«Заяа ехэтэй Загаһатымби»

Сайн байна. Булат Цыденович, ямар нютагай болонот? Бага бал­шар наһан тухайгаа хөөрыт даа?

- Би 1968 оной сентябриин 11-дэ Улаан-Үдэдэ түрэһэмби. Бага балшар наһамни нютагтаа – Хэжэнгынгээ ай­магай Загаһата һууринда үнгэрөө. Совет үеын үхибүүн хадаа бишыхан ябахадаа, космонавт, лётчик болохо­ёо хүсэдэг байгааб... Һургуулиин үе гэхэдээ, долоодохи классаа дүүргээд, Загаһатынгаа совхоздо ажаллаһанаа һанадагби. Тэрэ сагта хони малай тоо толгой олон, талха таряанай тал­май үргэн байгша һааб даа. Халуун зун хурьгадые адуулха, үбһэ саб­шаха ажалтай һаабзаб. Хартаабхын талмай үетэн нүхэдөөрөө уһалагша һэмди. Мүнөө һанахада, ургажа ябаа үетэндэ иимэ хүмүүжүүлгэ хэрэгтэйл байна. Хүн ажал хэхэдээ, ухаа ородог, олон юумэндэ һурадаг гээшэ.

9-дэхи классаа дүүргээд, меди­цинскэ хамаг шалгалта гараад, Благовещенскын танково-сэрэгэй учи­лищида саарһа дансаяа тушаагаад туршааб. Болоогүй. Арбадахи клас­саа түгэсөөд, Буряадай хүдөө ажахын институдай агрономой таһагта орооб.

- Ажалайнгаа намтар түрэл совхоздоо эхилээ гүт?

- Тиигээ. 1992 ондо хүдэлжэ эхилээб. Хүлгөөтэй ерээд онууд ямар байгааб гэжэ булта мэдэнэ гүбди даа. Үүлтэртэ хонидой “Загустай” гэһэн совхозойнгоо һалахада, ондоо ажал бэдэрхэ болооб. Һүүлдэ Улаан- Үдэ зөөжэ ерээд, агрономоороо хүдэлөөб. Тиигэжэ 2015 он болотор Россельхознадзорой Буряадай бо­лон Эрхүү можодохи хүтэлбэриин хүтэлбэрилэгшын орлогшын тушаалда ажаллааб.

- Та өөрын ажахытай?

- Хүдөө ажахын талаар яһала дүй дүршэлтэй хадаа өөрын ажахытай болохо һэдэлгэ гаргаа хүм. 2015 ондо “Улаан-Хада” гэһэн ажахы байгуулааб. Тэрэмнай Загарайн аймагта оршодог юм.

- Булат Цыденович, дүрбэдэхи жэлээ Буряад Уласай хүдөө ажахын сайдай орлогшын тушаалда хүдэлжэ ябанат. Энэ сагай хугасаада юун хэгдээб?

- Иигээд харахада, һүүлэй жэл­нүүдтэ залуушуулнай нютагаа бусажа, өөрын ажахынуудые байгуулдаг болонхой. Би өөрөө албанайнгаа хэрэгээр хүдөө нютагуудаар ябаха­даа, фермернүүдтэй ходо уулзажа, хөөрэлдэжэ байдагби. Гүрэн түрэм­най хүдөө ажахыдаа анхаралаа хан­дуулжа байхадань, урмашамаар байдаг. Жэл бүри грантнуудай кон­курсдо олон залуушуул хабаададаг. Гурбан шэглэлээр мүнгэн тараагда­даг гээд, бултанда мэдээжэ. “Агро­стартап” гээд хүдөө ажахыда ажал­лажа эхилхэеэ байһан зон саарһа дансануудаа тушаадаг. Жэшээнь, энэ жэлдэ 101 мэдүүлгэ үгтөө. Энэ шэг- лэлээр бүхыдөө 85 миллион түхэри­гэй туһаламжа шэглүүлэгдэнэ. Хо­ёрдохинь гэхэдэ, гэр бүлын ажахы хүгжөөлгэ. Эндэмнай хүл дээрээ га­раһан фермернүүд дэмжэлтэдэ хүртэхэ арга боломжотой. Дэмжэл­тэнь хамта дээрээ 90 гаран милли­он түхэригтэ хүрэдэг. Гурбадахинь гэхэдэ, хүдөө ажахын кооперативуу­дай материально-техническэ бааза шэнэдхэлгэ болоно. Энэ жэл 4 кооператив хабаадаа. Дэмжэлтэнь хамта­даа 26 миллион түхэригтэ хүрэнэ.

- Эжы баабайнгаа һургаал зааба­ри һанан ябадаг гүт?

- Үхибүүн ябахадаа, хэлэһэн зүбшэл заабаринуудыень ехээр ойлгодоггүй һэм. Сэхэ яба гэдэг һэн. Сэб сэхэ ябаха гү, али яаха юм? Он жэл­нүүдэй ошохо тума, наһатайшье бо­ложо байхадаа, эдэ үгэнүүдэй удхы­ень дүүрэнээр ойлгоноб. Сэхэ ябаха гээшэмнай хүндэ муу юумэ хэлэхэ­гүй, һанахагүй, мэхэлхэгүй. Зондоо туһатай ябаха хэрэгтэй. Наһатай бо­ложо байнабди, үхибүүднай томо бо­лоно - эжы баабайн һургаал һанагда­нал даа.

- Сүлөө сагаа яагаад үнгэргэдэг­бта?

- Амаржа балай болодоггүй. Тиигэбэшье долоон хоногой нэгэ удаа заал һаа Загарайн аймаг руу ажахы­даа ошожо, ажалаа хэхэ дуратайб. Сэбэр агаарта, уужам тала дайдада сэдьхэлни сэлмэдэг. Тала дайдаяа харахадаа, зосоом тэниидэг.

Үшөө тиихэдэ футбол наададагби, ном уншадагби. Түүхэ уудалһан но­мууд һонирхолтой байдаг.

- Гэр бүлэ тухайгаа нэгэ хэды үгэ хэлыт?

- Наһанаймни найдамтай нүхэр Дугарма Цыбикмитовна гэжэ нэрэтэй юм. 33 жэлдэ хамта ажаһуунабди. Сугтаа дунда һургуулида нэгэ анги­да һураабди. Гурбан үри хүүгэдтэйб­ди. Ехэ хүбүүмнай дээдэ һургуулияа дүүргээд, мэргэжэлтэй болонхой. Хо­ёрдохи хүбүүмнай Буряадай гүрэнэй университедтэ һурадаг. Басагамнай 10-дахи классаа дүүргээ. Амтатайхан ашанартай болохоёо һананабди. Хүлеэнэбди.

- «Буряад үнэн» сониной уншаг­шадта юу хүсэхэ байнат?

- Хүндэтэ нютагаархидтаа, олон уншагшадтаа бэеын элүүр энхые, хамаг һайниие хүсэнэб. Зохёохы кол­лективтатнай амжалта хүсэнэб!

- Һайн даа, Булат Цыденович, тандаа баһал һайниие хүсэнэбди.