Алдар нэрэнь арадтаа мүнхэ

Еши Нянюевич түрэл һайхан Буряад оронойнгоо ёһотойл эрхэтэн байһандаа, уласайнгаа хүгжэлтэдэ, имагтал элүүрые хамгаалгын һалбарида һанаагаа табижа, хүгжэлтын замдань туһалжал ябаа. Эмшэн байхынгаа хажуугаар РСФСР-эй Верховно Соведэй депутадаар һунгагдажа, ехэхэн ажал ябуулһан юм. 

Мэдээжэ эмшэн түрүүшүүлэй тоодо хүнэй зүрхэндэ операцинуудые хэжэ эхилhэн гээд мэдээжэ. 

Еши  Цыбиков Яруунын аймагай Шахта нютагта 1940 оной апрелиин 1-дэ алтан дэлхэй дээрэ мүндэлжэ, дайнай һүүлээрхи хүшэр жэлнүүдтэ дунда һургуули түгэсхэжэ, 18-тайдаа Шэтын эмшэдэй дээдэ һургуулида ороо бэлэй. Тэндэ һуража байхадаа, хирург болохо хубитай байһанаа мэдэрээ. “Дээдэ мэргэжэлэй эмшэн” гэһэн дансатай болоод, Буряадай Хяагтын аймагай түб больницада 1964 ондо  ажаллажа эхилээ.

“Аймагай түб больницада хирург гээшэ хэн юм? Тэрэмнай “түймэр сарагша” мэтэ  түсэблэгдэһэн операцинуудай хажуугаар онсо ушарнуудта заатагүй оролсодог гээшэ. Тэрэ сагта ганса хирургиин һалбари мэдэхэ бэшэ, харин травматологи, урологи, багашуулай хирурги һайн мэдэхэ уялгатай байгаабди”, - гээд, Еши Нянюевич тэрэ сагаа һанан хэлэһэн байдаг.

1967 ондо бэлигтэй залуу эмшэниие Семашкын нэрэмжэтэ Уласай түб больница уриһан байгаа. 50 жэлэй туршада Еши Цыбиков ганса хирургиин һалбарида бэшэ, харин Буряадай элүүрые хамгаалгада горитой нүлөө үзүүлһэн байна. Дурасхаалта самбарай нээлгэндэ олон зон суглараа.  1994-2002 онуудта Буряадай элүүрые хамгаалгын сайдаар ябаһан, мүнөө уласай Ниитын танхимай түрүүлэгшэ Баир Бальжиров Еши Нянюевич Цыбиковые 50 жэл соо мэдэхэ байна, хуби заяанай үршөөлөөр иимэ бэлигтэй эмшэнтэй суг ажаллаһандаа, танил байһандаа ехэтэ омогорхожо, баярлажа ябадагби  гэжэ хэлэнэ.

“1972 ондо Новосибирскын эмнэлгын дээдэ һургуулида һуража байхадаа, Мешалкинай институдта аспирант бии гэжэ дуулаһан байгааб. Нэгэ дежурствадаа Еши Нянюевичые операци хэжэ байхадань харааб. 1974 ондо Уласай түб больницада интерн боложо ерэхэдэмни, Еши Нянюевич хирургиин таһагай ахамад  ординатораар хүдэлжэ байгаа. Ударидагшань дайнай ветеран, бэлигтэй хирург Жалсараев Андрей Иннокентьевич байгаа”, - гэжэ Баир Гвибалович хөөрэһэн юм. 

Дурасхаалай самбарай нээлгэндэ Еши Нянюевичай наһанайнь нүхэр Элеонора Ендоновна, элүүрые хамгаалгын сайд Евгения Лудупова, Арадай Хуралай Түрүүлэгшын орлогшо Цырен-Даши Доржиев, Яруунын аймагай захиргаанай хүтэлбэрилэгшэд, нүхэдынь, түрэлхидынь, нютагаархидынь, аргалуулһан зон ерэһэн байна.  

Бэлигтэй эмшэнэй нютагтаа онсо анхарал табидаг байһыень Еши Нянюевичай нютагаархидынь тэмдэглээ.

