Сайн байна. Булат Цыденович, ямар нютагай болонот? Бага балшар наһан тухайгаа хөөрыт даа?
- Би 1968 оной сентябриин 11-дэ Улаан-Үдэдэ түрэһэмби. Бага балшар наһамни нютагтаа – Хэжэнгынгээ аймагай Загаһата һууринда үнгэрөө. Совет үеын үхибүүн хадаа бишыхан ябахадаа, космонавт, лётчик болохоёо хүсэдэг байгааб... Һургуулиин үе гэхэдээ, долоодохи классаа дүүргээд, Загаһатынгаа совхоздо ажаллаһанаа һанадагби. Тэрэ сагта хони малай тоо толгой олон, талха таряанай талмай үргэн байгша һааб даа. Халуун зун хурьгадые адуулха, үбһэ сабшаха ажалтай һаабзаб. Хартаабхын талмай үетэн нүхэдөөрөө уһалагша һэмди. Мүнөө һанахада, ургажа ябаа үетэндэ иимэ хүмүүжүүлгэ хэрэгтэйл байна. Хүн ажал хэхэдээ, ухаа ородог, олон юумэндэ һурадаг гээшэ.
9-дэхи классаа дүүргээд, медицинскэ хамаг шалгалта гараад, Благовещенскын танково-сэрэгэй училищида саарһа дансаяа тушаагаад туршааб. Болоогүй. Арбадахи классаа түгэсөөд, Буряадай хүдөө ажахын институдай агрономой таһагта орооб.
- Ажалайнгаа намтар түрэл совхоздоо эхилээ гүт?
- Тиигээ. 1992 ондо хүдэлжэ эхилээб. Хүлгөөтэй ерээд онууд ямар байгааб гэжэ булта мэдэнэ гүбди даа. Үүлтэртэ хонидой “Загустай” гэһэн совхозойнгоо һалахада, ондоо ажал бэдэрхэ болооб. Һүүлдэ Улаан- Үдэ зөөжэ ерээд, агрономоороо хүдэлөөб. Тиигэжэ 2015 он болотор Россельхознадзорой Буряадай болон Эрхүү можодохи хүтэлбэриин хүтэлбэрилэгшын орлогшын тушаалда ажаллааб.
- Та өөрын ажахытай?
- Хүдөө ажахын талаар яһала дүй дүршэлтэй хадаа өөрын ажахытай болохо һэдэлгэ гаргаа хүм. 2015 ондо “Улаан-Хада” гэһэн ажахы байгуулааб. Тэрэмнай Загарайн аймагта оршодог юм.
- Булат Цыденович, дүрбэдэхи жэлээ Буряад Уласай хүдөө ажахын сайдай орлогшын тушаалда хүдэлжэ ябанат. Энэ сагай хугасаада юун хэгдээб?
- Иигээд харахада, һүүлэй жэлнүүдтэ залуушуулнай нютагаа бусажа, өөрын ажахынуудые байгуулдаг болонхой. Би өөрөө албанайнгаа хэрэгээр хүдөө нютагуудаар ябахадаа, фермернүүдтэй ходо уулзажа, хөөрэлдэжэ байдагби. Гүрэн түрэмнай хүдөө ажахыдаа анхаралаа хандуулжа байхадань, урмашамаар байдаг. Жэл бүри грантнуудай конкурсдо олон залуушуул хабаададаг. Гурбан шэглэлээр мүнгэн тараагдадаг гээд, бултанда мэдээжэ. “Агростартап” гээд хүдөө ажахыда ажаллажа эхилхэеэ байһан зон саарһа дансануудаа тушаадаг. Жэшээнь, энэ жэлдэ 101 мэдүүлгэ үгтөө. Энэ шэг- лэлээр бүхыдөө 85 миллион түхэригэй туһаламжа шэглүүлэгдэнэ. Хоёрдохинь гэхэдэ, гэр бүлын ажахы хүгжөөлгэ. Эндэмнай хүл дээрээ гараһан фермернүүд дэмжэлтэдэ хүртэхэ арга боломжотой. Дэмжэлтэнь хамта дээрээ 90 гаран миллион түхэригтэ хүрэдэг. Гурбадахинь гэхэдэ, хүдөө ажахын кооперативуудай материально-техническэ бааза шэнэдхэлгэ болоно. Энэ жэл 4 кооператив хабаадаа. Дэмжэлтэнь хамтадаа 26 миллион түхэригтэ хүрэнэ.
- Эжы баабайнгаа һургаал заабари һанан ябадаг гүт?
- Үхибүүн ябахадаа, хэлэһэн зүбшэл заабаринуудыень ехээр ойлгодоггүй һэм. Сэхэ яба гэдэг һэн. Сэб сэхэ ябаха гү, али яаха юм? Он жэлнүүдэй ошохо тума, наһатайшье боложо байхадаа, эдэ үгэнүүдэй удхыень дүүрэнээр ойлгоноб. Сэхэ ябаха гээшэмнай хүндэ муу юумэ хэлэхэгүй, һанахагүй, мэхэлхэгүй. Зондоо туһатай ябаха хэрэгтэй. Наһатай боложо байнабди, үхибүүднай томо болоно - эжы баабайн һургаал һанагданал даа.
- Сүлөө сагаа яагаад үнгэргэдэгбта?
- Амаржа балай болодоггүй. Тиигэбэшье долоон хоногой нэгэ удаа заал һаа Загарайн аймаг руу ажахыдаа ошожо, ажалаа хэхэ дуратайб. Сэбэр агаарта, уужам тала дайдада сэдьхэлни сэлмэдэг. Тала дайдаяа харахадаа, зосоом тэниидэг.
Үшөө тиихэдэ футбол наададагби, ном уншадагби. Түүхэ уудалһан номууд һонирхолтой байдаг.
- Гэр бүлэ тухайгаа нэгэ хэды үгэ хэлыт?
- Наһанаймни найдамтай нүхэр Дугарма Цыбикмитовна гэжэ нэрэтэй юм. 33 жэлдэ хамта ажаһуунабди. Сугтаа дунда һургуулида нэгэ ангида һураабди. Гурбан үри хүүгэдтэйбди. Ехэ хүбүүмнай дээдэ һургуулияа дүүргээд, мэргэжэлтэй болонхой. Хоёрдохи хүбүүмнай Буряадай гүрэнэй университедтэ һурадаг. Басагамнай 10-дахи классаа дүүргээ. Амтатайхан ашанартай болохоёо һананабди. Хүлеэнэбди.
- «Буряад үнэн» сониной уншагшадта юу хүсэхэ байнат?
- Хүндэтэ нютагаархидтаа, олон уншагшадтаа бэеын элүүр энхые, хамаг һайниие хүсэнэб. Зохёохы коллективтатнай амжалта хүсэнэб!
- Һайн даа, Булат Цыденович, тандаа баһал һайниие хүсэнэбди.
Автор: Дарья ЦЫДЫПОВА
Фото: Булат Цыренжаповай дурадхаһан гэрэл зурагууд