Гааргын «аялга»

Үнгэрэгшэ зуун жэлэй 1960-аад онуудһаа эхилжэ, хүгжэмэй ансамбльнууд хаа хаанагүй байгуулагдажа, богонихон сагай хугасаада арад зоной дура буляажа шадаһан байха. Хүгжэмэй бүлгэмүүдэй хүгжэлтын манлай 1980-яад онуудта тудана. Соёлой байшангуудай, залуушуулай түбэй болон үйлэдбэриин уран һайханай таһагуудай дэргэдэ ВИА гэһэн дуунай бүлгэмүүд байгуулагдажа эхилһэн байгаа бшуу.

Хэдэн хүбүүд хэн нэгэнэйнгээ гэртэ сугларжа, наадажа эхилээд, саашадаа дуушадай үргэн харгыда гараһан ушарнууд олоор дайралдадаг ааб даа. Тэдэнэй гүйсэдхэһэн дуунууд хари гүрэнэй маягтай байжа, бусадһаа илгархадаа, шэнэ үеын нэгэ ямар бэ даа танигдаагүй ольһо асараа. Ехэнхидээ тус бүлгэмүүдтэ мэргэжэлтэ дуушад бэшэ, харин юрын талаан бэлигтэй хүбүүд, басагад нэгэдэжэ, һайхан дуунуудые гүйсэдхэдэг бэлэй. Буряад ороноймнай залуушуул хажуу тээ үлэнгүй, мүн лэ иимэ нэгэдэлнүүдые олоор байгуулаа. Тэдэнэй зариманиинь мүнөөшье болотор нэгэтэ шэлэһэн замһаа хадуураагүй ябадаг. Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуулиин багшанарай болон һурагшадай хүсөөр байгуулагдаһан «Аялга» (ВИА) гэһэн ансамбль байгуулһан түүхэ тухай зураглал дурадхахамнай.

Үндэһэн һуури

1988 он. Хурамхаанай аймагай Майск тосхон. Д.Банзаровай нэрэмжэтэ багшын дээдэ һургуули дүүргэһэн залуу мэргэжэлтэн Альберт Нимажапович Билдушкин Майскын дунда һургуулида урлажа һургаха хэшээлэй багшаар (трудовик) эльгээгдэбэ. Залуу багшын түрүүшын ажалай үдэрнүүд өөрынгөө эрхээр һубарижа эхилээ юм ааб даа. Удангүй тэрэнэй хүгжэмтэ зэмсэгүүд дээрэ яһала һайн наададаг бэлигынь суг хүдэлдэг багшанарта эли болоо. Тиихэдэнь тэрэ үедэ һургуулиин захирал ябаһан Валерий Лукич бэлигтэй хүүгэдые шэлэжэ, хүгжэмэй зэмсэгүүд дээрэ наадажа һургахыень тэрээндэ дурадхаба.

- Һонирхолтой дурадхалһаань арсаха аргагүй байгааб. Ушарынь гэхэдэ, өөрөө багаһаа хойшо хүгжэмэй элдэб зэмсэгүүд дээрэ наадажа туршадаг һэм. Һургуулиингаа шабинарай дунда дуулаха, наадаха шадабаритай хүбүүдые суглуулжа эхилээб. Һая эхилжэ байһан ажалдамни сугтаа хүдэлжэ байһан нүхэдни туһалха даа. Хүгжэмэй бүлэг байгуулаад, тэдэнэртэеэ саашадаа хүгжэхэ арга болоогүй. Хайрата эжынгээ энэ дэлхэйһээ халин ошоходонь, абаяа харалсахаяа түрэл Гаарга нютагаа бусаха баатай болооб, - гэжэ Альберт Билдушкин хөөрөөгөө эхилнэ.

Түрэл һургуулидаа багшалжа эхилхэтэйнь сасуу нютагаархидынь Альберт Нимажаповичта өөрынгөө нютагта дуунай бүлгэм байгуулха тухайнь хандаба.

