн бүм тоото һогтон хии заан хүбүүн аюумшагта сэрэгэй суглаанай дунда hайса орожо, өөрөө Хануманда ехэ хурса мэсээр сабшажа, дошхон түрүүтэн, арбан хоёр ехэ тэнгэринэр, Асура бүгэдые угhаа таhалаа, туйлай морид моридые алаад, алтан тэргэтэн модон тэргэтэ тэрсүүдэй hайса тоборог болгон, хаанууд хаануудые номгодхон үйлэдөөд, тэрсүүдэй ургэлжэлэл hайса
балбажа, үйлэдэжэ, анхан бурхан болохые, бэлгэдэhэн номой ёhон бүгэдые үйлэдэхэ сагта намайе даган барижа, тэрэ мэтэ олон жэлдэ ном үзүүлээд, морин жэлэй монгол hарын хорин хоёрой удэртэ баатар дагинтай сэнгэлгэнэй дуун сэлтэ бум тоотонуудаар амгалан сагай занhаа Акаништын орондо түгэс жаргалангай тогоололсон бэетэ болохо сагта бурханай хутаг ошохо болтогой!
6-дахи Банша Эрдэм Лубсан Балдан Еши (1738-1780 ***)
Энэ юрөөлые удхаарнь табан хуби болгожо харахаар юм. Нэгэдэхи хуби соонь энэ зальбаралай юрөөл бүтэхэ болтогой гэжэ хэлэгдэнэ. Хоёрдохи хуби соонь юрэнхы дээрэнь Калапа хотын ажаhуугшад болон хаануудай ордон харшанууд тухай зураглана. Шамбалын hүзэг бэшэрэл, баялиг, эд хүрэнгэ харуулна. Гурбадахи хубинь Шамбалын дайн тухай зураглал болоно. Мүн баhа гуру (багша) Баншан Эрдэни Шамбалын сэрэг ударидана. Энэ сэрэг хаан болон жанжан Хануман хүлэг моридые унанхай зураглагдана, дайшалхы заанууд, тэргэтэй сэрэгүүд болон ябаган сэрэгүүд, Шамбалын ороной талада бурхад, бодисаданар хабаадана, буруу номтоной талада– асуранууд. Зохёолой дүрбэдэхи хуби соо Шамбалын дайнай hүүлдэ Буддын шажанай хүгжэн
hалбарhан тухай зуралагдана. Энэ үедэ тэрэ намайе өөртэеэ абажа ябыт гэжэ Багшаяа гуйна. Арюун дээдэ орондо бидэниие абаашыт гэжэ hүзэг бэшэрэлтэн Багшадаа хандана.
Энэ зохёол соо 6-дахи Баншан Эрдэни Лубсан Балдан Еши Малая сэсэрлиг соо байгуулагдаhан хоёр мандала тухай дурдана. Энэ хоёр мандалые харан сасуугаа, хун дээдэ эди шэди олог гэнэ.
Энэ сэсэрлигэй зүүн талада Сави Ид гэжэ нуур бии гэнэ, баруун тээнь– сагаан лёнхобо сэсэгэй нуур байна. Иимэ ушарhаа Калапа хото бодото орон байhан бололтой. XX зуун жэлэй эсэс болотор дээдэ үеын буряад ламанарай дунда Шамбала тухай заншалта номой мэдээн үлэhэн байгаа.Үнгэрhэн зуун жэлэй далаад он болотор Буряад орон соо Шамбалын үреэлнүүд үргэнөөр дэлгэрһэн. Тэдэ үреэлнүүдэй зариманиие дурсабал– «Шамбалын сэрэгшэн боложо түрэхэмнай болтогой!», «Шамбалын дайнай үеэр сохо хорхойшье боложо түрөө hаа, хойто наhандаа
Шамбалын орондо түрэхэбди!».
