Шатарай һайндэр

1998 онһоо эхилһэн баян түүхэтэй мүрысөөн олоной дура буляаһан юм. Тэрэ гэһээр Ород гүрэн дотороо, бүхы дэлхэй дээрэ мэдээжэ болонхой. Тиихэдээ эгээл олон хабаадагшадтай шатарай урилдаан гэжэ алдаршаа. Нэгэ доро 700 хүн шатар наадана ха юм.

Һүүлэй гурбан жэлэй хугасаада хорон хамшаг үбшэнэй һүжэрһэнһөө боложо эмхидхэгдээгүй байһандань харамтай. Энэ ушарһаа боложо, “РАПИД Гран-при” гэһэн Ородой кубогта хүртэхын түлөө мүрысөөнүүдэй бүридэлһөө гаргагдажа, шэнээр оруулагдажа үрдеэгүй. Бүхы шатарай мүрысөөнүүдые дэмжэдэг гол эмхидхэгшэ Бандида хамба лама Дамба Аюшеевэй хэлэһээр, ерэхэ жэлдэ тус урилдаан Ородой кубогта бусаагдахаар хараалагдана.

- Бүхэроссиин мүрысөөнүүдэй бүридэлдэ заал һаа оруулха хэрэгтэй. Юундэб  гэхэдэ, олон нэрэ солотой уласхоорондын гроссмейстернүүд наадахаяа ерэнэ. Манай ургажа ябаа залуу халаан тэдэниие харахадаа, сугтаа наадахадаа, нэгэ агаараар амилхадаашье, урдаа ехэ үндэр зорилго табина. Үхибүүднай гроссмейстернүүд боложо, холо ойгуур ябажа, бэеэ харуулхаяа шамдана. Би өөрөө багадаа иимэ арга боломжогүй байгааб. Тиимэһээ манай үхибүүдтэ иимэ арга олгуулхадаа, ехэ баяртайб, - гэжэ Дамба Аюшеев хэлэнэ.

 

Гроссмейстернүүд түрүүлээ

Бүхэроссиин мүрысөөнэй бүридэлдэ хэды оруулагдаашьегүй һаа, шатарай мүрысөөндэ аяар 476 хүн арга шадалаа туршаа. Тэрэ тоодо уласхоорондын зургаан гроссмейстер энэ мүрысөөндэ хабаадаа. Эдэ хэд бэ гэбэл, Новосибирск хотын Дмитрий Бочаров, Красноярскын Сергей Заблоцкий, Саратовска можын хальмаг угтай Баира Кованова, Монгол ороной Энхтуул Алтан-Үлзы, Буряадаймнай Жамсаран Цыдыпов, Антон Шомоев гэгшэд болоно.

Баира Кованова Ивалгын дасанай дэргэдэ болодог мүрысөөндэ анха  түрүүшынхиеэ хабаадаа. Тэрэ 26 жэлэй саада тээ Буряадай ниислэл ерээ һэн. Тус материалай автор гроссмейстертэй хөөрэлдэхэдөө, “Буряад үнэн” сониной архив соо үлэһэн гэрэл зурагыень харуулжа, Улаан-Үдэ ерэһыень һануулаа.

- Ехэ һонирхолтой хэмжээ ябуулга эмхидхэгдэдэг байна. Олон хүнүүдэй хабаадаһаниинь һайшаалтай. 400 гаран шатаршадай дунда үшөө наадажа үзөөгүй ябааб. Хальмаг угтай хадаа буддын шажантай танилсаха һанаан үнинэй байгаа. Ивалгын дасан орожо, олон юумэ ойлгожо абааб, - гэжэ Баира Кованова баяраа мэдүүлнэ.

Тус мүрысөөндэ уласхоорондын бүхы гроссмейстернүүд эрхимүүдэй тоодо оролсожо шадаа. Эрэшүүлэй дунда Жамсаран Цыдыпов чемпионой нэрэ зэргэдэ хүртөө. Һонирхолтойнь гэхэдэ, тэрэ анха түрүүшынхиеэ тус мүрысөөнэй гол шан абажа шадаа. Шангай 2-дохи һуури гроссмейстер Антон Шомоев эзэлээ. Эрхүү хотын уласхоорондын мастер Дмитрий Оболенских хүрэл медаляар шагнагдаа.

Баира Кованова эхэнэрнүүдэй дунда түрүү һуури эзэлээ. Монголой айлшан Энхтуул Алтан-Үлзы хальмаг шатаршантай адли 9,5 очко абаад, 2-дохи һуурида гараа.

 

Залуу халаан ургана

Эхэнэрнүүдэй дунда тэмсээндэ хоёр гроссмейстертэй адли очконуудые эдир залуу шатарша басагад абаһан байна. Буряадаймнай 14 наһатай Сойжина Комиссарова, Үбэр Байгалай хизаарай 12 наһатай Анастасия Шишкарева гэгшэд эхэнэрнүүдэй мүрысөөндэ шангай һууринуудые эзэлээ. Эдэ хоёр наадагшад 19 наһа хүрөөдүй шатаршадай дунда түрүүлжэ гараа.

19 наһа хүрөөдүй хүбүүдэй дунда 14 наһатай Роман Сымбелов эрхимлээ. 15 наһатай Эрдэм Хубукшанов, Батор Жамбалов гэгшэд шангай һууринуудта гараа. Эдэ гурбан Буряад шатарай ерээдүй болоно гэхэдэ, алдуу болохогүй.

 

Залуу хүгшэнгүй шангуудта хүртөө

Буддын шажанай дээдэ һургуулиин шангуудта хүртэхын түлөө энэ мүрысөөндэ заншалта ёһоороо олон тоото тусхай шангууд барюулагдаа. 2017 оной Марк Никитин эгээл эдир наадагша гээд элирээ. Тэрэ 5 очко абажа шадаа. Эгээл үндэр наһатай хабаадагша Цырма Ринчиновна Ачитуева 1932 ондо түрэһэн намтартай. 90 наһатай шатаршан мүн лэ 5 очкотойгоор мүрысөөгөө түгэсхөө.

55-һаа дээшэ наһанай эхэнэрнүүдэй дунда түрүү һуури эзэлһэн Лора Онхонова 7,5 очко абаһан байна. Людмила Абзаева болон Серафима Лаврентьева чемпионһоо оройдоол 0,5 очко багаар абаа.

Аха заха бүһэтэйшүүлэй дунда шангууд наһанай гурбан бүлэгтэ барюулагдаа. Эрхүү можын Пётр Краснопеев (60-һаа дээшэ наһатай аха захатанай дунда), Буряадай Владимир Иринчинов (70-һаа дээшэ наһатай аха захатанай дунда) болон Сергей Ванчиков (80-һаа дээшэ наһатай аха захатанай дунда) түрүү һууринуудые эзэлһэн байна.

Бүхы наадануудай түгэсхэлдэ гроссмейстернүүд үхибүүдтэй нэгэ доро наадануудые үнгэргөө. Тэдэ хэды эсээд байбашье, эдиршүүлтэй дуратайгаар наадаа. Үндэһэн буряад спортын зүйлнүүдээр 2022 оной Буряадай эрхим тамиршан Сэнгдоржо Дондуков буряад шатараар 15 хүнтэй наадаһан байна.