- Түрүүн Майск тосхондо ажаллажа эхилээд байхадамни, манай нютагай сомоной дарга ябаһан Арибжил Очиржапович Булгатов нютагтаа ансамбль байгуулая гэжэ ходол хэлэгшэ һэн. Нютагаа бусахадамни, тэрэл дурадхалаа дахин оруулаа. Тиигэжэ һургуулиин хүүгэдэй хойноһоо адаглажа эхилээб. Багшанарай зааһаар, 8-дахи ангида һурадаг Зоригто Шагжиев гэжэ хүбүүе дуудажа асараад хөөрэлдэбэб. «Ши гитара дээрэ наададаг, дууладаг гүш?» – гэжэ асуухадамни: «Бага сага наададаг хүм даа», - гэбэ. Тиигэжэ ерээдүйн ансамблиингаа түрүүшын гэшүүнтэй танилсааб, - гэжэ бүлгэм байгуулагша хэлэнэ.

Байгуулга

- Тэрэ гэһэнһээ хойшо бэлдэлгын ажал эхилээ?

- Хүгжэмэй зэмсэгүүдые суглуулжа эхилээбди. Зарим тэды наадаха зэмсэгүүд Соёлоймнай байшанда байгаа. Тиихэдэнь аймагай соёлой таһагта хандажа, туһа эрибэбди, зарим юумыень Улаан-Үдэ ерэжэ, өөһэдөө худалдан абаабди. Бүхы юумэн нютагай зоной туһаламжаар эмхидхэгдээ даа. Тиигэжэ 1989 оной ноябрь һарада хэрэгтэйгээ суглуулаад байгаабди. Хүбүүдые шэлэн абаһанай удаа түрүүшын хэшээлнүүд эхилээ даа.

- Та өөрөө хүгжэмэй һургуули дүүргэһэн гүт? Наадаха шадабаритнай хаанаһааб?

- Үгы даа, би ямаршье хүгжэмэй һургуулида үзөөгүйб. Өөрөөл зэмсэг зобооһоор һурагдаа юм ааб даа. Нютагаймнай Соёлой байшанай баянист Хобито Очирович Раднаев намда ехэ туһалдаг һэн. Тэрэ мэргэжэлтэ хүгжэмшэн, баянист мэргэжэлтэй хүн. Баяан дээрээ хүгжэм татаад, аккорднуудые харуулхадань, тэрэнээ клавишнада гү, али гитарада тааруулхаш. Тиигэжэ байжа эхилэгдээ даа. Өөрөө хүгжэмөө тааруулаад, саашадаа хүбүүдтээ хурган дээрэ харуулан заахаш (энеэнэ). Намарай дунда һарада түрүүшын бэлдэлгын ажал эхилээ һаань, Шэнэ жэлэй һайндэртэ зорюулагдаһан тоглолтын эгээл һүүлдэ бидэ түрүүшынгээ наада харуулаабди. Тэндэһээл бидэнэй түрүүшын алхам эхилээ. Нэгэл һараһаа үлүүтэй саг соо «Аялга» бүлгэмнай байгуулагдаа.

- Ямар дуунуудые дууладаг байгаабта?

- Наадаха, дуулаха хүбүүд, басагаднай булта һургуулиин хүүгэд ябаа ха юм даа. Тэрэ сагта Зүблэлтэ гүрэн доторнай үншэн хүүгэдэй «Ласковый май» бүлгэм амаргүй мэдээжэ байгаа. Үшөө Виктор Цой дуушанай байгуулһан «Кино» бүлгэмэй дуунуудые залуушуул дууладаг бэлэй. Эгээл тиимэһээ бидэ эдэ бүлгэмүүдэй дуунуудые сээжэлдээд, наадажа һураад, түрүүшын наадануудаа шэнэ жэлэй бэлэг болгон, нютагайнгаа Соёлой байшангай тайзан дээрэ наадаа бэлэйбди. Саашадаа мүлирхэдөө, олон дуунуудые дууладаг болоо аабзабди. Тиихэдэ уянгата буряад дуунуудаа заатагүй дуулахабди. Тэрэ гэһээр аяар 30 гаран жэл үнгэршэбэл даа. Одоол жаргалтай, һайхан саг байгаа.

Олон үеын гааргынхид бэлигтэй багшын байгуулһан «Аялга» бүлгэмдэ оролсожо, талаан бэлигээ мүлирүүлээ. Хэдэн жэлэй туршада ялас гэмээр хүдэлжэ, аймагайнгаа нютаг бүхэнөөр ябажа, уянгата дуунуудаа хангюурдан, шэхэнэй шэмэг үршөөдэг бэлэй. 30 гаран жэлэй саада тээ зохёон байгуулагдаһан «Аялга» бүлгэмэй дууниинь дахинаа зэдэлхэ байха гэжэ найдая!