Хүндэ сагай ерэхэдэ, хүршэнэрынь туһалба

 Хилэ дээрэ уулзажа...

Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов түрүүтэй бүлэг мэргэжэлтэд Хяагта хото эртэ үглөөгүүр хүрэжэ ерэбэ. Урдаһаань Монголой Юрэнхы сайд Сайнбуян Амарсайхан Засагай газарай ноёд түшэмэлнүүдтэй хамта бууба. Хүршэ гүрэнэй малшадай хүндэ байдалһаа ядамаггүй гаралсаха хэрэгтэ туһаламжа болохо үхэр малай тэжэ­элэй түрүүшын хуби, ашаанай томо 9 авто-унаагаар 240 тонно орооһон хилэ дээрэ дамжуулагдаба. Хоёр гүрэнэй засаг баригшад уулзажа, ажалайнгаа талаар хөөрэлдэбэ.

- Орос Уласай Засагай газарай даабаряар Буряад Уласай Засагай газарай мэргэжэлтэд хүдэлмэри хэжэ, бии байгаа орооһоёо тан­даа үгэжэ байнабди. Хилэ шадар оршоһон Хяагтын болон Бэшүүрэй, Мухар-Шэбэрэй, Тарбагатайн таряа­шадай хадагалжа байһан 8,5 мянган тонно орооһон суглуулагдаа. Энэ бүхы ажалай талаар Буряад Уласай Засагай газарай Толгойлогшын орлогшо, хүдөө ажахын сайд Галсан Дареев харюусана. Үшөө тиихэдэ Монгол оронтой харилсаха талаар Буряад Уласай сайд Даба-Жалсан Чирипов хүдэлнэ. Дамжуулагдаха тэжээл түргэн сагай туршада хэрэг­тэй газартаа хүрэхынь тулада танай талаһаа баһал хабаадалга хэрэгтэй болоно. Буряадһаа ерэһэн ашаанай авто-унаануудые түргэн сагай тур­шада буулгаад, һөөргэнь эльгээжэ байха болонод, - гэжэ Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовэй хэлэхэдэнь, Монгол гүрэнэй Юрэнхы сайдай орлогшо Сайнбуян Амарсай­хан иигэжэ харюусаба:

- Һайн хүршэнэр холо һууһан түрэлхидһөө дүтэ байха гэжэ монгол арад хэлсэдэг. Хүндэ сагые дабажа гарахымнай түлөө Орос Уласай талаһаа туһа хүрэжэ ерэбэ. Хүдөө ажахын һалбари Монголой гол шэглэл болоно. Монголдо 2023 ондо 64,9 сая толгой адуу мал, хони ямаад ажамидарна гэжэ тоо бүридхэлдэ абтаа һэн. Харин зуд ерэхэдэнь, 6,7 сая толгой жэжэ ба томо мал хохи­доод байна. Монголой 21 аймагай 15-иинь хүбэн сагаан саһаар хуша­атай. Танай үгэһэн орооһо түргэн дары малшадтаа хубаажа үгэхэбди.

Ажалай хэрэгээр

Туһаламжань дары түргэн мал­шадтаа хүрэжэ ошохынь тула засаг баригшадай талаһаа мүн лэ дулды­даха. Орооһото ургамалнуудые хилэ гаргажа, ондоо гүрэн абаашаха баһа өөрын ёһо гуримтай, эрилтэтэй бай­даг. Хилын саана орооһо ябуулхаһаа түрүүн ургамалнуудай үбшэнгүүдые элирүүлжэ үзэдэг. Тэрэнь баһал хэдэн үдэрэй саг һалгаха болоно.

- Түрүүшын хуби орооһо бүхы шалгалта гаранхай. Фитосанитар­на шалгалта түргэн бүтэдэггүй. Тиимэһээ таанад энэ шалгалтыень өөр дээрээ даажа абахаар бэлэн гүт? Орооһоёо мэнэһэлжэ үгэбэл, дээрэ гү, али ашаад лэ эльгээжэ байхамнай гү? – гэжэ Буряад Уласай Засагай газарай Толгойлогшын орлогшо Галсан Дареев асууба.

- Фитосанитарна шалгалта бидэ өөһэдөө хэхэ аргатайбди. Энээнэй талаар асуудал байхагүй. Орооһоёо мэнэһэлжэ үгэбэлтнай, малшадтаа тараахадамнай һураггүй бэлэн байха һэн. Бидэ хилэ дээрэ тодожо абаад, Монголой бүхы аймагуудта абаашахабди, - гэжэ Юрэнхы сайдай орлогшо Сайнбуян Амарсайхан хэлэбэ.

Туһаламжа асаржа ерэһэн түрүүшын 9 автомашина хилын хару­улшадай шалгалта гаража, саашаа дабшахаар бэлэн болобо. Энэ сагта Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов Монголой Юрэнхы сайдай орлогшо Сайнбуян Амарсайханиие, мүн бүлэг мэргэжэлтэдые дахуулжа, ямар орооһо дамжуулжа байһанаа харуулба. Уданшьегүй ашаанай машинанууд һубарин, Монголой хилэ гаталжа, Сүхэ-Баатар хото руу тэгүүлбэд.

Бэе бэедээ туһалдагбди

Орос Улас болон Монгол орон хоёр үнинэй нягта харилсаатай юм. Хилэ хадхажа һууһан аад, ондоогоор байхын аргагүй даа.

- Хүндэ сагай ерэхэдэнь, бидэ ходол бэе бэедээ туһалжа байдагбди. Халхин-Голой байлдаанда хабаада­жа, СССР гүрэнэй сэрэгшэдтэй дай­садые һүнөөлсөө һэн. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай эхилхэдэ, Монголой эрхэтэд тэрэ дороо бодоо. Монголшууд хэдэн түмэн адуун һүрэг дайнай халуун газарта эльгээ­гээ гээшэб? Һүүлээрнь мяха шүлөөр, үмдэхэ хубсаһаар манай сэрэгшэдтэ монголшууд туһалаа. 2019 ондо хорон хамшагай дэлхэйгээр тара­хадань, жаахан монгол хүбүүхэн өөрынгөө суглуулһан мүнгөөр ама хамарай халхабша худалдажа абаад эльгээһэниинь һанана ёһотойт. Бидэ шуһа мяхаараа нэгэ арад зон гээшэбди. Мүнөө иимэ байдалай тохёолдоод байхадань, хажуу тээһээ хараад һууха аргагүйбди. Буряад Уласта бии байгаа бүхы орооһоёо дамжуулбабди, - гэжэ Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Самбуевич Цыденов хэлэбэ.