Улаан-Үдын онсо шарай

Россиин хотонууд хоорондоо түхэл янзаараа ехээр илгардаггүй, нэгэ адли шэнжэтэй гэжэ эли. Мэргэжэлтэдэй тэмдэглэhээр, олон зуугаад «эхир хотонууд» сооhоо табан хото онсо шэнжээрээ илгаржа, аяншалагшадай hонирхол татадаг. Тувагай ниислэл хото Кызыл, Дагестанай ниислэл хото Дербент, Хальмагай Элһэтэ, Чечнягай Грозный ба Яхадай Якутск хотонууд үндэhэн арадуудай

заншалта барилгануудаар, түүхэтэ нюурнуудай, үльгэртэ баатарнуудай хүшɵɵнүүдээр, тусхай угалзануудаар шэмэглэгдэhэн, дабтагдашагүй ɵɵрын онсо шэнжэтэйнүүд.   

Совет засагай үедэ ородой элитэ уран шүлэгшэн Сергей Михалков Улаан-Yдэ айлшаар ерээд, иигэжэ гайхан тэмдэглэhэн гэдэг: «Юундэ эндэтнай нэгэшье буряадаар бэшэhэн гаршагууд үгы бэ?»  

Тэрэ сагhаа хойшо 30-40 жэл үнгэрɵɵ, олон юумэн ондоо боложо хубилаа.

Мүнɵɵдэрэй Улаан -Yдэ, ажаhуугшадайнь hанамжаар,  ямар шэнжэ шарайтайб? Энэ талаар асуулта үнгэргэгдэбэ.

 

Дымчиков Эрдэни Чимитович, «БайкалБуддаТур» гэhэн аяншалгын бүлгэмэй генеральна директор:

- Манай Улаан -Yдэ хотые угсаатанай шухаг шанартай, үндэhэн онсо  шарайтай хото гэжэ нэрлэхын аргагүй. Минии мэдэхээр, Буряадай Албан ажалай түб, тэрэнэй дэргэдэхи Баатарай хүүргэ, «Бурятия» гэhэн айлшадай буудалай байшан, Оперо болон баледэй театр, Буряад драмын театрай байшан үндэhэн заншалта шэнжэтэй. Тэрэнэй хажуугаар «Гэсэр», «Эхэ Буряад орон», “Мэргэн баатар” гэhэн хүшɵɵнүүд, боди гүрɵɵhэнэй, барай дүрсэнүүд шэмэглэдэг. Теэд эдэ бүгэдэ тон бага гэжэ тэмдэглэхэнь шухала. Минии hанамжаар, үндэhэн заншалта хүшɵɵнүүдэй тоо hураггүй олон байха ёhотой. Тиигээд ямаршье ɵɵрын нюургүй, булта адли дүрсэнүүд бэшэ, харин буряад угсаатанай түүхэ соёл hүлдэлhэн хүшɵɵнүүд хэрэгтэй. Жэшээнь, миин  баатарай бэшэ, харин Бабжа – Барасай г.м.            

Оперо болон баледэй театр hүр жабхалангаараа hаргаадаг! Сталинай үеын ампир оно аргые Буряадай үндэhэн соёлой үзэсхэлэнгүүдтэй ехэ уранаар холбоhон ёhото архитектурын дээжэ гэжэ тоосоогүй!

Буряадай ниислэл хотын бүхы гэр байшангууд үндэhэн заншалта шэнжэтэй боложо, Улаан -Yдэмнай бусад хотонуудhаа онсо ондоо, hайхан түхэлɵɵрɵɵ илгаран омогорхуулжа, олон айлшадай, аяншалагшадай дура сэдьхэл буляахань болтогой!      

 

 Санжай Ханда Дармаева, Захааминай аймаг, Санага, "Уран-Дүшэ" нэгэдэлэй хүтэлбэрилэгшэ, ирагуу найрагша:

- Манай Улаан-Үдэ хотые үндэhэн буряад шэнжэтэй хото гэхээр лэ даа. Тиигэбэшье  буряад түхэл шэнжыень үшөө элеэр харуулха арга боломжонуудые бэдэрмээр байгаа. Буряад арадай үльгэр домогуудай геройнуудые, сэсэн мэргэн, гоо hайхан хатадуудые - Алма Мэргэн, Урмай Гоохон гэхэ мэтые  олон зоной урда харуулмаар байгаа. Жэшээнь, Монголдо Хулан хатанда, Бүртэ эжыдэ зорюулhан хүшөөнүүд байдаг. Мүнөө хото соо байдаг хүшөөнүүднай хуу баран хара бараан үнгэтэй, ондоо сайбар, гоё үнгэтэй материалнууд хомор гээшэ гү?

 

УРБАЕВА ИРИНА ОЛЕГОВНА, «Уладай баяр» киностудиин директор, сценарист:

- Улаан –Yдэдэ үндэhэн заншалта шэнжэтэй барилганууд ба хүшɵɵнүүд биишье hаа, манай хотые угсаатанай ɵɵрын онсо шэнжэтэй гэжэ нэрлэхэнь үшɵɵ эртэ. Yндэhэн түхэлэй байшангууд тон үсɵɵн тоотой.

Минии hанамжаар, нэн түрүүн Чингис хаанда зорюулhан хүшɵɵ хэрэгтэй. Буряад арадай түүхэ соёлынь тэрээнтэй таhаршагүй холбоотой ха юм. Тус хүшɵɵе зүб газарта тодхон табижа, hүр жабхалантайгаар шэмэглээд, аяншалгануудай зам харгынуудай тоодо оруулбал, ниислэл  хотын ёhото визитнэ карточка болохо гэжэ тоосоогүй.     

Эндэ жэшээ болгожо, Казань хотын асари томо, үзэсхэлэнтэ hайхан  мечеть тухай хɵɵрэхэ дуран хүрэнэ. Кул Шариф гэжэ домогто баатарай нэрэмжэтэ мечеть хотын бүхы булангуудhаа шахуу харагдадаг. Тэрээнhээ холо бэшэ манай Даши Намдаковой түhɵɵ зурагаар баригдаhан ЗАГС-ын ордон зогсодог. Казань хотын бусад олон байшангуудынь дабтагдашагүй ɵɵрын онсо түхэлтэйнүүд. Тиимэhээ тэндэ хүн бүхэн алхам бүхэндɵɵ бүхы арhа мяхаараа үндэhэн уласай хотодо байhанаа  мэдэрдэг.             

Башкортостанда Салават Юлаевай дурасхаалта аргагүй томо, һүр жабхаланта гоё хүшɵɵ hаргаадаг. 

Хүшɵɵнүүдэй хажуугаар Улаан -Yдэдэ үйлсын гаршагуудые ород хэлэнэй хажуугаар буряадаар бэшэжэ үлгэдэг  болобол, ехэ hайн байгаа.  

 

Гомбожапов Тимур Батуевич, уран шүлэгшэн, Россиин Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн:

- Би Улаан -Yдые ɵɵрын үндэhэн онсо янзатай хото гэжэ тоолоноб. Тиигэбэшье концерт-наадануудай, тамирай байшангуудые, залнуудые буряад арадай уран урлалай hүлдэтэ тэмдэгүүдээр шэмэглэбэл, үшɵɵ гоё, hайхан болохо байгаа.