​Буряад Уласта хоёр долоон хоногой туршада хорюултанууд абтаба

Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов уласай дүрбэн теле-субагуудта интервью үгэхэдөө, худалдаа-наймаанай түбүүдые, халуун эдеэ хоолоор хангадаг ба туhаламжа үзүүлдэг газарнуудые хааха талаар абтаhан шиидхэбэринүүд тухай тодоор хөөрэжэ үгэбэ.

- Эдэгэhэн зоной тоо үбшэнтэнэй тооhоо ехэ болоходо, байдал хубилха гэжэ нэгэ интервьюдэ хэлэhэн байнат. Коронавирус үбшэнэй талаар байдал юундэ хубилнагүйб?

- Тахал үбшэн хоёрдохиёо hүжэрхэ гэжэ мэдээбди. ОРВИ үбшэнтэй нэгэ доро дэлгэрхэ гэжэ зундаа хэлэгдэжэл байгаа ха юм. Тиимэһээ хүнүүд харюусалгатайгаар хандажа, бараг үнгэрхэбди гэжэ һанаабди. Хабар хүнүүд журамтай байгаа гээд тэмдэглэлтэй. Олоной газараар ехэ түлхисэлдөөгүй, hэргэг ябаа. Зундаа үбшэн намдаа. Хүнүүд hанаагаа амаржа, хайша хэрэгээр хандажа эхилээ. Мүнөө байдалнай хубилжа, хүнүүд дахинаа һэргэг болоошье hаань, сентябрь-октябрь hарануудта COVID-19 улам ехээр hүжэржэ, бүхы аймагуудаар тараа. Түрэл зоной дунда тахал үбшэн дэлгэржэ, үбдэhэн зоной тоо олон боложо эхилээ. Ковид үбшэнтэниие аргалхын тулада эмнэлгын газарта унтаринууд үдэр бүри нэмэгдэнэ. Бидэ мүнөө байгаа арга боломжонуудые хэрэглэжэ, бүхы шахуу больницануудта «ковидна» үбшэнтэниие аргалдаг болообди. Айлшадай буудалнуудта нэмэлтэ hууринуудые байгуулнабди. Ондоо үбшэнтэниие больницада оруулха ажал, диспансеризаци болюулагданхай. Энэнь hайшаалтай бэшэ. Тиимэhээ шанга хэмжээнүүдые абахаар болоо.

- Алексей Самбуевич, шэнээр абтаhан хизаарлалтанууд тухай хэлээт. Коронавирус үбшэ hэргылжэ, худалдаа-наймаанай түбүүд, халуун эдеэ хоол бариха болон туhаламжа үзүүлдэг газарнууд хаагдахань, томо hууринуудта холоhоо hуралсал үргэлжэлхэнь. Энэ хизаарлалта хоёр долоон хоногто гэжэ тэмдэглээт. Саашадаа hунаагдахагүй гү?

- Хоёр долоон хоногой туршада үбшэн hүжэрнэ. Мүнөө хүнүүдые багаар харилсуулха шухала. Хүнүүдые гэртэнь үлээжэ, эмүүдые хубаажа, үбшэнэй hүжэрхэ ушар бага зогсоохо хэрэгтэй. Энэ ажал ябуулжа шадахабди гэжэ найданабди. Хизаарлалтануудые хоёр долоон хоногhоо үлүүдүүлхэ тухай түсэблэнэгүйбди. Саашадаа эдэй засагай hалбариин хойшолонгуудые усадхахань хүшэр байхал. Энэ ганса элүүрые хамгаалгын hалбариин асуудалнууд бэшэ. Тус хэмжээнүүдые мүнөө абаагүйдэ аргагүй. Юундэб гэхэдэ, элүүрые хамгаалгын hалбариин ажал ехэ, эмнэлгын бүхы шахуу эмхинүүд – уушханай ханяаданай болон онкологическа үбшэнэй диспансернүүдhээ бэшэнь – ковидна үбшэнтэниие аргална. Тиихэдэ COVID-19 үбшэнтэниие аргалха талаар хубиин зошод буудалнууд, ниигэмэй зарим эмхинүүд хэрэглэгдэнхэй. Үдэр hүнигүй хүдэлдэг тест-лабораторинуудта 25 мянгаhаа дээшэ шэнжэлгэнүүд хэгдээгүй сугларшанхай. Элүүрые хамгаалгын hалбариин ажал нэгэ бага хүнгэдхэхэ хэрэгтэй. Эмшэд, фельдшернүүд, медсестра, медбрат, санитарнууд тулама эсэнхэй. Шүдөө хам зуугаад лэ, харюусалга ехэтэй хадаал хүдэлнэ. Мүнөө тэдэнэй ажалдаа диилдэжэ, хүдэлхөө болишоо hаань, тэдэниие hэлгэн хүдэлхэ хүн үгы гэжэ ойлгонобди. Аргалха хүн олдохогүй. Эмшэдээ энэ туйлдань хүргэхэ ёһогүйбди.

