Удха ехэтэй диктант

 Буряад хэлэн дээрэ диктант олоороо бэшэхэ хэмжээн анха түрүүшынхиеэ Үбэр Байга­лай хизаарай Агын Буряадай той­рогто эмхидхэгдээ һэн. Мүнөө үедэ дэлхэйн алишье буланда ажаһуудаг буряад зон түрэл хэлэн дээрээ дик­тант бэшэхэ аргатай болонхой. Мо­сква, Красноярск, Южно-Сахалинск, Якутск, Мирный, Петропавловск- Камчатский, Шэтэ, Эрхүү, Улаан-Үдэ хотонуудта болон бусад нютаг нуга­нуудта юрын хүнүүд энэ хэмжээндэ тон дуратайгаар хабаадана.

Түнхэнэй аймагай ажаһуугшад һуралсалай бүхы гуламтануудта сугларжа, диктант бэшэһэн байна. Жэмһэгэй дунда һургуулиин буряад хэлэнэй ба уран зохёолой танхимда тусхай талмай байгуулагдаа. Гоёор, зохидхоноор шэмэглэгдэһэн каби­недэй эзэн Дарима Бимбажаповна Дармаева хабаадагшадые уринаар энеэбхилэн угтан абаа. 15 хүн диктант бэшэхэеэ һуугаа. Һургуулиин багша­нарай, сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэдэй, нютагай үндэр наһатайшуулай сугларһаниинь һайшаалтай.

«Оройдоошье хүлһөө гаргаагүйбди!» - гэжэ «шалгал­тын» удаа дүнгүүдые хүлеэхэдээ, хабаадагшад энеэлдэн хэлэнэ һэн. «Эрхим» гэһэн сэгнэлтэ абагшадай тоодо ажалай ветеран, Эхэ-Герой, 77 наһатай Валентина Зундуевна Халь­баева оролсоо.

40 гаран жэлдэ элүүрые хам­гаалгын һалбарида хүдэлһэн Мэдэгма Бодиевна Дармаевагай хэлэһээр, диктант соо хүндэ үгэнүүд дайралдаагүй.

- Диктант соо мяхан табаг айл­шанда табиха ёһо тухай хэлэгдэнэ. Иимэ ёһо бидэ мэдэхэшье һаа, дэлгэ­рэнгыгээр, гүнзэгыгөөр ойлгодоггүй байгаабди, - гэжэ Мэдэгма Бодиевна Дармаева хубаалдана.

Ород хэлэнэй багша Сэсэг Дамби­евна Хосомоева анха түрүүшынхиеэ буряадаар диктант бэшэлгэндэ хабаадаа.

- Һургуулида һурахадаа, буряа­даар диктант бэшэһэн байнаб. «4» гэһэн сэгнэлтэ абадагаа һанадагби. Үдэр бүхэндэ дууладаггүй, шагнажа үзөөгүй хэдэн үгэнүүд дайралдаа. Удха ехэтэй диктант байба. Мэдээгүй юумэеэ ойлгожо, хадуужа абабаб, - гэжэ Сэсэг Хосомоева һанамжаараа хубаалдана.

Жэмһэгэй һургуулида 37 жэлэй туршада хүдэлжэ ябаһан 75 наһатай Роза Будаевна Шаргаева буряад хэлэнэй зарим дүримүүдые дабтажа, диктант бэшэхэеэ бэлдэһэн байна. Үндэр наһатай ветеран мүнөө үедэ һургуулиингаа номой санда хүдэлнэ.

- Улаан-Үдын 2-дохи һургуули дүүргэһэн намтартайб. Буряад хэлэ тэндэ үзөөгүйб даа. Тиигэбэшье бэеэ туршанаб. Мүнөө буряад хэлэеэ хэр зэргэ мэдэдэг байһанаа: удаан аялгануудые, дифтонгнуудые таа­руулжа шаданагүйб гэжэ байгаад, өөрыгөө шалганаб гэхэдэ, алдуу болохогүй. Эдэл юумэнүүд хүшэр гэжэ һанадагби, - гэжэ Роза Буда­евна хэлэнэ. - Мяха яагаад эдидэг бэ гэжэ хуу барандаа мэдэнэбди (энеэбхилнэ). Теэд бүхы заншалаар айлшадай урда яагаад табихаб, хайшан гээд эдижэ эхилхэб гэжэ бай­гаад, мүнөөшье болотор мэдэдэггүй ябаабди. Мүн сайшье уухада, заншал байна.

Хэмжээ ябуулгын түгэсхэлдэ бүхы хабаадагшадта тусхай үнэмшэлгэ барюулагдаа. Заал һаа удаадахи диктантда һайнаар бэлдэжэ, дахинаа хабаадаха байһанаа булта мэдүүлээ.