447
1971 оной декабриин 21-дэ Цырендулма Цыреновна Дондогойн шабинар Светлана бидэ хоёр 50 жэлэй саана «Буряад үнэн” газетын ойн баярта хабаадалсаһандаа мүнөөшье омогорхон ябадагбди. Светлана Буряадайнгаа багшанарай оюутанаар, би Яруунынгаа делегацитай суг һуужа, энэ түүхэтэ үйлэ хэрэгтэ хабаадалсажа байһанаа ойлгоо һэмди. Сугларагшадта гарай бэлэг, “Буряад үнэн” газетын 50 жэлэй ойдо зорюулагдаһан, зузаан, олон шэрээр барлагдаһан газетэ, зузаан улаан үнгэтэй блокнот, программа ба бэшэ олон элдэб материалтай саарһанууд байгаа. Тэрэ зузаан блокнодойнь гадар арбаад жэлдэ, досоохииень һэлгээд, абаад ябагша һэм. Тиимэ олон шэрээр барлагдаһан газетэ хаража үзөөгүй намда соо һонин байгаа.
Газетэ хадаа хамтын пропагандист, хамтын агитатор байхаһаа гадна, мүн хамтын эмхидхэгшэ гэһэн удха шанар, нангин уялгаяа алдаагүй. “Буряад үнэмнай” энэ наһандамнай хүтэлбэрилэгшөөр хүдэлһэн зондо ехэ аша туһатай һайн нүхэр гэжэ тиихэдэ ойлгоо һэм. Ажалай удамарша ябаһан газетэмнай юрын ажалшадта недели соо гурба дахин гэртэнь ерэдэг, зариман гэр бүлөөрөө уншадаг байһан. “Буряад үнэн” газетэеэ КПСС-эй обком, Буряадай АССР-эй Министрнүүдэй Совет буряад хэблэлэй 50 жэлэй ойгоорнь, мүн баһа Ажалай Тугай орденоор шагнагдаһантай дашаралдуулан, газетын редакциин коллективые, хүдэлмэрилэгшэд, хүдөө бэшэгшэд ба уншагшадые халуунаар амаршалаа һэн. Амаршалга дотороо буряад литературна хэлэнэй бии болон хүгжэлгэдэ, буряад совет литература ба искусствын хүгжэм һалбаралгада, мүн дүршэл шадабаритай журналистнуудые һургалгада “Буряад үнэн” газетэ ехэ габьяатай гэжэ тэмдэглээ һэн. Буряад орондомнай уран һайханай ба ниитэполитическэ “Байгал” журнал, республикын ба аймагай газетэнүүд, олон тоото номууд хэблэгдэн гарана, өөрынгөө түрэл хэлэн дээрэ марксизмленинизмын классигуудай зохёолнуудые уншаха арга олгогдонхой.
Үндэр сэгнэлтэ
Газетэ олон тоото хүдэлмэрилэгшэдэй, хүдөө бэшэгшэдэйнгээ туһаламжаар үйлэдбэрилгын шэнэ, түрүү дүй дүршэл олон арадтаа ойлгуулжа, элдэб дутуу дундануудые элишэлнэ, мүн баһа тэдэ дутагдалнуудые усадхахын түлөө тэмсэнэ гээд, баярай бэшэг соо хэлэгдээ һэн. “Буряад үнэн” (Бурятская правда) гэжэ республиканска газетые Ажалай Улаан Тугай орденоор шагнаха тухай СССР-эй Верховно Соведэй Указ соносхоходонь, зал соо байһан зон хүл дээрээ бодожо, нэрьемэ альга ташалгаар угтаа һэн. Буряадай АССР-эй ажалшадые коммунис ёһоор хүмүүжүүлхэ, ажахын ба соёлой байгуулалтын зорилгонуудые дүүргэхэ хэрэгтэ тэдэниие элсүүлхын түлөө, үрэ ехэтэй хүдэлмэри ябуулһанайнь түлөө манай үндэһэн газетэ үндэр сэгнэлтэдэ хүртэһэн байна.