 Үхибүүдэй hургуулидаа ябажа hуралга дахинаа хойшолуулагдаба. Теэд тэдэнээ hургангүй байжа болохогүйл. Май hарада байдалай тэгшэртэр хүлеэжэ байха бэшэбди. Хэмжээнүүдые абажа, хүүгэдээ hургуулидань ябуулха хэрэгтэй. Тэдэнэй hуража эхилхэдэнь, үбшэнтэнэй тоо олошорхо гэжэ ойлгонобди. Аргалха hууринуудые, эмүүдэй нөөсэ байгуулха хэрэгтэй. Байдал хубилгахын түлөө хоёр долоон хоногой туршада хизаарлалтанууд абтаа. Гэхэтэй хамта, абтаhан хизаарлалтанууд эпидемиологическа байдалда ажаhуугшадай анхарал хандуулжа, тохёолдоhон үзэгдэлдэ харюусалгатайгаар ябахыень уряалха гэhэн зорилготой бшуу.

Сэхыень хэлэхэдэ, хүнүүд, hэриит! Ажаhуугшадай ехэнхи хубиин ама, хамараа бүглэжэ, харюусалгатай ябаашье hаань, хайша хэрэгээр хандаха заримашуул бии. Үбшэнтэнэй 50 хубинь – 19-hөө 30 болотор наhанай хүнүүд. Залуушуулнай хэндэшье hанаата болонгүй ябанал даа. Энэ байдалда анхарал хандуулжа, хүхихэ, наадаха саг бэшэ, харюусалгатай ябаха хэрэгтэй гэжэ ойлгуулха зорилготойбди. Мүнөө ухаагаараа ойлгожо, бэеэ абажа ябахадаа, элүүрые хамгаалгын hалбарида байдал хубилгаха шухала. Хоёр долоон хоногой үнгэрхэдэ, байдал хубилха гэжэ найданаб.

- Олзын хэрэг эрхилэгшэдтэ гүрэнэй тэдхэмжэ үзүүлэгдэхэ гү? Саашадаа юун хүлеэгдэнэб гэжэ уридшалан хэлэхэ байнабта?

- Үнэхөөрөөшье, намда хандалганууд олоор ороо. Хизаарлалтанууд абтахань гэжэ соносхоһоной удаа хоёр үдэрэй туршада социальна холбоондо, олондо мэдэээсэл тараадаг хэрэгсэлнүүүдтэ болон бусадшье аргаар намда хандажа эхилээ. Тиихэдэ холоhоо hуралсал болюулха, эмнэлгын туhа сагтаа хүргэгдэнэгүй гэhэн гуйлтанууд олзын хэрэг эрхилэгшэдэй хандалгаһаа арба дахин шахуу олон. 147 мянган hурагшадтайбди. Тэдэнэй 90 хубинь hургуулидаа мүнөө ошохогүй. Хотын hургуулинуудта, аймагуудай түб hууринуудай, Ивалгын бүхы дэбисхэрэй, Кабанскын томо нютаг һууринуудта холоһоо һуралсал ябуулагдана. Хандалгануудые харанаб, ойлгоноб.