“Еши Нянюевич ганса эмшэн бэшэ,  харин бэлигтэй политическэ, гүрэнэй албатан байгаа. 1990-ээд онуудаар, Совет гүрэнэй үгы болоод байхада, РСФСР-эй Верховно Соведэй депутат ябаа. Тэрэ сагта ямар хүшэр хүндэ байдал орон нютагтамнай тогтоод байгаа гээшэб. Еши Нянюевич Буряадай Конституци байгуулгын хуби заяанда баһал эдэбхитэй оролсоһон юм. Номгон даруу зантай һэн, бүдүүрхэжэ, хүниие бадашажа байхыень би дуулаагүйб”,- гээд,  Буряадай Арадай Хуралай Түрүүлэгшын орлогшо Цырен-Даши Доржиев хэлэнэ һэн.

Буряадтаа эмшэдые бэлдэхэ дээдын һургуули байгуулха хэрэгтэй гэжэ Еши Нянюевич ходол хэлэдэг байгаа. Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулида эмнэлгын  факультет байгуулха  хэрэгтэ ехэхэн нэмэри оруулһаниинь һайшаалтай. Өөрөөшье тэндэ хирургиин лекцинүүдые уншадаг байгаа.

1977-2005 онуудта Еши Нянюевич Цыбиков Уласай түб больницын 80 һууритай хирургиин таһагай даагшаар ябаа. Тэрэнэй ударидалга доро элдэб янзын операцинууд хэгдээ. Мэдээжэ эмшэн Уласай түб больницада ажаллажа байхадаа, “саг сагтаа, сахилза хүхэдөө” гэдэгтэл, үбшэ элирүүлгын  шэнэ онол аргануудые хэрэглэжэ, нэбтэрүүлжэл байгаа. 1995 ондо Еши Цыбиковэй оролдолгоор  хирургиин 16 һууритай шэнэ байшан баригдаа. Мүнөө болотороо тэрэнь сүүдхын туршада үбдэһэн 30 зониие угтан абана.  

1968-1969 онуудта Еши Цыбиков Новосибирскдэ зүрхэнэй хирурги шудалаа.  Һуралсалай һүүлээр Буряадтаа анха түрүүшынхиеэ зүрхэндэ операци хэһэн байгаа. Тиигэжэ тэндэһээл зүрхэ-һудаһанай хирургиин эхи табигдаһан гээд тоологдодог.

Мүнөө Семашкын нэрэмжэтэ зүрхэ-һудаһанай үбшэнүүдэй таһагые даагшаар Батор Дониров ажаллана. Тэрэ Еши Нянюевичай шаби юм. Багша тухайгаа иигэжэ хэлэнэ:

“Манай эгээ түрүүшын багшамнай гэжэ тоолодогбди. Шабинартаа мэдэхэ эрдэмээ дамжуулжа үгэхэ гэжэ оролдодог байгаа. Нэгэшье хашхаржа, хараажа байхагүй, номгохоноор, ойлгосотойгоор хэлэхэ. Залуушуулые һургаха хэрэгтэй гэһэн ойлгосонь ехэ шанга һэн. Еши Нянюевич манай хирургнуудай эгээ урда ябаһан хүн гээшэ ааб даа. Би өөрөө Яруунын аймагай Иисэнгэ нютагайб, минии гэртэхин Еши Цыбиковые  манай нютагай хүбүүн, бэлигтэй бэрхэ эмшэн гэжэ хэлэдэг һэн. Тэрэ үгэнүүдынь минии ухаанда бүхөөр хадуугдаа гү даа, эмшэндэ һуража байхадаа, хирург болохомни гэжэ бодоо һэм. Мүнөө Дурасхаалай самбар нээбэ, би баярланаб, ехэ  һайн хэрэг. Хирургиин хуушан байшан дээрэ самбар үлгэһэниинь зүб гэжэ һананаб. Шэнэ байшан холо болоно, тиимэһээ ажалдаа ошожо ябахадаа, багшатаяа нюдөөрөө уулзаад гарахадаа, хэлэһэн, дамжуулһан сэсэн мэргэн үгэнүүдынь һанагдаха байха”.  

Гүрэн түрэ бэлигтэй эмшэнэй габьяа үндэрөөр сэгнэһэн байна. Еши Нянюевич Цыбиков олон тоото орден, медальнуудаар шагнагдаһан юм.

“Еши Нянюевичай нэрыень мүнхэлгын хэмжээ ябуулганууд дүүрээ бэшэ, саашадаа хирургнуудай хабаадалгатай уласхоорондын конференци эмхидхэгдэхээр хараалагдана”, - гээд,  Буряадай элүүрые хамгаалгын сайд Евгения Лудупова хэлэбэ.