КПСС-й ЦК-гай гэшүүн, КПСС-эй обкомой нэгэдэхи секретарь Андрей Урупхеевич Модогоев энэ хүндэтэй шагнал редакциин ахамад редактор Ц.Ц.Цибудеевтэ барюулһан байна. Олон тоото амаршалгануудай һүүлээр ехэ концерт үнгэргэгдөө, сугларагшадые баярлуулаа һэн. Энэ түүхэтэ ойн жэлэй һүүлээр, арбаад жэл үнгэрөөд байхада, ойн баярнууд заншалта ёһоороо үнгэрхэл байна. Бүхы газетынгээ ойн баярта хабаадалсажа ябаһандаа омогорхогшоб.
«Буряад үнэнэй» байгаа сагта...
Минии һанахада, газетымнай 70 жэлэй ойн баяр үргэн дэлисэтэйгээр тэмдэглэгдээ һэн. Юундэб гэхэдэ, орон доторнай демократическа байдал зохёогдожо эхилээд байгаа. Оперно театрай байшан соо багтахыса зон сугларһан юм. Буряад оронойм омогорхол, Ленинэй орденто оперо болон баледэй театрай байшан соо түрэл газетэмнай ойнгоо баярые хэдэгээрээ хэжэ байна гээд, сугларагшад тэмдэглээ һэн. Заншалта болоһон баяраар СССР-эй Верховно Соведэй ба Министрнүүдэй Соведэй зүгһөө Леонид Васильевич Потапов үгэ хэлэжэ, сугларагшадые амаршалаа, мүн баһа Хүндэлэлэй грамотануудые сурбалжалагшадта, хүдөө бэшэгшэдтэ барюулаа. Ойн баярые хубаалдахаяа ерэһэн олон айлшад баярай үгэнүүдые хэлэбэ. Агын найман эсэгын арад зоной, зохёолшодой зүгһөө “Толон” газетын уран ажалшан Баатар Шагдаров үгэ барихадаа, холые хараһан бодолоор түүрээбэ.
Буддын шажан “Буряад үнэн” хоёрой байгаа сагта буряад арад хосорхогүй. Усть-Ордаһаа ерэһэн Сергей Салданов: “Үгын һайхан - “Үнэндэ”, уһанай һайхан - Байгалда”, - гээд үгэеэ түгэсхэхэдэнь, ехэл баярлажа, нүхэдөөрөө һуугаа һэм. Баярай үгэнүүдые хэлэхэ зон олон байгаа.
Буряад ороноймнай олониитын ажал ябуулагшад, зохёохы ажалтан һубарилдан үгэнүүдые хэлэжэ, үнэтэ бэлэгүүдые барюулаа һэн. Ардан Лопсонович олондо мэдээсэл тараадаг бүхы газетэнүүдые суглуулжа, “Буряад үнэн” гэжэ нэрэтэй хэблэлэй байшан нээгээ һэн.
Ахалагша редактор Ардан Ангархаевай һүүлээр, редакторнууднай һэлгэжэл байдаг. Баир Дашиевич Балданов яһала оролдосотойгоор хүдэлжэ эхилээ һэн, теэд үни тушаалдаа һуугаагүй. Бидэ, хүдөө бэшэгшэд, шаналагшабди. “Буряад үнэн” газетынгээ 95 жэлэй ойе энэ хүндэ сагта һайнаар, эмхи гуримтайгаар баярай оршон соо үнгэргөө һэн.
