2724
Аюр Алдаров Шалсаана буурал баабайда
Буддын шажантанай заншалта Сангха ба Буряад Уласай Бэеын тамирай яаман хоёрой үүсхэлээр “Абаргын соло” гэжэ түсэл эхилээ һэмди. Буряад барилдаанай хүгжэһэн аймагуудһаа гарбалтай Баргажанай бүхэ Батор Цыренов, Агын бүхэ Цыбиг Максаров, Сэлэнгын бүхэ Зоригто Цырендондопов, Ивалгын бүхэ Баир Омоктуевтай дүтэ танилсаабди. Һүүлэй жэлнүүдтэ арадаа хужарлуулжа ябаһан үшөө олон бүхэшүүл манай айлшад болохо гэжэ найданамди. Мүнөөдэр хэбэд номхон Хэжэнгэ нютагһаа гарбалтай, Этигэлэй хамбын нааданда солоо татуулһан, Хэжэнгэ, Худан голнуудайнгаа номгохон урасхал мэтэ урихан хараса миһэрэлтэй, уран һайхан барилдаатай Аюр Алдаров абаргатай дүтэ танилсахабди.
1992 ондо Буряадай зунай найр - Сурхарбаанда абарга бүхэ Алдар Гончикжаповай соло дуудуулһаар, Ивалгын дасанай 60 жэлэй ойн баярай нааданда ба 2002 ондо нютаг дээрээ Хүдөөгэй нааданда Батор Дагбаевай илаһаар, Хэжэнгын бүхэшүүл эндэ-тэндэ ехэнүүд наадануудта солоо хангюурдуулхань үсөөншэг болоод байгаа. Владимир Дамдинов Вандан Базаров хоёр яһала олон жэл аймагайнгаа туг томонууд шэгнүүрнүүдтэ хамгаалаа, түрүүшүүлэйл тоодо ябаа. Зүгөөр һүүлэй жэлнүүдтэ Аюр Алдаров Баян Жимбеев хоёр шангахан тулалдажа ябана. Теэдшье Хэжэнгын талаар бүхэ барилдаанай туг яһалал дээгүүр намилзадаг гээшэ ааб даа. Дээрэ дурдагдаһан хугасаа соо Алдар Бальжинимаев эдир тамиршадай дунда Олимпиин абарга боложо, нэрээ түүхэдэ бэшүүлээ.
Обогоо һэлгэһэниинь ушартай
Харин Аюр Алдаров Этигэлэй хамбын нааданда түрүү hуури эзэлхын тула бүхы хүсэ шадалаа гаргажа, 2016-2017 оной наадануудта таhалгаряагүй хабаадаа. Багаhаа ехэ зориһондоо шармайдаг, үглөө бүри Ушхайтаhаа 6-7 модоной зайда оршодог Хэжэнгэ hургуулидаа ошодог байгаа. Хүдөөгэй ажал дууһаха бэшэ: үхэр мал, гахай нохой, түлеэ залhан, уhа саһан гээд лэ, гэртээ эжыдээ туhалдаг һаабза. Абаһаа 5-тайдаа гээгдэһэн.
Үглөөгүүр һургуулидаа, үдэшэндөө бэеэ hорихоёо баһал аймагай түб тээшэ зорихо. Тиигэжэ үдэрэй 20-ёод модоной зайда урагша-хойшоо алхадаг байһан болоно. Эдир Аюрай велосипед гү, али мотоцикл абажа, харгыгаа хороохо нюуса эрмэлзэлынь балайш гайхалтай бэшэл һэн.
Шандааhаар шанга, яһаар томо хүбүүн хадаа (абань гар дээрээ ябаха дуратай, армрестлингээр ба гиреэр бэеэ һоридог байһан) 8-дахи ангида hуража байхадаа, 11-дэхиин хүбүүдээр ана-мана тулалдадаг болоһоор, hорилгоёо алдаха бүришье дурагүй болоо.
