Засаг түрэ 11 may 2022 733

Һунгамалнуудта-үгэ

Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай дүүрэһээр 77 жэл шууян үнгэрөө. Тэрэ дайнда хабаадаһан хүндэтэ ветеранууднайшье бултадаа шахуу хада гэртээ харяа. Мүнөө үедэ Илалтын һайндэртэ дайшалхы баатарнуудай үри һадаһад гэрэл  зурагуудыень дээрэ үргэн барижа, “Хэтын жагсаалда” хабаададаг һайхан заншалтай болоо. Улаан-Үдэ хотын  һунгамалнууд хэтын жагсаалда хабаадахадаа, үбгэн абанарайнгаа хуби заяан тухай богонихоноор манай уншагшадтай хубаалдаһан байна. Харамтайнь гэхэдэ,  олонхи һунгамалнууд түрэлнүүдээ өөһэдынгөө нюдөөр хараха хубигүй байгаал даа. Дайнай газарта абаһан шархануудһаа боложо,  эртүүр хада гэртээ хариһаниинь ойлгостой. Зарим зоной үбгэ эсэгэнэр гэртээшье бусаха заяагүй байгаа бшуу.

Сергей Бурдиков, 16-дахи тойрогой һунгамал:

- Минии хүгшэн аба  Борис Павлович Бурдиков 1944 оной февраль һарада 18 наһатайдаа дайнда мордоһон юм. Зунай эхиндэ тэрэ Беларусь шадар 1-дэхи Прибалтийска фронтын хилэ хүрөөд  ябаа. Витебскэ хизаар дайсанһаа сүлөөлхэ тулалдаанда эрэлхэг зориг гаргаһан байха юм. Сиротинска аймагай  Козоногово һуурин багаар минии хүгшэн аба дайсанай окоп руу түрүүлэн орожо, 3 сэрэгшэдые, 1 офицерые хорооһон гэдэг. Тэрэл байлдаанай һүүлээр, июлиин 7-до,  минии хүгшэн аба Борис Павлович хүндөөр шархатаад, наһа бараһан юм. «Эрэлхэг зоригой түлөө» гэһэн медаляар шагнагдаһан түүхэтэй. Белоруссиин Видзы нютагта хүдөөлүүлэгдэнхэй. Хүгшэн абымни дайнда ошоходо, минии аба эжынгээ умай соо байһан юм.

Тэрэнэй абань, минии элинсэг аба  Павел Федорович Бурдиков, хүбүүнһээ нэгэ жэл урид сэрэгтэ ошоһон байна. Тэндэ ябахадаа, бүхы мүнгэеэ гэртээ эльгээдэг һэн. Павел Федорович Бурдиков ашаанай машинын жолоодо һуужа,  үхэр буугай һомонуудые зөөдэг бэлэй. Нэгэтэ тэрэ автомашина руунь бомбо тудажа тэһэрхэдэнь, хажуу тээшээ һүрэжэ гараад, балай ехээр шархатаагүй. Бурхан хаража, элинсэг абамни амар мэндэ нютагаа 1947 ондо  бусаа һэн. 3 жэл болоод, наһа бараа. «Германиие илаһанай түлөө”, “Япониие илаһанай түлөө” медальнуудаар шагнагдаһан юм. 

Владимир Ильин, 14-дэхи тойрогой һунгамал:

- Хүгшэн аба Гавриил Бутуевич Ильин Улаан Армиин зэргэдэ 1942 оной апрель һараһаа 1945 оной май болотор алба хааһан юм. Тэрэ 85-дахи гаубично- артиллерийскэ бригадын командираар томилогдоод, Курска байлдаан шадар, Польшо сүлөөлэлгын байлдаануудта  хабаадаа. Зүүн хүлөө, нюдөө шархатаһан юм. «Улаан Одоной» орденоор, “Германиие илаһанай түлөө” медаляар шагнагдаһан намтартай. Дайнай һүүлээр Баяндайн ойн ажахыда хүдэлөө. Минии түрэхэдэ, үбгэн абамни хада гэртээ хариһан байгаа.

Зүблэлэй һунгамалнууд Денис Гармаев болон Елена Вахрушкинова хоёр өөһэдынгөө тойрогто ажаһуудаг ветерануудай хуби заяан тухай хөөрэнэ.

Денис Гармаев, 25-дахи тойрогой һунгамал:

- Һунгуулиин 25-дахи тойрогто ажаһуудаг ветеран тухай хөөрэхэ хүсэлтэйб. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветеран Эрдыниев Бато Монголовичые Илалтын үдэрөөр амаршалһан байнабди. Мүнөө жэл тэрэ 97-дохиёо Сагаалганаа угтаба. Гансашье манай тойрогой омогорхол бэшэ, харин бүхы Буряадай хүндэтэй эрхэтэн даа. Бато Монголович 1924 ондо Баргажанай Баянгол нютагта түрэһэн намтартай. 19 наһа хүрэһэн хүбүүн дайнай газарта татагдаһан байна. 1943-1948 онуудта Зүүн фронтдо алба хаагаа. «Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай» 2-дохи шатын орденоор, Жуковай,  «Япониие илаһанай түлөө» медальнуудта хүртэһэн юм. Дайнай һүүлээр түрэл Баргажанайнгаа хүдөө һалбарида олон жэлдэ ажаллаа.  

Елена Вахрушкинова, 23-дахи тойрогой һунгамал:

- Зэдын аймагһаа уг гарабалтай Буянтуев Дансаран Доржиевич мүнөө Улаан-Үдэдэ, һунгуулиин 23-дахи тойрогто ажаһууна. Хүндэтэ ветеран Зэдын аймагай Боргой нютагта 1926 ондо түрэһэн намтартай. Түрэһэн эгэшэтэеэ хара эртэ түрэлхидһөө гээгдэжэ үншэрһэн байна. Уданшьегүй эгэшынгээ энэ дэлхэйһээ халин ошоходонь, Дансаран Доржиевич малай гүүртэнүүдээр тэнэжэ,  ажал хэжэ үндыгөө. Хэды хүндэ байгаашье һаань, хүбүүн эхин һургуули дүүргэжэ шадаһан байна. 

1942 ондо Сэлэнгын аймагай Селендума һууринда механическа завод барилганда ажаллахаяа татагдаһан байна. Тэрэ завод дайнай эхилхэдэ, холын Беларусь нютагһаа наашань гаргагдаһан. Тиигэжэ хүбүүн ФЗУ-да һураад, тэндээ модон дарханаар ажаллажа эхилээ. 1943 оной намар армида татагдахадаа, Үбэр Байгал шадар алба хаадаг юм һэн. Һүүлээрнь Хайлар шадар Квантунска армиин сэрэгшэдые даралсахада оролсожо, зоригтойгоор дайлалдаһан.

Дансаран Доржиевич Буянтуев «Дайшалхы габьяагай түлөө», «Япониие илаһанай түлөө» медальнуудта хүртэһэн байна.

Улаан-Үдэ хотын һунгамалнуудай, тэдэнэй туһалагшадай, ветерануудай гэр бүлэнүүдэй материалнуудаар Булат Бадмаев бэлдэбэ

Автор: Булат БАДМАЕВ бэлдэбэ

Фото: Гэр бүлын архивһаа