Гуурһанай эзэд
Сагай ябаса түргэн. Мүнөө түрэл газетэмнай - үндэһэн арадаймнай омогорхол, 100 жэлэйнгээ ойе угтахаа түхеэржэ байна. Таби гаран жэл соо ямаршье ажалда хүдэлжэ ябахадаа, түшэгни, туһамаршамни боложо ябаһан. Ажалаймни амжалта “Буряад үнэн” газетэһээ эхитэй. Ямаршье сагта эсэхэеэ мэдэдэггүй журналистын алтан гуурһамни Ц-Д.Дугаровай, Ревомир Гармаевай, Цыдып Цырендоржиевай, Ардан Ангархаевай, Сергей Цырендоржиевай, Цырендулма Дондогойн, Туяна Самбяловагай, буряад хэлэнэй багша Марта Фёдоровнагай, эхин классай багшанар Чимитцо Гармаевагай, Д.Б. Эрдынеевэй үргэмжөөр, оролдолгоор үнэн наһанай орьёл өөдэ зорюулна. Хэдэн мүр бэшэхын түлөө хэды шэнээн ябадаг гэжэ журналистнуудай гимн болоһон дуунай удха шанар энэ баяраар жэгнэгдэһэн зал соо һуугшадта хабаатай байна ха юм. “Буряад үнэн” газетынхид олон тоото уншагшадтаяа ойн баярай газетэ хүн бүхэндэ хүртөөгөө. Мүн баһа “Буряад үнэнэй” коллектив “Буряадай журналист” гэжэ нэрэтэй газетэ хэблүүлээ һэн. Суута шүлэгшэд Булат Жанчипов, Цырендондок Чимитов, Галина Базаржапова зохёолнуудаа уншагшадта дурадхаа.
“Буряад үнэн” газетэмнай Буряад орон соогоо яһалашье ехэ ажал ябуулаа. Энэ ажалдаа Хоца Намсараев, Ц.Дон, Бато Базарон, Мунко Саридаг, Жамьян Балданжабон, Бавасан Абидуев, Цэдэн Галсанов, Апполон Тороев, Жамсо Тумунов гэгшэд - урда үеын уран зохёолшодой халааниие дамжуулан абагшад, саашадаа буряад сонинойнгоо улам шударгы, гүн ухаанай, арад зоной этигэмжэтэй нюур болохыень оролдожо ябаа. Тиимэһээ мүнөө үеын “Буряад үнэнэйнгөө” 100 наһатай болоходонь, түүхэтэ ойн жэлые үндэр хэмжээндэ угтаха ёһотойбди, энэ манай нангин уялга.
Туһатай байхые оролдоһоорби
«Буряад үнэн» Хэблэлэй байшанай сурбалжалагшадай ерэхэдэ, ехэ баярлажа, шадалаараа захилдань туһалжа, халуун сайгаараа, эдеэнэйнгээ дээжээр yгтажа, машина, унаа оложо, олон жэлдэ нүхэсэжэ ябаһандаа баярладагби.
Ородой Холбооной Уласай нэрэ зэргэдэ хүртэхэдэмни, яһала олоороо ерэжэ, хани халуунаар амаршалһандань баясаа бэлэйб. «Үнэндөө» үнэн сэхээр хүдэлжэ байһан зохёохы коллективтэнь, ажалшадтань үшөө ехэ амжалта хүсэнэб!
«Буряад үнэн» нүхэртэйб
Хорёод гаран нюуртай,
Холо ойрын һонинтой,
Олон арадаа холбоһон
Буряад һайхан хэлэтэй
«Буряад үнэн» нүхэртэйб.
Эрхүү, Агын тойрогуудта
Эхэ хэлэеэ үргэжэ,
Эбтэй бултыень ниилүүлһэн
Буряад ульгам хэлэтэй
«Буряад үнэн» нүхэртэйб.
Алханын үндэр оройдо,
Буурал Саяанай хормойдо,
Байгал далайн эрьедэ
Буряад ульгам хэлэтэй
«Буряад үнэн» нүхэртэйб.
Хүгшэн, залуугай бүлэдэ
Хүлеэлгэжэ байдаг заншалтай,
Хошон зугаа элбэгтэй,
Буряад түрэл хэлэтэй
«Буряад үнэн” нүхэртэйб.
Эдуард БУДАЕВ, Ородой Холбооной Уласай, Буряад Уласай соёлой габьяата ажалшан
