Ниигэм 28 jan 2022 1055

Ехэ хуралнууд

Сагаан һара угтуулан
Россиин Буддын шажантанай заншалта Сангхын дасан дугангуудта мүнөө ехэ бэлэдхэл боложо байна. Сагаалганаа угтуулан, ехэ хуралнууд хурагдадаг. Шэнэ жэлээ угтахын урда лама санаартан заншалта ёһоор жэлээ үдэшэдэг юм. Арад зон гэрээ сэбэрлэдэг, дасанаа ошожо, сэдьхэлээ тэгшэрүүлдэг, тусхай хуралнуудта һуудаг. Теэд мүнөө тохёолдоһон байдалда лама санаартан һүзэгшэдые дасан ерэнгүй, утаһаар гү, али интернедэй аргаар хуралнуудта захил хэхэ аргатайт гэжэ һануулна.

© фото: Буряад Үнэнэй архивһаа

 

Арад зомнай үнгэрһэн жэлэй дүнгүүдые согсолжо, муугаа орхижо, һайнаа абажа, шэнэ жэлдэ орохо гэжэ бододог, оролдодог гээшэ. Энэ хэрэгтэнь Дүгжүүбэ туһалдаг. Дүгжүүбын ехэ удхатай уншалгануудые лама санаартан бүтээдэг. Дүгжүүбын хуралда һуужа, һүүлээрнь зон бүхы муугаа галдаха аргатай байха. Жиндагууд олоороо сугларжа, жэл соо хэһэн нүгэлөө наманшалдаг. Лама санаартан сан хэнгэрэг сохижо, бүреэ дунгарай абяан доро хүн зоной алдууень заһажа, бүхы 64 баршад, нүгэл, үбшэ зоболон “соор” руу хэжэ, газаашань гаргаад, галда шатаадаг. Буддын ёhололой суглуулбаринууд соо Дүгжүүбын зайлуулдаг бүхы гай тодхор тоологдодог: хии, шара, халуун гурбанай тэнсүүрилгын таhархада бии болоhон 404 үбшэн, 18 янзын сэдьхэлэй үбшэн, хүүгэдэй 15 үбшэн, айһанһаа боложо һүжэрһэн үбшэн, сэдьхэлэй тэнсүүрилгэ эбдэhэн 360 шалтаг. Гадна үгтэһэн наhанай сагай дүүрээдүй hаа, 8 янзын сагhаа урид үхэл, урдын үйлэнүүдэй 20 мянган муу хойшолон усадхадаг. Хүн ухаагаараа ойлгожо, сэдьхэлдээ ганса һайн бодолнуудые түрүүлжэ, ганса өөр тухайгаа зальбарангүй, хамаг амитан, эхэ зургаан зүйлэй жаргал эдлэхын түлөө мүргэбэл, тэрэ буянтнай таанадта бүри түргэн бусажа ерэхэ шадалтай байха. Лама санаартан хоёр гал бэлдэхэ, нэгэниинь - ехэ, нүгөөдэнь - бага. Ехэ гал соо юумэ шэдэжэ огто болохогүй. Харин бага түүдэг руу бэеэ аршаһан талха, бүд хэжэ шатаадаг юм. Дүгжүүбын гал соо муугаа шатаажа, үнгэрһэн жэлдэ үлөөбэбди гэһэн удхатай. Гэхэтэй хамта ламанарай хэлэһээр, ухаан соогоо сэбэрлэлгэ хээ һаа, бүд, талханһаа холо дээрэ байха. Сагаалганһаа хоёр үдэр урда Дүгжүүбэ үнгэргэдэг заншалтай. Энэ жэл январиин 31-дэ тудана.

 Дүгжүүбын һүүлээр “Мандал Шива” хурал хурагдаха. Бүхы Бурхадай эжы болохо Ногоон Дара Эхэдэ үргэл хэһэн хурал үнгэржэ байгаа жэлэй һүүлшын үдэр болоходоо, ехэ туһатай байха. Хүнэй наһан ута болохо, хубиин хэрэгүүд бүтэсэтэй гэхэ мэтэ. Февралиин 1-дэ хурагдаха. Монгол һарын 30-да “бүтүү үдэр”. Сидор Һама Бурханда зорюулаг[1]даһан хурал шэнын нэгэнэй эртэ үглөөгүүр 5 сагта эхилдэг. Энэ сагта Һама Бурхан газар дэлхэйе тойрон, амиды мэндэ зониие адисладаг гэһэн удхатай. Наранай гарахатай хамта монгол литээр шэнэ жэлнай орохо, арад зомнай бэе бэеэ Сагаан һараар амаршалжа эхилхэ. Шэнын хоёрто, февралиин 3-да, “Хии мориёо” хиидхүүлхэ саг. Үглөөнһөө үдэ болотор арад зон дасангуудтаа ошожо, хии мориёо хиидхүүлхэ зэргэтэй. Февралиин 4-һөө Сагаан һарын хуралнууд эхилхэ юм. Энэ үдэр 10 ба 15 сагта Бурхан багшын айладхаһан «Ганжуур» номой 108 ботиһоо бүридэһэн сударнууд (жэл бүри ээлжэлээд хурагдадаг) лама хубарагуудта тараагдажа, Будда Шэгэмүүниин гайхамшагта үнэн һургаал уншагдаха. Россиин Буддын шажантанай заншалта Сангхын мэдээгээр һүзэгшэдэй дасанда ерээгүй һаа дээрэ. Халдабарита ковид үбшэнэй элбэгээр дэлгэржэ байгаа сагта онлайн аргаар хуралнуудта һуужа, хандибаа оруулха аргатай байхат. Бэе бэеэ гамная. Ум мани бадмай хум.

Автор: Эрдэни РАДНАЕВ

Фото: Буряад Үнэнэй архивһаа