Арсалан Болотов - эгээ түрүүшын барилдаанай багшань - хубиин журамда hургаа, тэрээндэнь ехэ олзуурхадаг. Үетэн соогоо Аюр Тушинов журамтай, оролдолго ехэтэй, үсэд нэтэрүүгээрээ илгардаг байгаа. Бү гайхагты, багадаа Аюр ондоо обогтой байһан аад, хожомоо урайни ёhо заншалаар абынгаа нэрээр обог хэһэн юм. Аюрай баабай Алдар гэжэ нэрэтэй байһан, тиимэһээ Аюр Алдаров гү, али Алдарай Аюр болоо ха юм. «Хүн нэрэ обогоо һэлгэхэдээ, хуби заяагаа эрьюулнэ», - гэжэ энэ хүбүүмнай тоолоно. Тиигэжэ зүб алхам хээб гэжэ сэдьхэнэ, бидэшье тэрэ бодолыень зүбшөөнэбди. 2017 ондо Аюр Этигэлэй хамбын нааданда абарга боложо, 2018 ондо Буряадай залуушуулай суглуулагдамал багай хүтэлбэрилэгшээр томилогдоо һэн.
Зүүдэниинь зүнтэй байгаа
Мүнөө Аюрнай буряад барилдаанай оньһо яһала тайлбарилааб гэжэ этигэнэ. Һая барилдажа эхилжэ байгаад, урагшагүйдэхэдөө, ехэтэ гайхадаг байгаа. «Сүлөөтөөр болоно, харин буряад барилдаан юундэ намда ябанагүйб? Хүн бүхэндэ бурханай үгэhэн табисуур байдаг, тэрээнээ зүб тээшэнь шэглүүлхэ хэрэгтэй. Тэрэ табисуураараа гараад лэ диилэнэб, - гэжэ Аюр этигэнэ. – Минии бэе алишье барилдаанда тааруу, харин урагшатай ябахын тула ходо бэеэ һорижо байха шухала». 33 наһатай болоошье хадаа хүнгэн солбон зандаа, 110-120 килограммай шэгнүүртэй байгаад, гэдэргээ собхорон, сальто хэдэг. Нэгэтэл залуудаа: «Үшөө нэгэ бага үндэр байгаа һаа...» - гэжэ шаналжа байхыень дуулаа һэм. Мүнөө саг үргэлжэ Instagram, Facebook соо үбэл зунгүй үглөөнэй, оройн һорилгонуудаа гаргажа, зониие һонирхуулжа байдаг.
Өөрынгөө дуратай барилдаашад соо алдарта бүхэ – эрхим мори уягша Зоригто Цырендондоповые дурдана. Мүнөө хоюулаа нүхэсэдэг, эндэ-тэндэ хаа-яа уулзажа барилдадаг. «Ямар дүрэ хэрэглэхэ дуратайбши?» - гэжэ hурахада, хүлдэ орохо, тиигээд «бычок» гэжэ эрьюулэн шэдэхэдээ, толгойгоороо тулаад бүдэрүүлхэ дүрэ нэрлэнэ.
Аюр хоёр жэл соо Этигэлэй хамбын нааданда түрүүлээб гэжэ зүүдэ харадаг байгаа, тиигэжэ эсэстээ тэрэ нааданай абарга боложо шадаа. Аха нүхэрынь, суута hоригшо Батор Цыренов һүүлэй хэдэн жэл хаба шадалаа туршажа, яажа барилдаха хэрэгтэйб гэжэ харуулжа, илалтын замда гаргаа. Аюр hанаhандаа хүрэжэ, hарбайhанаа абажа, Хэжэнгын түхэреэнһээ гарбалтайшуул соо Этигэлэй хамбын шанда эгээ түрүүн хүртөөл даа.
Аюр Алдаровай дурадхаһан гэрэл зураг
Алла НАМСАРАЕВА, Буддын шажантанай заншалта Сангхын мэдээсэлэй таһагай дарга, Валентина ХАЛЬБАЕВА, ажалай ветеран, Эхэ-Герой
ЭНЭ СЭДЭБЭЭР УНШАГТЫ:
