Баясхалан Дугаржапов: «Хургаараа заадаг ажалтайбди

Хүдөө нютагта ажаһуудаг ажалша малша арад тухай зураглал бэлдэхэ даабари абаад, Мухар-Шэбэрэй аймагай Хушуун-Үзүүр һуурин хүрэхэеэ хүнгэн машинаар манай редакциин жолоошон Артур бидэ хоёр харайлгалданабди.

Тэндэ бидэниие нютагай аха захатан, хүдөө ажал эрхилэгшэ Баясхалан Жамсуевич Дугаржапов хүлеэжэ байна. Урда үдэрынь утаһаар залгажа холбоо баряад, уулзаха сагаа болзолһон байгаабди. Улаан-Үдэһөө баруун урагшаа зүг барижа, дардам харгыгаар гүйлгэһөөр, шууд түргэнөөр Барай дабаа дабахадаа, Хушуун-Үзүүр нютагай баруун захада, харгын хажууда хоол бариха газарта хүрэжэ ерэбэбди.

- Мэндээ! Харгы һайн гү? – гэжэ энеэбхилһээр Баясхалан ахатан маанадые мэндэшэлжэ угтаба. – Энэ манай гэр бүлын байгуулһан кафе гээшэ - эндэ орожо, халуун сай бариха зуураа хөөрэлдэхэбди. Үсэгэлдэрэй ехээр бордоhолжо, харгым­най хүүр саhанда ороо, тиишээ хүрэхэмнай бэрхэтэй гэхэдэнь, хоол барилгын га­зарта дахажа оробобди.

Буряад-монгол һэеы гэртэл адляар баригдаһан найман ханатай модон гэртэ ороходо, һаруул сэбэр. Үдын хоолой саг дүтэлөөгүйшье һаань, тэндэ хоол барихаяа ороһон зон яһала олон байна. Баясхалан ахатанай ажалшадтаяа хөөрэлдэхэ зуурань бидэ захын шэрээ эзэлжэ һуубабди. Уданшьегүй гэрэй эзэн дүтэлжэ, бидэ дүтөөр танилсанабди. Утаһаар залгажа хөөрэлдэхэһөө бэшэ, улаан нюураараа урид уулзаагүй байгаабди.

- Энэ кафе тайлаһаарнай, яһала саг үнгэрөө. Ехэ хүбүүн Баярнай хани нүхэртэеэ энээнээ ябуулдаг. Харгын захада оршоходонь, яһала зон ябана. Һүүлэй үедэ холын зайда ябадаг томо ашаанай авто-хүлэгүүдэй жолоошод олоор ородог болонхой. Тэдэнэр ходо харгыда ябажа байхадаа, хаана, ямар газарта һайнаар эдеэлүүлнэб гэжэ һайн мэдэдэг, - гээд, Баясхалан Жамсуевич хөөрөөгөө эхилнэ. Тиигээд дээрэнь иигэжэ нэмэнэ: - Үшөө мал ажал эрхилдэг гээшэбди. Тэрэ ажалаа дунда хүбүүн Жаргалаймнай гэр бүлэ ударидадаг. Гансал одхон хүбүүн Алдарнай Улаан-Үдэдэ барилгын эмхи байгуулаад ажаллана. Бидэ хүгшэнтэеэ хургаараа заадаг ажалтайбди (энеэнэ).

Баясхалан Жамсуевич, Людмила Дамбаевна Дугаржаповтан Хушуун-Үзүүр нютагтаа ехэл хүндэтэй айлайхи юм. Баясхалан ахатан олон жэлдэ сагдаагаар ажаллаһан, харин тэрэнэй хани нүхэр Людмила Дамбаевна Мухар-Шэбэрэй һургуулинуудта тоо бодолгын багшаар, захиралаар хүдэлһэн намтартай. Эдэ хоёр энэ наһандаа аяар 3 баатар хүбүүдые энэ дэлхэйдэ түрэжэ, гарыень ганзагада, хүлыень дүрөөдэ хүргөө. Тэдэнь мүнөө өөһэдөө хуу гэр бүлэ болонхойнууд, өөһэдынгөө хүүгэдые үндылгэжэ байнад. Дугаржаповтанай бүлын буряад арадайнгаа угсаата мал ажал эрхилжэ эхилһээрнь, 10 гаран жэл үнгэрөө.

- Үхэр малаа харадаг буусамнай Номто-Шэбэр гэжэ газарта оршодог. Эндэһээ арбаад модо болохо. Анхандаа тэндэ минии үбгэ эсэгэнэр адуу малаа үсхэжэ, Түгнын уудамда ажаһуужа байгаа. Гүрэнэй талаһаа грант шүүжэ, багаханшье һаань туһаламжада хүртэһэмди, - гээд, ехэ гэрэй эзэн хөөрэнэ.

«Хэр зэргэ үбэлжэжэ байнабта? Үбһэ хулһаяа һайн бэлдээ гүт? – гэжэ асуухада, иимэ харюутай. – Өөһэдөө яһала бэлдээбди. Тиигэбэшье намартаа хүршэ Хонхолоһоо үбһэ худалдажа абаабди. Үхэрнүүднай яһала һайн үбэлжэжэ байна. Манай эндэ саһан багаар ородог, тиимэһээ малаа жэлэй дүрбэн сагта бэлшүүлжэ гарадагбди. Танай Баргажанда адли бэшэ», - гэжэ Баясхалан Дугаржапов хөөрэнэ.

Тус ажахы гүрэнэй талаһаа тэдхэмжэдэ хүртөөд, 26 толгой сагаан толгойто казах үүлтэрэй мал худалдажа абаһан юм. Тэдэнээ олошоруулжа, мүнөө бүхэли һүрэг болгожо шадаа. Юрэдөө, энэ нютагта анханайнгаа мал ажал зохёон байгуулха гэжэ шармайһан зон олон боложо байна.

- Үмсын ажахы арбаад айл зохёон байгуулаад, ажаллажа байна. Эгээл түрүүн мэдээжэ бүхэ Илья Санжиевич Гармаев эхилээ бэлэй. Мүнөө Илья үүримни дүршэл ехэтэй малшан болонхой. Ажал хэрэгээ ябуулхадамнай, бидэндээ ходол зүбшэл заабари хэлэжэ, туһалжал байдаг, - гээд, Баясхалан ахай унаган нүхэр тухайгаа шууд хөөрөөд абана.

Хүдөөдэ ажал хэхэ зон үгы шахуу болоо гээд хэлсэдэг болонхой. Ажал хэхээр шадалтай зон нютагһаа хуу гаража ошоно.

- Үмдэхэ хубсаһа, эдихэ эдеэень абажа үгөөд, байха гэр түхеэржэ, үшөө амиды мүнгэ түлэжэ байхада, ажаллахам гэхэ хүн олдохоёо болёо. Һайн ажалшад буляалдаанай шахуу, - гээд, хүдөө ажахы эрхилэгшэ хэлэнэ. Дээрэнь иигэжэ нэмэнэ: – Үхи хүүгэдэйнгээ тала хаража ябана ха юм даа. Хайшан гэхэбши даа.

Баясхалан, Людмила Дугаржаповтан 10 ашанараа эрхэлүүлэн, тэдэнэйнгээ амжалта туйлахадань омогорхон, буряад һайхан заншалаараа тэдэнээ хүмүүжүүлдэг. Үбгэн абань ашанараа һамааруулха гэжэ мори шарга бэлдээд, үдэрөө тоолон хүлеэжэ байна. Сагаан һарын үдэрнүүдтэ үхибүүдынь эжы, абаяа эрьен ерэхэдээ, заатагүй ашанарыень асарна ааб даа.

- Зунай амаралтын үдэрнүүдтэ ашанараа дахуулаад, ой тайгаар жэмэс, һархяаг түүжэ, уһанда орожо сэнгэдэг гээшэбди. Номто-Шэбэртэдэмнай хүбшэ тайга дүтэхэнэ даа. Хадын нюруугаар тарбаган олоор үдэнхэй. Хүүгэдни тэдэниие ехэтэ һонирхожо харадаг. Хүбүүдээ дахуулаад, бэеэшье һоридогбди, шэрээгэй теннис наададаг хүмди, - гээд, үбгэн абань ашанар тухайгаа хэлэнэ.

Баясхалан Жамсуевич залуудаа хүнгэн атлетикээр бэеэ һоридог, яһала урагшатай тамиршан ябаһан. Тэрэ багшанарай дээдэ һургуулида һуража байха үедөө хүнгэн атлетикээр Буряадай суглуулагдамал командын бүридэлдэ ородог һэн. Тиимэһээ өөрынгөө 3 хүбүүдые спортдо дуратайгаар хүмүүжүүлээ. Мүнөө ашанараа дахуулжа ябана.

Ямаршье ажал хэхэ хэрэгтэ, нангин шүтөөнүүдэй газарнуудые һэргээхэ хэрэгтэ Баясхалан Дугаржапов ахайн гэр бүлэ хам оролсожо хамһалсадаг. Нютагайнгаа арад зонтой нэгэдэжэ, урданай Түгнын дасанай һуурида субарга бодхоолсожо, нангин хэрэгтэ хандибаа оруулһан байна. Түгнын үргэн талада адуу малаа атар тарганаар үдхэжэ, шадамар бэрхэ улад олон боложо байхань болтогой!

Хүндэмүүшэ айлай шандаганай шабардама халуун сайень уужа, буряад арадай хүндын дээжэ буузада хүртэжэ, аятайханаар хөөрэлдөөд, гэртээ бусаха саг дүтэлжэ ерээ. Тэндэһээ һөөргөө эрьежэ, Улаан-Үдэ хүрэхэ замдаа: «Ажаллахаяа һанаһан хүндэ хаанашье хэхэ ажал олдохо», - гэһэн бодол түрөө һэн.

Улаан-Үдэ – Хушуун-Үзүүр – Улаан-Үдэ