Коронавирусhаа хохидоhон hалбаринуудые жэлэй дүүрэтэр татабаринуудһаа сүлөөлхэ гэhэн шиидхэбэри Юрэнхылэгшэ абаhан байна. Бидэ ганса хохидоhон hалбари хаагаабди, тиихэдэ гараха жэлэй дүүрэтэр татабари түлэгдэхэ гэжэ хараалаабди. Байдал ойлгонобди, мэдэрнэбди, туhа хүргэнэбди.

- Олон хүнүүд анализ тушаангүйгөөр арга хэнэ. Тэдэ хүнүүдтэ эмүүдэй, эмнэлгэ хэхэ болзорой талаар зүбшэл үгэхэ саг ерээ бэшэ гү? Коронавирус үбшэн аргалха ашаг үрэтэй эмүүд бии гү? Эмүүдэй дуталдал усадхаха талаар ямар ажал хэгдэнэб?

- Нэгэдэхеэр, өөһэдөө арга хэхэ талаар асуудал гарана. Нэгэ найтаагаад, эмшэдые дуудахада, эмшэдтэ нэмэлтэ ажал гарана. Хоёрдохёор, өөрөө өөртөө арга хэхэнь баhал аймшагтай. Заал һаа иигэхэт гэhэн зүбшэл заабари үгэхөөр бэшэ - үбшэнтэнэй бэеын байдал хараха хэрэгтэй. Хоёрдохёор, анализуудай талаар орёо байдал тохёолдоо. Үдэр hүнигүй хүдэлдэг лабораторинуудта 25 мянган шэнжэлгэнүүд хэгдээдүй. Тоног хэрэгсэлнүүдые абанхайбди, хүнүүдые hурганабди. Ажаhуугшадта хэhэн анализуудай талаар гүрэн дотороо түрүүшүүлэй тоодобди. Тиигээшье hаа, шэнжэлгэнүүд удаашарhаар. Үбдөөд эдэгэhэн хүндэ заатагүй хоёр шэнжэлгэ хэгдэхэ ёhотой - эндэ баhа саг хэрэгтэй. Тиимэhээ түргэн хэгдэхэ тестнүүдые худалдан абажа, эмшэдтэ тараагаабди.

Зүбшэлнүүдэй талаар хэлэхэдэ иимэ: «Бурятия» сониной тусхай дугаар хэблээбди. Тэрэ түлбэригүйгөөр бүхы улас дотор тараагдана. Энэ сониндо эдеэ хоолой талаар, үбшэнтэн гэртээ арга абахадаа, амяараа яагаад байрлаха тухай мэргэн зүбшэлнүүд үгтэнхэй. Тиихэдэ Ородой Холбоото Уласай элүүрые хамгаалгын яаманай эмшэлэлгын арга боломжонуудай талаар зүбшэлнүүд толилогдонхой. Эдэ зүбшэлнүүдые эмшэдэй зүбшөөлөөр хэрэглэхэ шухала гэжэ дабтан хэлэнэб.

Эмүүдэй талаар хэлэхэдэ, мүнөө Ородой Холбоото Уласай үйлэдбэриин, элүүрые хамгаалгын яамануудтай сэхэ ажалланабди. «Бурятфармаци» эм абаха манай шухала эмхи болонхой. Хубиин эмэй сангууд эмэй дутагдалай үедэ эмүүдые абаха түрүүшүүлэй тоодо ороногүй. Гүрэнэй эмхинүүд түрүүлнэ. Харамтайнь гэхэдэ, ганса улас доторнай эмүүд дуталдана бэшэ, бүхы гүрэн дотор дуталдана ха юм. Дэлхэйдэшье эмүүд дуталдана гэжэ хэлэлтэй. Гурим табигдажа, эмүүд асарагдана. Мүнөө 96 мянган пачка «Арбидол», «Азитромицин» болон бусад эмүүд асарагдаха.